Đồng bộ hạ tầng, chính sách và nhân lực – chìa khóa phát triển kinh tế số trong kỷ nguyên mới

Đây là thông điệp xuyên suốt tại diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên mới” do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức ngày 21/11 tại Hà Nội. Chương trình có sự đồng hành của Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Quốc gia Việt Nam (PVN); Công ty Cổ phần - Tổng Công ty Phân bón Dầu khí Cà Mau (PVCFC); Tổng Công ty Khí Việt Nam (PV GAS).

Kinh tế số - động lực tăng trưởng và không gian phát triển mới

Kinh tế số đang trở thành trụ cột quan trọng của nền kinh tế thế giới, khi dữ liệu được ví như “dầu mỏ của thế kỷ 21”. Việt Nam, với lợi thế dân số trẻ, trình độ công nghệ thông tin được nâng cao nhanh và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo ngày càng hoàn thiện, đang nổi lên như một điểm sáng trong khu vực Đông Nam Á.

Theo Báo cáo Kinh tế số Đông Nam Á 2024 của Google, kinh tế số Việt Nam đạt quy mô 35 tỷ USD, đứng thứ hai ASEAN và tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng. Hai trung tâm kinh tế lớn nhất là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, cùng với Đà Nẵng, chiếm hơn 70% thị phần, là nơi thử nghiệm và lan tỏa nhiều mô hình chuyển đổi số mới.

Phát biểu khai mạc diễn đàn, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi – Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị nhấn mạnh, Đảng và Nhà nước đã xác định chuyển đổi số là nhiệm vụ chiến lược. Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá trong khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tiếp tục củng cố định hướng đó, đặt mục tiêu đưa tỷ trọng kinh tế số lên 20% GDP vào năm 2025 và khoảng 30% vào năm 2030. Những mục tiêu này không chỉ là con số, mà thể hiện quyết tâm đổi mới mô hình tăng trưởng dựa trên tri thức và công nghệ.

Thực tế cũng cho thấy vai trò ngày càng lớn của kinh tế số. Tốc độ tăng trưởng trung bình của lĩnh vực này đạt khoảng 20%/năm, gấp ba lần tốc độ tăng GDP, góp phần nâng cao khả năng chống chịu của nền kinh tế trong bối cảnh thế giới biến động. Các lĩnh vực như thương mại điện tử, thanh toán số, logistics thông minh, giáo dục số và dịch vụ công trực tuyến đều có sự bứt phá mạnh mẽ.

Riêng tại Hà Nội, tỷ trọng kinh tế số trong GRDP tăng từ 15,37% năm 2020 lên 16,26% năm 2024. TP đặt mục tiêu đến năm 2030, kinh tế số chiếm 30% GRDP và đạt 40% vào năm 2045, hướng đến một đô thị hiện đại, xanh và dựa trên công nghệ cao.

Tuy nhiên, phát triển kinh tế số cũng đối mặt nhiều khó khăn: năng lực công nghệ của DN còn yếu, hạ tầng số chưa đồng đều, khung pháp lý về dữ liệu và an ninh mạng vẫn đang hoàn thiện. Đặc biệt, khoảng cách chuyển đổi số giữa các địa phương và các nhóm DN ngày càng rõ rệt.

Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế – Xã hội số (Bộ KH&CN) Nguyễn Phú Tiến cho biết, hạ tầng số của Việt Nam đã được cải thiện đáng kể. Tốc độ Internet di động của Việt Nam đứng thứ 13/139 quốc gia, tốc độ tải xuống đạt khoảng 160 Mbps. Mạng 5G đang được triển khai mạnh, dự kiến đến 2025 có 70.000 trạm phủ sóng 90% dân số. Internet cố định cũng tăng 21 bậc, xếp thứ 11 thế giới. Cả nước có 45 trung tâm dữ liệu, là nền tảng quan trọng để triển khai các dịch vụ số quy mô lớn.

Cùng với đó, Việt Nam sở hữu lực lượng nhân lực công nghệ thông tin khá dồi dào, với khoảng 80.000 sinh viên ngành CNTT tốt nghiệp mỗi năm từ 170 trường đại học và hơn 500 cơ sở đào tạo nghề. Công nghiệp công nghệ số cũng tăng trưởng nhanh, với hơn 80.000 DN và doanh thu tháng 10/2025 đạt khoảng 20 tỷ USD, tăng 50% so với cùng kỳ 2024. Xu hướng “Make in Vietnam” đã bắt đầu định hình, chuyển dịch từ gia công sang làm chủ công nghệ và thiết kế sản phẩm, tạo giá trị gia tăng cao hơn.

