Giá cả tăng chóng mặt
Giá lúa mì trên Hội đồng thương mại Chicago (Chicago Board of Trade - CBOT) đã tăng 5,5% ngày 31/10, lên 8,74 USD/ giạ (đơn vị đo thể tích hệ thống Anh, bằng khoảng 35,2 lít ở Mỹ); giá ngô tăng 2,3% lên 6,96 USD/ giạ. Theo Reuters, giao dịch dầu cọ kỳ hạn tại Malaysia cũng tăng do lo ngại về tác động tiềm tàng đối với xuất khẩu dầu hướng dương của Ukraine.
Theo công ty dữ liệu nông nghiệp Gro Intelligence, Ukraine và Nga cùng chiếm gần 1/3 lượng xuất khẩu lúa mì toàn cầu. Họ cũng nằm trong số ba nhà xuất khẩu lúa mạch, ngô, hạt cải dầu và dầu hướng dương hàng đầu thế giới.
Nga đã đình chỉ tham gia vô thời hạn vào thỏa thuận ngũ cốc vào 28/10, sau khi những gì họ tuyên bố là một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của các lực lượng vũ trang Ukraine vào hạm đội Biển Đen của họ ở TP Sevastopol của Crimea. Ukraine đã cáo buộc Nga “tống tiền” và tưởng tự ra "các cuộc tấn công khủng bố hư cấu" vào các cơ sở của chính họ ở Crimea.
Ủy ban Cứu trợ Quốc tế (IRC, một tổ chức viện trợ nhân đạo) cho biết hậu quả của việc Nga rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc có thể là "thảm họa" đối với các nước nghèo, nhiều nước đang phải trải qua nạn đói cùng cực.
Hôm 31/10, các nỗ lực đã được tiến hành để giữ cho ngũ cốc tiếp tục vận chuyển bất chấp việc Nga rút thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc, điều này đang ngăn hơn 200 tàu rời cảng, theo một tuyên bố hôm Chủ nhật của Bộ Cơ sở hạ tầng Ukraine.
Bộ trưởng Bộ Cơ sở hạ tầng Ukraine Oleksandr Kubrakov cho biết 12 tàu đã rời các cảng Biển Đen của Ukraine hôm 31/10. Bộ này cho biết các tàu chở 354.500 tấn ngũ cốc và các sản phẩm nông nghiệp khác đến châu Phi, châu Á và châu Âu,.
Trước đó, Liên Hợp quốc (LHQ) đã thông báo rằng họ đã đồng ý với Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ, hai nước đã giúp môi giới cho thỏa thuận ban đầu, để di chuyển 16 tàu qua Biển Đen. Nga đã được thông báo về kế hoạch này.
Nạn đói de dọa các nước nghèo
Ukraine là một trong những nước sản xuất ngũ cốc lớn trên thế giới. Nước này chủ yếu trồng và xuất khẩu lúa mì, ngô và lúa mạch. Theo Ủy ban châu Âu - EC, Ukraine chiếm 10% thị trường lúa mì thế giới, 15% thị trường ngô và 13% thị trường lúa mạch…
Lượng ngũ cốc lớn ở Ukraine nếu ngưng xuất khẩu có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với an ninh lương thực toàn cầu.
Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp Mỹ, Ukraine là nước sản xuất lúa mì lớn thứ 7 thế giới trong năm 2021/22 với 33 triệu tấn. Chỉ có Úc, Mỹ, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc sản xuất nhiều hơn - với EU thực sự đứng ở vị trí đầu tiên nếu tính các quốc gia thành viên của liên minh với nhau.
Ukraine đứng thứ 6 về xuất khẩu ở thị trường ngô. Từ giữa năm 2021 đến giữa năm 2022, chỉ có Argentina, EU, Brazil, Trung Quốc và đặc biệt là Mỹ trồng nhiều ngô hơn Ukrane. Lúa mạch được trồng nhiều nhất ở EU, tiếp theo là Australia, Nga và Ukraine.
Các nhà nhập khẩu lúa mì lớn nhất vào năm 2020 (theo Đài Quan sát Phức hợp Kinh tế - OEC, một trang web trực quan hóa dữ liệu thương mại quốc tế) là Ai Cập (5,2 tỷ USD), Trung Quốc (3,47 tỷ USD), Thổ Nhĩ Kỳ (2,44 tỷ USD), Nigeria (2,15 tỷ USD) và Indonesia (2,08 tỷ USD). Ai Cập cũng là nước mua lúa mì lớn nhất đặc biệt từ Ukraine.
