Hệ thống quỹ đầu tư tại Việt Nam: Vì sao chưa phát triển xứng tầm?

Các quỹ đầu tư tại Việt Nam quản lý hơn 750.000 tỷ đồng

Trong những năm qua, Việt Nam đã thu hút khối lượng lớn vốn đầu tư qua thị trường vốn và đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Năm 2024 đánh dấu một năm thành công của nền kinh tế và thị trường vốn với tổng mức vốn huy động đạt gần 930 nghìn tỷ đồng, cao gấp 1,3 lần so với năm 2023, tương đương 25% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Quy mô vốn hoá thị trường cổ phiếu đạt 62,5% GDP, dư nợ thị trường trái phiếu đạt 31,5% GDP. Nhà đầu tư nước ngoài đã mở gần 48.000 tài khoản đầu tư với tổng giá trị giao dịch gần 1,1 triệu tỷ đồng, nhà đầu tư tổ chức nước ngoài chiếm 20,7% tổng số nhà đầu tư tổ chức trên thị trường.

Song hành với sự phát triển của thị trường vốn, sự tham gia của hệ thống các quỹ đầu tư đóng vai trò ngày càng quan trọng, do đây là các nhà đầu tư chuyên nghiệp, có năng lực tài chính với vai trò tiên phong, dẫn dắt thị trường. Đến nay, hệ thống quỹ đầu tư chứng khoán đã được thiết lập với 43 công ty quản lý quỹ và 123 quỹ đầu tư.

Mặc dù đạt được những kết quả tích cực nêu trên nhưng đối với quỹ đầu tư chứng khoán tổng giá trị tài sản còn khiêm tốn so với tiềm lực khi chỉ chiếm 6,5% GDP, trong khi Thái Lan ở mức 21% GDP và Malaysia là 52% GDP; đối với hoạt động đầu tư trực tiếp vẫn còn những vướng mặc về thủ tục hành chính, thuế, hải quan và ngoại hối...

Theo Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) Vũ Thị Chân Phương, cùng với sự lớn mạnh của thị trường chứng khoán, ngành quỹ đầu tư tại Việt Nam không ngừng phát triển, thể hiện qua sự gia tăng mạnh mẽ về số lượng và quy mô. Hiện cả nước có 43 công ty quản lý quỹ với 123 quỹ đầu tư chứng khoán, tổng tài sản quản lý đạt hơn 750.000 tỷ đồng, gấp hơn 7 lần so với năm 2014.

Ngành quỹ đã duy trì tốc độ tăng trưởng mạnh trong một thập kỷ qua, trung bình trên 20% mỗi năm. Đặc biệt, sự ra đời của các quỹ mở, quỹ ETF và quỹ bất động sản đã góp phần đa dạng hóa lựa chọn đầu tư. Trong đó, quỹ mở và quỹ ETF chiếm 86% tổng giá trị tài sản ròng nhờ ưu thế về thanh khoản cao, danh mục đầu tư linh hoạt và tính minh bạch.

Người đứng đầu Uỷ ban Chứng khoán khẳng định, việc thúc đẩy sự phát triển của ngành quỹ không chỉ giúp thu hút dòng vốn dài hạn mà còn góp phần xây dựng một cơ sở nhà đầu tư ổn định và bền vững hơn.

Nhà đầu tư Việt Nam vẫn “tự thân vận động” thay vì tìm đến các quỹ chuyên nghiệp

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, để đạt được các mục tiêu, trong đó có mục tiêu tăng trưởng kinh tế, bên cạnh những giải pháp của Chính phủ về sắp xếp, tinh gọn nâng cao hiệu quả hiệu lực của bộ máy hành chính, Bộ này đặt trọng tâm vào việc huy động mọi nguồn lực trong và ngoài nước, trong đó có nguồn vốn đầu tư thông qua các quỹ đầu tư và nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng thừa nhận, sự tham gia của các tổ chức quỹ đầu tư vào thị trường vốn chưa tương xứng với tiềm năng, tổng giá trị tài sản ròng của các quỹ đến cuối năm 2024 chỉ tương đương 1,2% giá trị vốn hóa của thị trường chứng khoán.

