Hà Nội – Thành phố Sáng tạo cần hiện diện trong Diễn đàn Văn hóa các Thành phố thế giới
Kinhtedothi - Từ ngày 15 – 17/10/2025, Đại hội Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII sẽ diễn ra – một sự kiện chính trị đặc biệt quan trọng đối với Đảng bộ và Nhân dân Thủ đô, diễn ra trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đang bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều thời cơ, vận hội và định hướng lớn để xây dựng Hà Nội trở thành Thủ đô văn minh, văn hiến, hiện đại và hạnh phúc.
Trùng với thời điểm ấy, tại Amsterdam – thành phố 750 năm tuổi của châu Âu, thế giới sẽ khai mạc Hội nghị Thượng đỉnh Văn hóa các Thành phố thế giới lần thứ 14 (World Cities Culture Summit 2025), quy tụ lãnh đạo hơn 40 Thành phố Sáng tạo toàn cầu. Sự trùng hợp về thời gian mang đến một gợi mở đáng suy ngẫm: đã đến lúc Hà Nội – Thành phố Sáng tạo của UNESCO – cần có mặt trong mạng lưới văn hóa toàn cầu ấy, để khẳng định vị thế của Thủ đô Việt Nam trong bản đồ các đô thị văn hóa thế giới.
Văn hóa – “sợi chỉ vàng” kết nối tương lai đô thị hiện đại
Trong kỷ nguyên đô thị hóa và toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ, khi nhiều thành phố trên thế giới đang vật lộn với áp lực tăng trưởng, ô nhiễm và mất cân bằng xã hội, văn hóa đang trở lại như một “sợi chỉ vàng” gắn kết quá khứ với tương lai, con người với không gian sống, bản sắc với hiện đại. Không còn là phần “phụ họa” cho kinh tế hay hạ tầng, văn hóa giờ đây được nhìn nhận là trung tâm của sự phát triển đô thị bền vững, là thước đo của sự thịnh vượng và chất lượng sống của người dân.
Không gian Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội năm 2024.
Trong hơn một thập kỷ qua, Diễn đàn Văn hóa các Thành phố thế giới (World Cities Culture Forum – WCCF) đã chứng minh điều đó bằng hành động: văn hóa không chỉ là “ngành” mà là “hệ sinh thái sống” – nơi chính sách, sáng tạo và cộng đồng hòa quyện để hình thành nên sức sống của mỗi đô thị. Từ London, Paris, Seoul đến Tokyo, văn hóa đã trở thành nền tảng định hình quy hoạch, là điểm khởi đầu của những quyết định về kinh tế, du lịch, giáo dục, và công nghệ.
Thành phố London – cái nôi của WCCF – từng mạnh dạn khẳng định: “Một đô thị không thể thịnh vượng nếu thiếu sức sống văn hóa”. Chính niềm tin ấy đã đưa London trở thành hình mẫu về công nghiệp sáng tạo, đóng góp hàng trăm tỷ bảng mỗi năm cho GDP, đồng thời tạo ra hàng triệu việc làm trong các lĩnh vực nghệ thuật, thiết kế, điện ảnh, truyền thông. Paris thì gắn văn hóa với bản sắc quốc gia và thương hiệu du lịch toàn cầu, còn Seoul xem văn hóa là liều thuốc tinh thần chữa lành cho xã hội hiện đại, khi đưa nghệ thuật vào trường học, bệnh viện, khu công cộng.
Tất cả đều cùng chia sẻ một triết lý: văn hóa là “hạ tầng mềm” của phát triển, là không gian chung để con người tìm thấy sự kết nối, niềm tin và cảm hứng sống giữa những nhịp điệu đô thị ngày càng nhanh.
Nhìn từ tầm quốc gia, tinh thần này cũng hòa nhịp với định hướng lớn của Việt Nam – nơi Đảng và Nhà nước luôn khẳng định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển. Các nghị quyết của Trung ương, từ Nghị quyết 33-NQ/TW đến Nghị quyết 06-NQ/TW về phát triển đô thị bền vững, đều nhất quán một quan điểm: không thể xây dựng đô thị hiện đại mà không có bản sắc văn hóa.
