Để kiến tạo môi trường kinh doanh cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển đột phá, trở thành động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đất nước, trước tiên phải giải quyết điểm nghẽn của điểm nghẽn đó là cơ chế và pháp luật. Đây là chia sẻ của TS. Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội DN nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) với Báo Kinh tế & Đô thị.

Thưa ông, nền kinh tế Việt Nam đang đặt ra những mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên. Trong đó, nhiều ý kiến cho rằng, muốn đạt được điều này, ngoài các động lực truyền thống thì một trong những trụ cột quan trọng nhất chính là thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân (không tính FDI). Quan điểm của ông thế nào với nhận định này?

- Tôi hoàn toàn đồng ý với nhận định rằng, kinh tế tư nhân (không tính FDI) là một trong những trụ cột quan trọng để đạt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên. Khu vực kinh tế tư nhân đang vươn lên mạnh mẽ, đóng góp khoảng 50% GDP, 56% tổng vốn đầu tư toàn xã hội và tạo ra hơn 82% số việc làm. Trong đó, khối DN tư nhân trong nước chiếm tỷ trọng 28% GDP, cao hơn tất cả các khu vực kinh tế khác, bao gồm cả khối FDI.

Thời điểm hiện nay, với quyết tâm chính trị rất mạnh mẽ của Đảng, Nhà nước định hướng, điều hành nền kinh tế đất nước phải bước vào giai đoạn phát triển cao hơn. Trong khi các động lực tăng trưởng truyền thống như đầu tư công, xuất khẩu, hay tiêu dùng nội địa… vẫn đóng vai trò quan trọng, nhưng sẽ không đủ nếu thiếu sự bứt phá của khu vực kinh tế tư nhân.

Việc các nhà hoạch định chính sách tập trung thúc đẩy kinh tế tư nhân không chỉ là một chiến lược tăng trưởng mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển dài hạn của DN tư nhân và nền kinh tế Việt Nam. Đây là khu vực có tính linh hoạt cao, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tạo ra phần lớn việc làm cho nền kinh tế. Nếu được hỗ trợ đúng mức, khu vực này sẽ trở thành đầu tàu tăng trưởng bền vững.

Mặc dù có vai trò quan trọng trong nền kinh tế, nhưng nhiều ý kiến cho rằng, khối DN tư nhân chưa được ưu ái như DN Nhà nước hay FDI. Vậy, ông đánh giá thế nào về các chính sách hỗ trợ của Nhà nước và môi trường đầu tư kinh doanh đối với khu vực kinh tế tư nhân?

- Trong hơn 3 thập niên qua, kinh tế tư nhân tuy đã có sự phát triển mạnh mẽ nhưng chưa thực sự được tạo điều kiện ngang bằng với DN Nhà nước hay FDI. Trước đây, các chính sách thường ưu tiên DN Nhà nước và thu hút vốn FDI, trong khi khu vực tư nhân trong nước gặp nhiều rào cản về thủ tục hành chính, tiếp cận vốn và đất đai.

Những năm gần đây, Chính phủ đã có nhiều động thái tích cực như cải thiện môi trường kinh doanh, hỗ trợ DN nhỏ và vừa, thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo. Dù vậy, vẫn chưa giải quyết được triệt để, kịp thời những khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thể chế, pháp luật để phù hợp với thực tiễn và yêu cầu phát triển của DN. Việc phân cấp, phân quyền, cắt giảm một số quy định, thủ tục hành chính, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, điều kiện kinh doanh còn chưa triệt để. Một số bộ, ngành, địa phương chưa thực sự quyết liệt, chủ động đồng hành cùng DN để giải quyết, tháo gỡ khó khăn.

Xin lưu ý, khi đề cập đến chính sách hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân, thì phải hết sức quan tâm đến cộng đồng DN nhỏ và vừa, cũng như 5,2 triệu hộ kinh doanh. Vì khu vực này chiếm đại bộ phận trong khu vực kinh tế tư nhân của Việt Nam. Các năm qua, dù môi trường kinh doanh khó khăn hay thuận lợi, các DN nhỏ và vừa và 5,2 triệu hộ kinh doanh có vai trò quan trọng giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, đóng góp vào ngân sách Nhà nước và tăng trưởng kinh tế.

Trong đó, DN nhỏ và vừa với lợi thế ưu điểm là linh hoạt đã khai thác các thị trường ngách và huy động nguồn lực trong Nhân dân phục vụ phát triển kinh tế - xã hội khu vực này cũng thể hiện tốt nhất khả năng dễ dàng thích ứng với những thay đổi thị trường trong thực hiện các ý tưởng kinh doanh mới. 

Theo ông, ngoài những tác động khách quan, bản thân nội tại khu vực này còn tồn tại gì cần khắc phục?