Đánh giá vai trò của kinh tế số, TS Nguyễn Đức Kiên - nguyên Phó Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho rằng, kinh tế số đang trở thành không gian phát triển quan trọng nhất của các đô thị lớn. Tại Hà Nội, tiềm năng càng rõ rệt khi Thủ đô sở hữu nền tảng công nghệ tương đối hoàn chỉnh, nguồn nhân lực chất lượng cao và tốc độ đô thị hóa mạnh. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất nằm ở sự thiếu liên thông dữ liệu, tư duy quản lý truyền thống và bộ máy vận hành cồng kềnh. TS Nguyễn Đức Kiên cho rằng, để kinh tế số bứt phá, chính quyền đô thị phải đóng vai trò tiên phong trong cải cách, số hóa toàn diện quy trình và nâng cao chất lượng dịch vụ công.

Chính quyền - DN - công nghệ phải cùng đồng hành

Tại diễn đàn, các chuyên gia đều thống nhất rằng, để kinh tế số trở thành động lực cho tăng trưởng, Việt Nam phải giải quyết đồng bộ ba trụ cột: hạ tầng số mạnh – thể chế linh hoạt – nhân lực chất lượng cao. Chỉ khi ba yếu tố này kết hợp hài hòa, kinh tế số mới có thể tạo ra giá trị gia tăng, mở rộng cơ hội hội nhập và nâng cao chất lượng đời sống người dân.

Kinh nghiệm từ Seoul, Singapore hay Thâm Quyến cho thấy, các thành phố thành công đều nhấn mạnh quản trị minh bạch, dữ liệu mở, chính sách thử nghiệm (sandbox) và sự kết nối chặt chẽ giữa chính quyền – viện trường – DN. Việt Nam đã bắt đầu triển khai mô hình này tại một số địa phương, mở ra cơ hội nhân rộng trên toàn quốc.

Phó vụ trưởng Vụ Kinh tế số - Xã hội số Nguyễn Phú Tiến nhấn mạnh vai trò của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm và tối ưu chuỗi cung ứng. Ông Tiến kêu gọi DN hợp tác cùng các trường đại học, viện nghiên cứu để phát triển các giải pháp công nghệ số, đặc biệt trong AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây và IoT.

Còn theo TS Nguyễn Đức Kiên, Hà Nội muốn phát triển đúng hướng đô thị thông minh cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp trọng tâm. TP phải xây dựng hệ thống giao thông công cộng thông minh, kết nối hiệu quả metro và xe buýt, đồng thời tích hợp ứng dụng số để người dân theo dõi thời gian vận hành theo thời gian thực. Ông cũng nhấn mạnh việc hỗ trợ hộ kinh doanh cá thể áp dụng máy POS, hóa đơn và chứng từ điện tử, qua đó thúc đẩy thanh toán không tiền mặt. Bên cạnh đó, Hà Nội cần đẩy mạnh số hóa toàn diện dịch vụ công và phát triển mô hình căn hộ thông minh gắn với hạ tầng đô thị số, nhằm tạo nền tảng cho một đô thị hiện đại, tiện ích và vận hành hiệu quả.

Cùng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng nhận định, kinh tế số sẽ giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế, thu hút đầu tư chất lượng cao và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Đứng ở góc độ DN, TS Mạc Quốc Anh cho rằng, DN vừa và nhỏ hiện đối mặt nhiều rào cản trong chuyển đổi số, từ thiếu hạ tầng công nghệ, hạn chế năng lực quản trị đến khó tiếp cận vốn và thị trường số. Nếu không được hỗ trợ kịp thời, nhiều DN sẽ bỏ lỡ cơ hội tham gia chuỗi giá trị mới. Vì vậy, cần có cơ chế ưu đãi về tín dụng, đào tạo kỹ năng số và kết nối DN với các nền tảng công nghệ, giúp họ nâng cao năng lực cạnh tranh trong môi trường kinh tế số.

Cùng với hạ tầng kỹ thuật và thể chế, báo chí cũng đóng vai trò như một “hạ tầng mềm” của kinh tế số. Không chỉ truyền tải thông tin, báo chí còn lan tỏa tri thức, thúc đẩy nhận thức mới, đồng thời tạo không gian đối thoại giữa Nhà nước – DN – giới chuyên gia.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi – Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị cho biết, Báo Kinh tế & Đô thị đã triển khai nhiều tuyến bài chuyên sâu về kinh tế số; mở các chuyên mục về chuyển đổi số; phản ánh khó khăn, vướng mắc của DN; giới thiệu mô hình, kinh nghiệm tốt; và tổ chức nhiều sự kiện đối thoại nhằm góp phần xây dựng môi trường thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế số. “Báo Kinh tế & Đô thị sẽ tiếp tục đồng hành cùng Chính phủ, DN và cộng đồng công nghệ để xây dựng một Việt Nam số năng động, hiện đại và tạo ra giá trị bền vững trong kỷ nguyên mới” – Tổng biên tập Báo Kinh tế & Đô thị Nguyễn Thành Lợi khẳng định.