Và chính vì thế, trong hành trình đi lên của các đô thị Việt Nam hôm nay, đặc biệt là Thủ đô Hà Nội – trái tim của cả nước, văn hóa cần được coi là động lực phát triển bậc cao, là “nguồn năng lượng tái tạo” của tinh thần và sáng tạo con người. Từ không gian phố cổ đến các khu đô thị mới, từ những di sản nghìn năm đến những không gian sáng tạo trẻ trung, tất cả đang dệt nên bức tranh Hà Nội vừa truyền thống, vừa hiện đại, vừa tĩnh lặng, vừa sôi động – một thành phố sống bằng ký ức nhưng hướng về tương lai.
Thế giới đang thay đổi, và những thành phố biết nắm lấy văn hóa như một sức mạnh nội sinh sẽ là những đô thị dẫn đầu. Hà Nội – với lịch sử, trí tuệ và tâm hồn Việt Nam – hoàn toàn có thể trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi thành phố văn hóa toàn cầu, nơi văn hóa không chỉ được bảo tồn mà còn được sáng tạo, lan tỏa và hội nhập.
“Nếu coi kinh tế là thân thể, chính trị là bộ não, thì văn hóa chính là trái tim của đô thị”. Chính trái tim ấy sẽ quyết định nhịp đập, sắc thái và sức sống của một thành phố – cũng như cách Hà Nội đang cần được nhìn nhận và phát huy trong giai đoạn mới: một Thủ đô văn hiến – hiện đại – sáng tạo – đáng sống, nơi văn hóa không chỉ là di sản, mà là tương lai.
Hà Nội – Thành phố Sáng tạo cần bước ra thế giới
Hơn một nghìn năm trước, khi Lý Công Uẩn chọn vùng đất bên bờ sông Nhị làm kinh đô, người xưa đã gửi vào đó khát vọng xây dựng một Thăng Long – thành phố của rồng bay, của khí thiêng hội tụ. Hơn mười thế kỷ sau, Hà Nội vẫn giữ nguyên vai trò ấy – trung tâm hội tụ và lan tỏa các giá trị văn hóa Việt Nam, nơi quá khứ và hiện tại cùng tồn tại trong một nhịp sống độc đáo, vừa cổ kính vừa hiện đại, vừa dung dị vừa sáng tạo. Chính sức sống ấy khiến Hà Nội trở thành thành phố đặc biệt – một thành phố biết kể câu chuyện của mình bằng ngôn ngữ của di sản và nghệ thuật.
Trình diễn ánh sáng 3D mapping tại Hồ Gươm.
Năm 2019, Hà Nội được UNESCO công nhận là Thành phố Sáng tạo trong lĩnh vực thiết kế, gia nhập mạng lưới hơn 300 thành phố sáng tạo trên thế giới. Từ đó đến nay, Thủ đô đã từng bước khẳng định vị thế của mình trên bản đồ sáng tạo toàn cầu: hàng loạt không gian sáng tạo, dự án nghệ thuật đương đại, liên hoan phim, triển lãm, sự kiện văn hóa mọc lên, kết nối cộng đồng nghệ sĩ, doanh nhân và giới trẻ. Những khu vực như Complex 01, VICAS Art Studio, Heritage Space, 282 Design, Zone 9 từng trở thành biểu tượng cho một Hà Nội mới – dám nghĩ, dám thử, dám tạo khác biệt.
Song, sức sáng tạo của Hà Nội vẫn còn nhiều tiềm năng chưa được đánh thức trọn vẹn. Thành phố vẫn chưa chính thức hiện diện trong Mạng lưới Diễn đàn Văn hóa các Thành phố thế giới (WCCF) – nơi quy tụ hơn 40 đô thị hàng đầu như London, Paris, Seoul, Tokyo, Amsterdam hay New York. Đây không chỉ là “sân chơi” của các chính sách văn hóa tiên tiến, mà còn là diễn đàn để chia sẻ, học hỏi và khẳng định bản sắc của mỗi thành phố trên tầm quốc tế.
