Kỷ luật học sinh: Không thể chỉ bằng bản kiểm điểm

Đây là ý kiến của ông Đặng Hoa Nam – Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Trẻ em – khi trao đổi với Báo Kinh tế & Đô thị về Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT.

Đa dạng hình thức kỷ luật học sinh

Thưa ông, Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 31/10/2025, nhưng nhiều ý kiến cho rằng hình thức kỷ luật học sinh mức cao nhất chỉ là viết bản kiểm điểm không phù hợp với thực tế hiện nay. Ông có ý kiến gì về việc này?

- Kỷ luật học sinh phải mang tính giáo dục và răn đe để ngăn ngừa tái phạm. Việc chỉ áp dụng hình thức viết bản kiểm điểm là không đủ, trong khi đình chỉ hoặc buộc thôi học lại vi phạm quyền học tập và có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng hơn. Học sinh mắc lỗi không nên bị loại khỏi môi trường giáo dục – yếu tố cốt lõi giúp các em điều chỉnh hành vi.

Vì vậy, cần đa dạng hóa hình thức kỷ luật, phù hợp với độ tuổi và mức độ vi phạm. Với hành vi vi phạm pháp luật, học sinh hoặc người giám hộ sẽ phải chịu trách nhiệm theo quy định. Kỷ luật tích cực phải đạt được mục tiêu răn đe nhưng không gây tổn hại thể chất hay tinh thần. Đồng thời, cần trao quyền cho hiệu trưởng quyết định hình thức kỷ luật sau khi có tham vấn chuyên môn phù hợp.

Ông có bình luận gì khi nhiều giáo viên cho rằng, việc Bộ GD&ĐT quy định hình thức kỷ luật học sinh viết bản kiểm điểm như trong quy định của Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT là xa rời thực tiễn giáo dục. Không chỉ vậy, quy định này còn làm mất quyền của giáo viên được giáo dục học sinh trong nhà trường?

- Quyền của giáo viên phải xuất phát từ nguyên tắc không bao giờ dùng hình thức kỷ luật mang tính bạo lực gây tổn hại đến học sinh và trẻ em. Nhưng tôi xin nhắc lại: đã gọi là kỷ luật thì phải có tính giáo dục, có tính răn đe và phòng ngừa tái phạm. Biện pháp kỷ luật đa dạng, phù hợp với độ tuổi và mức độ hành vi. Đặc biệt, phải dùng các biện pháp giáo dục thay thế, tức là áp dụng các biện pháp giáo dục khác, thậm chí tạm cách ly khỏi trường, lớp – nơi học sinh đang học nếu xét thấy có nguy cơ đe dọa đến quyền và lợi ích của giáo viên, học sinh và nhà trường.

Cho nên, trong hoạt động của trường học phải tính đến việc phối hợp với các dịch vụ và những biện pháp giáo dục ngoài nhà trường. Ví dụ học sinh có hành vi bạo lực phải được chuyển tuyến đến các dịch vụ như kiểm tra, giám định sức khỏe tâm thần. Thêm nữa, các em cần được củng cố về nhận thức, kiến thức về pháp luật và đạo đức, kỹ năng về xử lý tình huống để tránh hành vi bạo lực, lệch chuẩn. Đó chính là những biện pháp giáo dục thay thế, có thể tách học sinh đó ra khỏi lớp học, cho học riêng vài buổi về giáo dục pháp luật, giáo dục đạo đức, kỹ năng về kiềm chế cơn nóng giận. Về những nội dung này thì giáo viên Giáo dục công dân, công an sở tại, luật sư sẽ hướng dẫn học sinh đó.

Tùy theo mức độ hành vi bạo lực, độ tuổi học sinh vi phạm và thái độ cầu thị, mức độ tiếp thu các kiến thức, kỹ năng của giáo dục thay thế để hiệu trưởng quyết định thời gian giáo dục thay thế và thời điểm học sinh tái hòa nhập trường, lớp học cũ. Thậm chí, cha mẹ, người giám hộ của học sinh đó cũng cần phải tham gia học tập kiến thức, kỹ năng tương tự để cùng với nhà trường theo dõi, giáo dục con em mình chứ không nên phó thác cho trường học, chính quyền. Những biện pháp giáo dục thay thế này đang được nhiều quốc gia thực hiện và mang lại hiệu quả nhưng đòi hỏi căn cứ pháp lý, tính đồng bộ trong phối hợp và sự sẵn sàng về dịch vụ.

Nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung quy định kỷ luật học sinh

Thưa ông, những năm gần đây, chúng ta hay nói đến kỷ luật tích cực, trường học hạnh phúc. Trong tình hình hiện nay, các nhà trường nên thực hiện kỷ luật tích cực, trường học hạnh phúc như thế nào?

- Để xây dựng trường học hạnh phúc, an toàn và phòng chống bạo lực học đường, việc tăng cường công tác tâm lý học đường là yếu tố then chốt. Bộ GD&ĐT đã ban hành Thông tư về tư vấn học đường và công tác xã hội trong trường học, nhưng để đạt hiệu quả, công việc này cần được đảm nhiệm bởi những chuyên gia được đào tạo bài bản, không thể giao cho giáo viên kiêm nhiệm.

Hiện các trường ngoài công lập triển khai tốt vì không bị ràng buộc về biên chế. Trong khi đó, các trường công nên được phép bố trí nhân sự liên trường theo quy mô hoặc thuê chuyên gia làm việc bán thời gian. Những giải pháp này cần được quy định cụ thể trong văn bản pháp lý để tháo gỡ khó khăn về nhân lực.

Về phòng chống bạo lực học đường và xử lý vi phạm kỷ luật, cần áp dụng phương pháp “quản lý trường hợp” trong công tác xã hội. Phải có người chuyên trách làm đầu mối phối hợp – từ mời công an, chuyên gia tâm lý, đến kết nối phụ huynh – để can thiệp phù hợp, kịp thời và có chiều sâu.

Thưa ông, sau khi ban hành Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT, Bộ GD&ĐT có nên ban hành văn bản quy định bổ sung để có những hình thức kỷ luật phù hợp với thực tiễn hiện nay?

Các quốc gia đều áp dụng biện pháp kỷ luật theo hướng giáo dục thay thế. Ở Việt Nam, khi học sinh phạm tội hình sự nhưng chưa đủ tuổi chịu án tù, các em được đưa vào trường giáo dưỡng – một hình thức kỷ luật cao mang tính giáo dục.

Nhà trường cần linh hoạt lựa chọn các hình thức kỷ luật phù hợp với độ tuổi và mức độ vi phạm của học sinh. Tuy nhiên, để thực hiện hiệu quả, Bộ GD&ĐT cần ban hành quy định rõ về nguyên tắc, mục đích và các hình thức kỷ luật phù hợp, đồng thời đảm bảo có đội ngũ chuyên trách về tâm lý học đường để phối hợp triển khai.

 Dù Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT còn hơn 3 tuần nữa mới có hiệu lực (31/10/2025), Bộ GD&ĐT vẫn cần tiếp tục rà soát, bổ sung nếu thấy quy định chưa giải quyết triệt để các vấn đề thực tiễn. Một văn bản pháp luật cần sẵn sàng điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu của cuộc sống và môi trường giáo dục hiện nay.

Xin cảm ơn ông!