- Hiện nay, ngoài những khó khăn do ngoại cảnh tác động, bản thân nội tại trong khối DN kinh tế tư nhân cũng đang gặp nhiều thách thức. Ở đây, tôi xin đề cập đến 25% số DN nhỏ, 69% DN siêu nhỏ (khoảng 890.000 DN đang hoạt động và 5,2 triệu hộ kinh doanh) hiện nay đang gặp những khó khăn chung nhất như: năng lực cạnh tranh thấp và hạn chế trong tiếp cận vốn, công nghệ…

Để phát triển bền vững, khu vực này cần phải tự cơ cấu lại theo hướng nâng cao năng lực quản trị, cải thiện năng lực điều hành, quản lý tài chính và chiến lược phát triển để tăng hiệu quả sản xuất, kinh doanh. Mặt khác, cần không ngừng tăng cường liên kết chuỗi giá trị, tăng cường hợp tác giữa các DN trong nước để tạo sức mạnh tập thể, giảm phụ thuộc vào FDI; đẩy mạnh số hóa và đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ vào sản xuất, quản trị và kinh doanh để nâng cao năng suất, hiệu suất. Đồng thời, cần nhanh chóng chuyển đổi từ khu vực phi chính thức sang chính thức,  giúp DN tiếp cận tốt hơn các nguồn lực như tín dụng, đất đai và chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Để kinh tế tư nhân phát triển trong Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc và trở thành trụ cột thúc đẩy phát triển kinh tế, ông có đề xuất, kiến nghị gì?

- Để kiến tạo môi trường kinh doanh cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển đột phá, trở thành động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đất nước, trước tiên phải giải quyết điểm nghẽn của điểm nghẽn đó là thể chế và pháp luật. Vì vậy, Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo cải cách thể chế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, cắt giảm thủ tục hành chính, phấn đấu giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính; ít nhất 30% chi phí kinh doanh, đặc biệt là hải quan, chi phí tuân thủ quy định, chi phí không chính thức và bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết.

Tiếp đến, Chính phủ sớm trình Quốc hội sửa đổi Luật Thuế thu nhập DN, quy định giảm thuế cho toàn bộ khối DN nhỏ và vừa để nuôi dưỡng nguồn thu, hỗ trợ tái đầu tư vào sản xuất - kinh doanh. Đồng thời, cần sửa đổi Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa để DN sớm được thụ hưởng những chính sách hỗ trợ khác của Nhà nước một cách hiệu quả.

Mặt khác, cần cải cách chính sách tín dụng để DN nhỏ dễ dàng tiếp cận vốn; khuyến khích hệ thống các tổ chức tín dụng đẩy mạnh hình thức cho vay thế chấp dựa trên tài sản hình thành trong tương lai. Hiện nay chỉ có khoảng 30 - 35% số DN nhỏ và vừa có thể tiếp cận vốn vay ngân hàng với tài sản thế chấp hiện có, trong khi đó, “lác đác” một số ngân hàng thực hiện cho vay dựa trên tài sản hình thành trong tương lai nhưng rất nhỏ giọt.

Đặc biệt, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 phát triển, đất nước bước vào Kỷ nguyên vươn mình, Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ DN ứng dụng công nghệ, số hóa hoạt động kinh doanh; có chính sách hỗ trợ DN đào tạo nhân lực chất lượng cao, đào tạo kỹ năng quản trị, tài chính… giúp họ nâng cao năng lực cạnh tranh; kết nối DN tư nhân với chuỗi cung ứng toàn cầu, hỗ trợ tiếp cận thị trường quốc tế…

Hiện, Chính phủ đang xin ý kiến ban hành một nghị quyết riêng về phát triển kinh tế tư nhân, điều này khẳng định vị trí, vai trò của khu vực kinh tế này. Ông kỳ vọng gì ở Nghị quyết này?

- Chủ trương ban hành một nghị quyết riêng về phát triển kinh tế tư nhân là một bước tiến quan trọng, thể hiện sự thay đổi trong tư duy quản lý của Đảng, Nhà nước. Điều này khẳng định vai trò của kinh tế tư nhân là động lực chính của nền kinh tế, không chỉ là thành phần bổ trợ cho khu vực DN Nhà nước và FDI. DN tư nhân có thể thay thế dần sự phụ thuộc vào khu vực DN Nhà nước và khu vực FDI trong lĩnh vực xuất khẩu.

Nghị quyết cần khẳng định DN tư nhân là động lực tăng trưởng chính, góp phần vào tăng trưởng GDP, tạo việc làm, đóng góp ngân sách Nhà nước; DN tư nhân là yếu tố then chốt trong chuyển đổi mô hình kinh tế, từ mô hình dựa vào vốn và lao động giá rẻ sang mô hình dựa vào đổi mới sáng tạo và giá trị gia tăng cao. Cần tạo niềm tin cho DN tư nhân về một môi trường kinh doanh bình đẳng hơn, có vị thế cao hơn trong nền kinh tế.

Tôi kỳ vọng nghị quyết sẽ tập trung vào các nội dung như cải thiện môi trường kinh doanh, chính sách thuế hợp lý, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hỗ trợ tài chính cho DN nhỏ và vừa, cũng như tạo điều kiện thuận lợi hơn để kinh tế tư nhân phát triển bền vững. Tôi xin lưu ý rằng, đây chính là điều kiện tiên quyết để DN tư nhân phát triển. Nếu thực thi hiệu quả, đây sẽ là cú huých giúp kinh tế tư nhân đóng góp mạnh mẽ hơn vào tăng trưởng GDP và nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam.

Xin cảm ơn ông!