Tham gia mạng lưới này, Hà Nội sẽ có cơ hội tiếp cận các xu hướng và mô hình phát triển văn hóa đô thị hiện đại: từ cách London lồng ghép văn hóa vào quy hoạch, đến chiến lược “Night Mayor” của Amsterdam giúp hồi sinh đời sống ban đêm, hay kinh nghiệm của Seoul trong việc đưa nghệ thuật vào không gian cộng đồng. Đây đều là những giá trị thực tiễn có thể giúp Hà Nội hoàn thiện hệ sinh thái sáng tạo của mình – một mục tiêu mà thành phố đã đặt ra trong Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa và quy hoạch phát triển Thủ đô đến năm 2045.
Hơn thế, việc Hà Nội có mặt trong WCCF còn là cơ hội nâng cao vị thế đối ngoại văn hóa của Việt Nam – trong bối cảnh đất nước đang chủ động hội nhập sâu rộng, coi “sức mạnh mềm văn hóa” là một trụ cột của ngoại giao và phát triển. Một Hà Nội có mặt trong diễn đàn văn hóa toàn cầu sẽ không chỉ quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam mà còn thể hiện tầm nhìn của Việt Nam về một nền văn hóa nhân văn, sáng tạo và bền vững.
Đó cũng là cách để Hà Nội – thành phố của hòa bình và sáng tạo – đối thoại với thế giới bằng chính bản sắc của mình. Không phải bằng những tòa nhà chọc trời hay những trung tâm thương mại rực rỡ, mà bằng sự tinh tế của lối sống, sự sâu sắc của văn hóa và sức bật của sáng tạo cộng đồng.
Ngày nay, khi Amsterdam chuẩn bị chào đón Hội nghị Thượng đỉnh Văn hóa các Thành phố thế giới lần thứ 14, cũng là lúc Hà Nội có thể nhìn lại mình – để thấy rằng Thủ đô Việt Nam đã hội đủ điều kiện để trở thành một thành viên tích cực trong mạng lưới đó. Hà Nội có lịch sử, có con người, có tài nguyên văn hóa phong phú, có sức sáng tạo trẻ trung và có khát vọng vươn lên cùng thế giới.
“Không có thành phố nào có thể phát triển bền vững nếu không có không gian cho văn hóa.” Với Hà Nội, không gian ấy chính là hồn cốt dân tộc được chuyển hóa thành động lực sáng tạo mới, là bản sắc Việt Nam đang hòa vào dòng chảy văn minh nhân loại.
Tham gia vào Diễn đàn Văn hóa các Thành phố thế giới không chỉ là bước tiến mang tính biểu tượng, mà còn là chìa khóa để Hà Nội mở rộng cánh cửa hợp tác quốc tế, tiếp cận nguồn lực tri thức, công nghệ và sáng tạo toàn cầu. Đó là cách để Thủ đô tiếp tục hành trình “xây dựng Hà Nội thành Thành phố Sáng tạo, văn hiến, văn minh và hạnh phúc” như tinh thần mà Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ XVIII sắp tới đang hướng đến.
Bài học từ Amsterdam – khi văn hóa trở thành nhịp thở của thành phố
Giữa lòng châu Âu cổ kính, Amsterdam đang bước vào năm thứ 750 của mình không bằng pháo hoa hay những con số kinh tế, mà bằng một thông điệp giản dị nhưng sâu sắc: “Văn hóa là cách một thành phố nói với thế giới rằng mình là ai”. Chính vì thế, khi đảm nhận vai trò đăng cai Hội nghị Thượng đỉnh Văn hóa các Thành phố thế giới 2025, Amsterdam không chỉ thể hiện sự năng động của một đô thị toàn cầu, mà còn khẳng định vị thế tiên phong trong việc đưa văn hóa trở thành linh hồn của phát triển đô thị hiện đại.
