Tình trạng này được các chuyên gia đánh giá là một trong những rào cản lớn nhất đối với sự phát triển bền vững của ngành.
Theo Rhett Harris, nhà phân tích nhân sự cấp cao tại Drewry, số lượng tàu thuyền đã tăng "theo cấp số nhân" trong những năm gần đây, với hàng nghìn tàu được bổ sung mỗi năm. Tuy nhiên, tốc độ gia tăng của nguồn nhân lực lại không theo kịp. Đặc biệt, các vị trí cấp cao như kỹ sư và sĩ quan boong tàu đang trong tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng. Các công ty buộc phải tuyển dụng những thuyền viên với kinh nghiệm ít hơn so với yêu cầu, dẫn đến việc phát sinh nhiều vấn đề về chất lượng nguồn nhân lực.
Daejin Lee, Giám đốc nghiên cứu toàn cầu tại FertiStream, cho biết xung đột giữa Nga và Ukraine đã làm trầm trọng thêm tình trạng này. Trước năm 2022, thủy thủ Nga và Ukraine chiếm gần 15% lực lượng lao động vận tải biển toàn cầu. Chiến tranh khiến nguồn cung từ hai quốc gia này sụt giảm, trong khi Philippines, Trung Quốc và Indonesia, các quốc gia cung ứng lớn khác, cũng gặp khó khăn trong việc bù đắp khoảng trống.
Theo Henrik Jensen, CEO của Danica Crewing Specialists Group, ngày càng nhiều thuyền viên hiện tại lựa chọn công việc trên bờ thay vì tiếp tục ra khơi. Lý do là mức lương không còn đủ hấp dẫn, cùng với đó là sự thay đổi trong ưu tiên của thế hệ trẻ.
“Nhiều người trẻ ngày nay ưu tiên sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống, không muốn xa gia đình trong thời gian dài” - Lee giải thích. Việc thiếu kết nối internet liên tục trên tàu cũng làm giảm sức hút của nghề đối với những người quen sống trong môi trường kỹ thuật số. Để giải quyết vấn đề này, một số công ty đã cải thiện điều kiện làm việc, như bổ sung tiện nghi giải trí, phòng tập thể dục và giảm thời gian làm việc trên tàu từ 2-4 tháng.
Tình trạng thiếu hụt nhân lực đã dẫn đến việc một số người ứng tuyển vào các vị trí mà họ không đủ tiêu chuẩn, thông qua việc làm giả hồ sơ xin việc. Theo Henrik Jensen, các bản lý lịch thiếu trung thực ngày càng phổ biến, khi các ứng viên khai khống kinh nghiệm và thời gian đi biển để giành được vị trí và mức lương cao hơn.
Các chuyên gia cảnh báo tình trạng này đang ảnh hưởng đến an toàn trên biển. Một thuyền trưởng giấu tên của một công ty vận tải toàn cầu chia sẻ ông buộc phải sa thải nhiều thuyền viên vì năng lực yếu kém. Sự thiếu hụt thuyền viên buộc các thủy thủ hiện tại phải làm việc nhiều giờ hơn, dẫn đến tình trạng kiệt sức và căng thẳng tinh thần, điều này làm gia tăng nguy cơ tai nạn.
Một nghiên cứu năm 2024 của Đại học Hàng hải Thế giới cho thấy, 93% trong số 9.214 người đi biển được khảo sát nhận định mệt mỏi là thách thức lớn đồi việc đảm bảo an toàn cho tàu thuyền. Khoảng 78% thuyền viên cho biết họ không có một ngày nghỉ trọn vẹn do quá bận rộn với công việc.
Tác động lên chuỗi cung ứng và chi phí vận tải
Vận tải biển chiếm hơn 80% khối lượng thương mại toàn cầu, theo Tổ chức Thương mại và Phát triển của Liên Hợp quốc. Tuy nhiên, sự thiếu hụt thủy thủ đoàn đang làm gián đoạn chuỗi cung ứng, khi tàu bị giữ lại tại cảng do không đủ nhân lực vận hành.
Tiền lương của thuyền viên chiếm một phần lớn trong chi phí vận hành tàu, và các công ty đang phải tăng lương để giữ chân nhân tài. Điều này khiến giá cước vận tải tăng cao, gây thêm áp lực lạm phát toàn cầu - Lee cho biết.
Theo Phòng Thương mại Vận tải biển Quốc tế (ICS), thế giới sẽ thiếu hụt khoảng 90.000 thủy thủ được đào tạo vào năm 2026. ICS nhấn mạnh các nhà hoạch định chính sách cần triển khai chiến lược quốc gia nhằm tăng cường tuyển dụng và đào tạo lực lượng lao động hàng hải đa dạng hơn.
Ngoài ra, các sự kiện địa chính trị như các cuộc tấn công ở Biển Đỏ do nhóm phiến quân Houthi thực hiện cũng khiến nghề đi biển trở nên kém hấp dẫn hơn. Các chuyên gia đồng tình về việc cần phải cải thiện điều kiện làm việc, tăng cường đào tạo và đảm bảo an toàn trên biển nhằm giải quyết khủng hoảng nhân lực này.
Tình trạng thiếu hụt thuyền viên là một trong những thách thức lớn nhất mà ngành vận tải biển đang phải đối mặt. Sự kết hợp giữa áp lực địa chính trị, suy giảm sức hấp dẫn nghề nghiệp và các vấn đề an toàn trên biển đòi hỏi các giải pháp toàn diện và hợp tác quốc tế. Trong khi các công ty và chính phủ đang nỗ lực tìm kiếm hướng đi phù hợp, việc thu hút thế hệ trẻ vào nghề và đảm bảo điều kiện làm việc tốt hơn là chìa khóa để vượt qua khủng hoảng này, giữ cho ngành vận tải biển tiếp tục vận hành trơn tru và đóng vai trò thiết yếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