Thực tế cho thấy, nhà đầu tư cá nhân Việt Nam vẫn “tự thân vận động” thay vì tìm đến các quỹ chuyên nghiệp.

Ông Don Lam, Tổng Giám đốc và Cổ đông sáng lập, Tập đoàn VinaCapital cho biết, hiện nay, các quỹ đầu tư tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, góp phần quan trọng vào việc huy động vốn và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn bị chi phối chủ yếu bởi các nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ, chiếm tới 90% tổng số nhà đầu tư. Đa số trong nhóm này tham gia thị trường theo hướng tự mua bán, lướt sóng ngắn hạn thay vì đầu tư vào các quỹ chuyên nghiệp. Thực trạng này khiến thị trường thiếu tính ổn định, dễ bị tác động bởi tâm lý đám đông và không đảm bảo định hướng đầu tư dài hạn.

“Để nâng cao tính bền vững của thị trường tài chính, cần thay đổi nhận thức và hành vi của nhà đầu tư cá nhân, khuyến khích họ tham gia vào các quỹ đầu tư chuyên nghiệp. Việc đầu tư vào quỹ giúp giảm thiểu rủi ro, tận dụng được chuyên môn của các nhà quản lý quỹ, đồng thời mang lại lợi nhuận dài hạn cao hơn so với việc giao dịch ngắn hạn theo cảm tính”- ông Don Lam nêu giải pháp.

Để đạt mục phát triển ngành quỹ, tại hội nghị, Chủ tịch UBCK Vũ Thị Chân Phương chia sẻ một số giải pháp trọng tâm. Trong đó, bà đề nghị tiếp tục đào tạo, tuyên truyền, phổ biến kiến thức cho các nhà đầu tư cá nhân không chuyên nghiệp về quỹ đầu tư chứng khoán.

Cùng với đó, thực hiện đa dạng hóa các loại hình quỹ đầu tư. Đồng thời, đa dạng hóa các bộ chỉ số chứng khoán. Bà Phương cho hay, UBCKNN đã chỉ đạo Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam nghiên cứu thay đổi Quy chế chỉ số hiện hành nhằm nâng cao tính linh hoạt trong việc phát triển các chỉ số mới đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Song song đó, cần phát triển hàng hóa trên thị trường chứng khoán; nghiên cứu đa dạng hóa các sản phẩm đầu tài chính bền vững như trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững và thị trường tín chỉ carbon.

Ngoài ra, cần nâng hạn mức đầu tư của quỹ đầu tư chứng khoán với nội dung dự kiến sửa đổi, bổ sung Thông tư số 98/2020/TT-BTC.

Mặt khác, để thu hút các quỹ đầu tư nước ngoài tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán, UBCKNN đã và đang tiếp tục thực hiện các giải pháp tăng cường việc tiếp cận thông tin cho nhà đầu tư nước ngoài. Đồng thời, thực hiện cải cách hành chính, đơn giản hóa các thủ tục hành chính; nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, xây dựng cơ chế CCP.

Bên cạnh đó, để phát triển ngành quỹ, UBCKNN đề xuất với các cơ quan liên quan về việc phân phối chứng chỉ quỹ để đa dạng hóa các kênh phân phối, tăng khả năng tiếp cận sản phẩm của các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân và có các chính sách thuế phù hợp, khuyến khích người dân tham gia đầu tư thông qua quỹ đầu tư.

Phía Bộ Tài chính cũng sẽ tập trung thực hiện các giải pháp nhằm đẩy mạnh thu hút nguồn vốn đầu tư trong kỷ nguyên mới. Đó là đẩy mạnh phát triển hệ thống quỹ đầu tư: Bộ Tài chính sẽ thúc đẩy phát triển hệ thống quỹ đầu tư thông qua đa dạng hóa các loại hình quỹ đầu tư, các bộ chỉ số chứng khoán và sản phẩm phù hợp với nhu cầu, khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư; đa dạng kênh phân phối, tạo động lực cho các công ty quản lý quỹ thiết lập các quỹ đầu tư mới trên thị trường. Nghiên cứu xem xét các chính sách thuế đối với các loại hình quỹ đầu tư chứng khoán theo đúng bản chất hoạt động của quỹ đầu tư để thúc đẩy đầu tư qua các định chế tài chính chuyên nghiệp này.