Ngôi làng cổ Giethoorn có lịch sử lâu đời tại Hà Lan. Ảnh internet
Không phải ngẫu nhiên Amsterdam được chọn là nơi gặp gỡ của các nhà lãnh đạo văn hóa toàn cầu. Trong hai thập kỷ qua, thành phố này đã tái định nghĩa mô hình phát triển đô thị thông qua chính sách văn hóa sáng tạo và bao trùm. Bắt đầu từ năm 2014, Amsterdam là thành phố đầu tiên trên thế giới bổ nhiệm “Thị trưởng ban đêm” (Night Mayor) – một sáng kiến mang tính cách mạng trong quản trị văn hóa. Người đảm nhiệm vị trí này không chỉ là “người gác cửa” của những cuộc vui, mà là cầu nối giữa chính quyền, nghệ sĩ, doanh nghiệp và cộng đồng – để ban đêm cũng trở thành không gian sáng tạo, sinh kế và an toàn cho mọi người dân.
Từ mô hình đó, Amsterdam đã hình thành “Tầm nhìn Văn hóa ban đêm” (Night Vision for Culture) – chiến lược mang lại 2,2 triệu euro đầu tư cho hạ tầng nghệ thuật, không gian biểu diễn, quỹ khởi nghiệp sáng tạo và hỗ trợ tài năng trẻ. Hàng trăm không gian sáng tạo nhỏ được khuyến khích mọc lên trong lòng thành phố: quán cà phê nghệ thuật, phòng thu, sân khấu độc lập, không gian âm nhạc đường phố. Những nơi ấy không chỉ tạo nên sức hút du lịch, mà còn trở thành mạch sống của kinh tế văn hóa, đóng góp vào GDP và lan tỏa niềm tự hào cộng đồng.
Amsterdam cũng là một trong những đô thị tiên phong trong bình đẳng tiếp cận văn hóa. Thành phố này tin rằng, “mọi công dân đều có quyền được chạm vào cái đẹp”. Bằng cách kết hợp với các quỹ châu Âu, Amsterdam đã thành lập Mạng lưới ACCESS, kết nối 8 thành phố lớn của châu Âu trong các dự án thúc đẩy hòa nhập văn hóa, hỗ trợ người khuyết tật, trẻ em nhập cư, và cộng đồng dân cư ngoại ô được tham gia sáng tạo. Từ 2020 - 2022, thành phố đã thực hiện chương trình mở rộng tham gia văn hóa ở các quận ngoại vi như Nieuw West, Noord và Zuidoost, giúp người dân có thể dễ dàng tiếp cận nghệ thuật thông qua vé giảm giá, phân bổ địa điểm biểu diễn hợp lý và chương trình nghệ thuật gắn với đời sống địa phương.
Nhìn rộng ra, đó không chỉ là câu chuyện về quản lý, mà là triết lý sống của một thành phố biết yêu thương và trân trọng con người. Amsterdam không biến văn hóa thành công cụ, mà để văn hóa tự nhiên thấm vào mọi ngóc ngách của đời sống đô thị – từ bảo tàng, công viên, trường học đến các bến tàu, kênh đào. Thành phố nổi tiếng với Bảo tàng Rijksmuseum, Bảo tàng Van Gogh, nhưng cũng không ngừng mở rộng các thiết chế văn hóa mới: hơn 25 công trình được xây dựng hoặc trùng tu trong hai mươi năm qua, từ thư viện công cộng đến nhà hát đương đại, bảo tàng nghệ thuật số và trung tâm cộng đồng.
Không gian sáng tạo trong Văn Miếu - Quốc Tử Giám.
Và quan trọng hơn cả, Amsterdam đang chuẩn bị khai trương Bảo tàng Quốc gia về Chế độ Nô lệ (Nationaal Slavernijmuseum) – một không gian văn hóa mang tính nhân văn sâu sắc, kể lại lịch sử đau thương của nạn buôn người xuyên Đại Tây Dương. Đó là lời nhắc nhở rằng, văn hóa không chỉ là niềm tự hào, mà còn là ký ức và trách nhiệm – một cách để thành phố đối diện với quá khứ và hướng tới một tương lai bao dung, nhân ái.