Khi nói đến ngô, số liệu gần đây nhất của OEC là từ năm 2018, với các nhà nhập khẩu hàng đầu là Mexico (3,14 tỷ USD), Nhật Bản (2,94 tỷ USD), Hàn Quốc (1,92 tỷ USD), Việt Nam (1,85 tỷ USD) và Tây Ban Nha (1,72 tỷ USD). Các khách hàng mua ngô chính từ Ukraine bao gồm Hà Lan, Tây Ban Nha và Trung Quốc.
Các quốc gia nhập khẩu lúa mạch hàng đầu vào năm 2020 bao gồm Trung Quốc (1,77 tỷ USD), Ả Rập Xê-út (1,38 tỷ USD), Hà Lan (512 triệu USD), Bỉ (369 triệu USD) và Đức (307 triệu USD). Trung Quốc là nước mua lúa mạch lớn nhất của Ukraine.
Xung đột vũ trang Nga - Ukraine ảnh hưởng như thế nào đến thị trường ngũ cốc toàn cầu?
Việc giao hàng ngũ cốc ban đầu bị đình chỉ do Nga phong tỏa các cảng của Ukraine, làm dấy lên lo ngại về tình trạng thiếu hàng trên toàn thế giới và giá cả tăng cao. Vào giữa tháng 5/2022, giá lúa mì và ngô xuất khẩu đã tăng vọt lên mức cao chưa từng thấy. Điều đó đã gây ra những hậu quả sâu rộng, đặc biệt là ở châu Phi, Trung Đông và châu Á, theo LHQ.
Tổ chức Nông Lương LHQ - FAO ước tính rằng, bất chấp xung đột ở Ukraine, sản lượng ngũ cốc toàn cầu năm 2022 có thể sẽ chỉ nhỏ hơn một chút so với năm 2021. Việc Nga quyết định rút khỏi một thỏa thuận đảm bảo lối đi an toàn cho các tàu chở ngũ cốc quan trọng xuất khẩu từ Ukraine đã làm dấy lên “những lo ngại nghiêm trọng” về nguồn cung lương thực toàn cầu vào thời điểm thế giới đang đối mặt với cuộc khủng hoảng đói ngày càng gia tăng.
Các tổ chức nhân đạo toàn cầu, Liên minh châu Âu, NATO và LHQ đều đã yêu cầu Moscow hủy bỏ quyết định của mình, đồng thời cảnh báo rằng bất kỳ sự sụt giảm xuất khẩu ngũ cốc nào từ Ukraine đều có thể gây ra hậu quả chết người.
LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ đang cố gắng cứu vãn thỏa thuận vào tháng 7 mà cả hai đã giúp Ukraien xuất khẩu ngũ cốc với những con tàu di chuyển qua Biển Đen. Tuy nhiên, Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 1/11 nhấn mạnh rằng Moscow sẽ chỉ xem xét phục hồi nó sau khi "điều tra chi tiết" về các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào thành phố cảng Sevastopol của Crimea.
Mới đây, các tổ chức quốc tế và Nga đang tìm tiếng nói chung về xuất khẩu ngũ cốc Ukraine. Tuy nhiên, việc duy trì thỏa thuận xuất khẩu cũ cũng như có thêm giao ước mới về vấn đề này xem ra còn chông gai. Dó đó, giá ngũ cốc, đặc biệt là lúa mì và ngô, vẫn sẽ còn tăng.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan hôm 2/11 cho biết, Nga đã đồng ý nối lại thỏa thuận cho phép xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine qua Biển Đen kể từ trưa ngày thứ Tư. Ông Erdogan nói rằng, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã nói chuyện với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Hulusi Akar và nói với ông rằng hành lang ngũ cốc sẽ "tiếp tục giống như trước đây".
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ nói thêm rằng, xuất khẩu ngũ cốc sang các quốc gia châu Phi sẽ được ưu tiên; đồng thời nói rằng Nga lo ngại phần lớn lượng ngũ cốc xuất khẩu sẽ chuyển sang các nước giàu hơn.
