Tính đến tháng 9/2024, khoảng 137 triệu người Indonesia đã vay tổng cộng 4,3 tỷ USD thông qua các nền tảng kỹ thuật số, theo Cơ quan Dịch vụ Tài chính (OJK). Số lượng người vay và tổng giá trị các khoản vay tăng vọt so với năm 2019, khi chỉ có 18,6 triệu người vay với tổng nợ 860 triệu USD. Trong đó, các khoản vay cá nhân, đặc biệt là dịch vụ “mua trước, trả sau”, hiện chiếm 71,43% tổng giá trị giải ngân.
Tuy nhiên, việc nhiều người vay thiếu kiến thức tài chính dẫn đến việc không kiểm soát được nợ. Ví dụ, Fajar, một công chức sống gần Jakarta, vay 320 USD nhưng phải trả đến 830 USD trong vòng 6 tháng. Tổng nợ của anh đã tăng lên 6.540 USD vào năm 2022. Người vay thường dùng khoản vay từ nền tảng này để trả nợ cho nền tảng khác, khiến nợ liên tục tăng cao. Thậm chí, các biện pháp thu hồi nợ phi đạo đức, như công khai thông tin cá nhân hoặc đe dọa gia đình và nơi làm việc, đã dẫn đến nhiều vụ tự tử.
Thách thức hậu đại dịch
Các chuyên gia đã chỉ ra một số nguyên nhân dẫn đến số lượng người vay nợ ngày càng gia tăng. Thứ nhất, đại dịch Covid-19 khiến nhiều người thuộc tầng lớp trung lưu mất việc, làm giảm thu nhập. Bên cạnh đó, việc nhiều người phải tìm đến các khoản vay trực tuyến để giải quyết nhu cầu chi tiêu ngắn hạn đã làm gia tăng gánh nặng nợ. Ngoài ra, việc thiếu kiến thức tài chính cũng khiến vấn đề trở nên trầm trọng. Theo dữ liệu chính phủ, chỉ 65% dân số trên 15 tuổi tại Indonesia được trang bị kiến thức tài chính đầy đủ.
Trước tình trạng vỡ nợ trực tuyến ngày càng tăng cao, OJK đã áp dụng mức trần lãi suất vay trực tuyến là 0,3%/ngày (108%/năm) và sẽ giảm xuống 0,1%/ngày (36%/năm) vào năm 2026 để bảo vệ người vay khỏi lãi suất cao và các khoản phí ẩn. Kể từ năm 2017, cơ quan này đã đóng cửa hơn 11.000 nền tảng vay bất hợp pháp. Các chuyên gia từ INDEF kiến nghị OJK cần tăng cường giám sát các nền tảng vay nợ, đặc biệt là những nền tảng có tỷ lệ nợ xấu vượt quá 5%. Ngoài ra, luật vay nợ năm 2023 siết chặt quy định đối với các nền tảng vay trực tuyến, đặc biệt là các biện pháp thu hồi nợ bất hợp pháp.
Áp lực kinh tế và nhu cầu vay vốn
Tỷ lệ tiết kiệm của các hộ gia đình trung lưu và thu nhập thấp đang giảm mạnh. Nhiều người đã tiêu hết khoản tiết kiệm và buộc phải vay vốn trực tuyến để duy trì chi tiêu. Việc tăng thuế giá trị gia tăng từ 11% lên 12% vào năm 2024 càng làm tăng áp lực tài chính lên các hộ gia đình, dẫn đến nhu cầu vay vốn tăng cao.
Các nhà đầu tư lớn như Standard Chartered và Ant Financial đã đầu tư vào các nền tảng như SPayLater, Kredivo, và AkuLaku, thể hiện tiềm năng phát triển lớn của lĩnh vực này. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ xấu cao đang đe dọa sự phát triển bền vững của ngành. Ví dụ, Investree đã bị OJK thu hồi giấy phép vào năm 2024 khi tỷ lệ nợ xấu vượt 12,58%. Một số nền tảng như Easycash kêu gọi giữ nguyên mức lãi suất hiện tại để đảm bảo khả năng tiếp cận vốn vay cho các nhóm thu nhập thấp và không có tài khoản ngân hàng.
OJK cần xử lý nghiêm các nền tảng vi phạm và nâng cao nhận thức tài chính cho người dân để họ hiểu rõ hơn về trách nhiệm khi vay nợ. Kiểm soát nợ xấu và bảo vệ người vay là yếu tố then chốt để duy trì niềm tin vào hệ sinh thái tài chính số.
Tình trạng vay nợ trực tuyến tại Indonesia đang gia tăng nhanh chóng, kéo theo nhiều hệ lụy kinh tế và xã hội nghiêm trọng. Các biện pháp quản lý chặt chẽ hơn từ chính phủ, cùng với việc nâng cao kiến thức tài chính cho người dân, là điều cần thiết để kiểm soát vấn đề này và đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành tài chính kỹ thuật số.