Những chính sách táo bạo và đầy nhân văn ấy giúp Amsterdam trở thành hình mẫu của đô thị sáng tạo toàn cầu – nơi mỗi công dân đều cảm thấy mình là một phần của câu chuyện văn hóa chung. Đây cũng là điều mà Hà Nội hoàn toàn có thể học hỏi trong hành trình phát triển.
Bởi Hà Nội, cũng như Amsterdam, là thành phố của những dòng sông, của ký ức, của sự hòa trộn giữa cũ và mới. Nếu Amsterdam có những kênh đào trăm tuổi, thì Hà Nội có Hồ Gươm, sông Hồng, những con phố cổ và di sản nghìn năm Thăng Long. Nếu Amsterdam biến đêm thành thời gian của sáng tạo, thì Hà Nội cũng có thể thắp sáng không gian văn hóa ban đêm bằng âm nhạc, nghệ thuật, ẩm thực và du lịch.
Một thành phố sáng tạo không phải là nơi có nhiều công trình cao tầng, mà là nơi người dân được truyền cảm hứng để sống và tạo ra giá trị. Khi nhìn về Amsterdam hôm nay, Hà Nội có thể nhìn thấy hình ảnh của chính mình trong tương lai – một Thủ đô hiện đại nhưng đậm đà bản sắc, một thành phố biết cách biến văn hóa thành sức mạnh mềm, thành động lực phát triển kinh tế, xã hội và tinh thần.
“Những thành phố vĩ đại không được tạo nên chỉ bằng bê tông và thép, mà bằng ký ức, cảm xúc và trí tưởng tượng của con người”. Bài học từ Amsterdam là lời gợi mở rằng, Hà Nội chỉ thật sự vươn tầm thế giới khi để văn hóa trở thành nhịp thở của sự phát triển – nơi mỗi con đường, công viên, khu phố hay khu sáng tạo đều mang trong mình tinh thần của con người Hà Nội: thanh lịch, nhân văn, sáng tạo và hội nhập.
Hà Nội – khi thành phố cần cất tiếng nói trong diễn đàn văn hóa toàn cầu
Mỗi thời đại đều có một “ngôn ngữ quyền lực” riêng của nó. Nếu thế kỷ XX là thời của công nghiệp và tài chính, thì thế kỷ XXI là thời của văn hóa và sáng tạo – nơi sức mạnh mềm trở thành thước đo mới cho tầm vóc và vị thế của một quốc gia, một đô thị. Trong dòng chảy ấy, Hà Nội – với chiều sâu nghìn năm văn hiến, với tâm hồn sáng tạo của người Việt Nam – không thể đứng ngoài mạng lưới của những thành phố đang cùng nhau viết nên tương lai văn hóa của thế giới.
Ứng dụng công nghệ 3D mapping trong chương trình nghệ thuật khai mạc Lễ hội Gò Đống Đa 2025. Ảnh: Phạm Hùng
Bước vào giai đoạn phát triển mới, khi Đại hội Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII sắp diễn ra, Thủ đô đang được kỳ vọng mở ra một tầm nhìn dài hơi: trở thành thành phố sáng tạo hàng đầu khu vực Đông Nam Á, trung tâm lan tỏa văn hóa, tri thức và đổi mới của đất nước. Để hiện thực hóa khát vọng đó, Hà Nội không chỉ cần quy hoạch bài bản hay hạ tầng hiện đại, mà trước hết cần một tầm nhìn toàn cầu về văn hóa đô thị – nơi Hà Nội không chỉ học hỏi mà còn đối thoại, chia sẻ, truyền cảm hứng với thế giới.
Việc tham gia Diễn đàn Văn hóa các Thành phố thế giới (WCCF) chính là cánh cửa mở ra hành trình ấy. Đây không chỉ là một diễn đàn trao đổi chính sách, mà là một không gian đối thoại toàn cầu, nơi các thành phố từ London, Paris, Seoul, Tokyo đến Amsterdam cùng bàn cách đưa văn hóa vào mọi lĩnh vực của đời sống đô thị – từ quy hoạch, giáo dục, du lịch cho tới y tế và công nghệ. Khi có mặt trong mạng lưới này, Hà Nội sẽ có cơ hội tiếp cận tri thức và kinh nghiệm quản trị văn hóa quốc tế, đặc biệt trong phát triển công nghiệp sáng tạo, văn hóa ban đêm và chuyển đổi số văn hóa. Đồng thời khẳng định vị thế Thủ đô của một đất nước đang vươn lên bằng sức mạnh văn hóa, thể hiện tầm nhìn hội nhập nhân văn và bền vững. Cùng với đó kết nối các sáng kiến văn hóa, các dự án hợp tác quốc tế, thu hút đầu tư, nguồn lực và nhân tài sáng tạo toàn cầu.
Quan trọng hơn, việc gia nhập WCCF sẽ giúp Hà Nội nâng tầm thương hiệu văn hóa của Việt Nam trên bản đồ thế giới. Từ hình ảnh một thành phố di sản trở thành một thành phố sáng tạo của tương lai, Hà Nội có thể truyền đi thông điệp mạnh mẽ về một Việt Nam tự tin, cởi mở và đổi mới – nơi văn hóa là sức mạnh kết nối con người, nơi sáng tạo là phương thức phát triển và nơi quá khứ không phải là điều để giữ, mà là điểm tựa để bay lên.
Hà Nội có đủ nền tảng để làm điều đó. Bởi ở đây, mỗi góc phố, mỗi mái ngói rêu phong, mỗi hàng cây, mỗi con người đều mang trong mình một di sản sống – vừa là ký ức, vừa là hạt giống sáng tạo. Và khi những di sản ấy được đánh thức bằng chính sách đúng đắn, bằng khát vọng đổi mới, Hà Nội sẽ không chỉ là thành phố của ký ức, mà còn là thành phố của tương lai.
Từ Thủ đô di sản đến Thủ đô sáng tạo – Hà Nội trong kỷ nguyên mới của thế giới
Giữa lúc thế giới đang tìm kiếm những đô thị biết dung hòa giữa tăng trưởng và nhân văn, giữa công nghệ và ký ức, Hà Nội có thể trở thành hình mẫu của một thành phố châu Á vừa cổ kính, vừa sáng tạo, vừa gìn giữ bản sắc, vừa dấn thân hội nhập. Việc bước vào Mạng lưới Diễn đàn Văn hóa các Thành phố thế giới không chỉ là bước đi mang tính chiến lược, mà còn là lời khẳng định về bản lĩnh văn hóa Việt Nam – một dân tộc biết tôn trọng quá khứ, yêu con người và tin vào sức mạnh của sáng tạo.
Tour đêm "Tinh hoa đạo học" tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám.
Khi Amsterdam khai mở hội nghị quốc tế vào giữa tháng 10 tới, cũng chính là thời khắc Hà Nội tổ chức Đại hội Đảng bộ lần thứ XVIII – hai sự kiện cách nhau nửa vòng trái đất nhưng cùng chung một tinh thần: lấy con người và văn hóa làm trung tâm cho mọi quyết sách phát triển. Trong sự trùng hợp ấy, ta thấy hình bóng của một “đối thoại” âm thầm giữa Hà Nội và thế giới – nơi mà những thành phố vĩ đại không cạnh tranh bằng tòa nhà cao hơn, mà bằng nền tảng văn hóa sâu hơn, tinh thần nhân văn rộng hơn và tầm nhìn bền vững hơn.
Đã đến lúc Hà Nội cất tiếng nói của mình trong diễn đàn văn hóa toàn cầu – bằng bản lĩnh của một Thủ đô ngàn năm, bằng sức trẻ của một thành phố đang đổi mới từng ngày, và bằng niềm tin rằng: văn hóa chính là con đường ngắn nhất để Việt Nam bước ra thế giới – tự tin, nhân ái và sáng tạo.
