Nhiều giải pháp cho bài toán chỗ học lớp 10

Thừa thiếu chỗ học cục bộ, chênh lệch chất lượng giáo dục giữa nội thành và ngoại thành, công tác phân luồng sau tốt nghiệp THCS chưa được như kỳ vọng cùng với việc luôn mong muốn con được học trường THPT công lập của phụ huynh… đã tạo nên những khó khăn trực diện cho giáo dục Hà Nội.

Thừa, thiếu chỗ học cục bộ

Theo số liệu mới nhất từ Sở GD&ĐT Hà Nội: Năm học 2023 - 2024, Hà Nội tuyển 78.623 học sinh vào các trường THPT công lập (chiếm tỷ lệ 60,9%), tăng khoảng 1.000 học sinh so với năm học trước. Con số này dù cao nhưng vẫn chưa đáp ứng được nguyện vọng, nhu cầu học tập tại trường THPT công lập nội đô của một bộ phận không nhỏ phụ huynh và học sinh.

Hà Nội có đa dạng loại hình học tập ở cấp THPT gồm: Trường công lập (chuyên, không chuyên, hiệp quản, tự chủ), trường tư thục, trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên (GDNN - GDTX) và trường nghề. Nếu tính tổng chỗ học/số lượng học sinh thì Hà Nội không thiếu chỗ học.

Tuy nhiên, do phân bố dân cư không đồng đều, trong 12 khu vực tuyển sinh (KVTS) tại Hà Nội, dễ dàng nhận thấy: KVTS nào thuộc nội thành, sức cạnh tranh cũng luôn mạnh và điểm chuẩn vào các trường THPT cũng rất cao với nhiều trường thuộc tốp đầu.

Điển hình, KVTS số 3 (Cầu Giấy – Thanh Xuân - Đống Đa) hàng chục năm qua được đánh giá là khu vực nóng nhất vì trên địa bàn 3 quận này có nhiều chung cư, dân số đông, nhu cầu học tập cao. Kế đến, KVTS số 1 (Ba Đình – Tây Hồ), KVTS số 2 (Hai Bà Trưng – Hoàn Kiếm); KVTS số 4 (Hoàng Mai - Thanh Trì); KVTS số 5 (Gia Lâm - Long Biên)... sức nóng đã giảm bớt.

Còn lại, các KVTS thuộc ngoại thành, việc vào lớp 10 khá đơn giản vì diện tích rộng, có điều kiện xây nhiều trường lớp trong khi dân số thưa. Đặc biệt, ở vị trí xa trung tâm, KVTS số 8 ( Ba Vì - Phúc Thọ - Sơn Tây) thường xuyên có trường phải áp dụng chính sách tràn tuyến do không tuyển đủ chỉ tiêu.

Tỷ lệ phân bố trường THPT công lập ở nội thành và ngoại thành không đồng đều; chất lượng giáo dục ở các khu vực này cũng khác nhau dẫn đến khoảng cách về điểm chuẩn giữa các trường ngày càng lớn.

Tâm lý chung của phụ huynh là muốn con học trường công lập nhưng lại không cho con em đi học xa. Đây là lý do dẫn đến việc nhiều học sinh nội thành không vào được trường công vì trượt hết các nguyện vọng, trong khi thừa điểm vào các trường THPT ngoại thành.

Thúc đẩy phân luồng, thu hẹp khoảng cách giáo dục

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh bày tỏ: "Hà Nội là địa phương hằng năm đầu tư rất lớn cho phát triển trường lớp. Tuy nhiên, song song với việc đầu tư xây dựng mới trường lớp thì còn phải nâng cấp, sửa chữa, từ đó kinh phí đầu tư bị san sẻ khiến cho phần đầu tư mới chưa tương xứng với nguồn lực.

Bên cạnh đó, cần phải có quỹ đất để đầu tư xây dựng trường học, đây là điều không đơn giản ở đô thị lớn như Hà Nội. Đồng thời, khi xây dựng trường mới cũng phải quan tâm đến bố trí giáo viên; trong khi biên chế giáo viên bị khống chế, thậm chí phải tinh giản. Những bài toán này làm cho việc phát triển thêm trường lớp tại Hà Nội không đơn giản.

Thực hiện Quyết định số 522/QĐ-TTg ngày 14/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ, Hà Nội triển khai Đề án “Giáo dục nghề nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025”; theo đó, sau tốt nghiệp THCS, chỉ khoảng 60% học sinh học tại các trường THPT công lập và khoảng 40% học sinh tiếp tục học tập tại các cơ sở GDNN - GDTX và các trường nghề.

Theo các chuyên gia, phân luồng sau bậc THCS là chính sách phù hợp của Đảng, Nhà nước nhằm tăng cơ hội cho người học tìm kiếm các cơ hội học tập phù hợp với năng lực của bản thân, điều kiện kinh tế gia đình cũng như cơ cấu lao động của địa phương; tuy nhiên, chủ trương này chưa được thực thi như kỳ vọng.

Nhiều phụ huynh vẫn muốn con em mình theo học hết THPT. Họ cho rằng sang tuổi 16, các em học xong THCS chưa đủ sức khỏe thể chất lẫn tinh thần để chuẩn bị bước chân vào thị trường lao động sau vài năm học nghề. Bên cạnh đó, việc tuyên truyền, tư vấn về hướng nghiệp trong nhà trường chưa thực sự đến được với phụ huynh và học sinh.

Chất lượng hệ thống các trường nghề hiện nay vẫn còn chậm đổi mới, chưa thực sự đáp ứng được đòi hỏi thực tế nên chưa tạo dựng được niềm tin, sự yên tâm đối với người học. Thực tế là, phụ huynh, học sinh vẫn e ngại với trường nghề và coi đó là giải pháp bần cùng, bất đắc dĩ mới phải chọn.

Xác định việc còn nhiều rào cản để học sinh tốt nghiệp THCS đến với trường nghề cùng việc có sự chênh lệch về chất lượng giữa các trường công trong khu vực nội thành và ngoại thành, Sở GD&ĐT Hà Nội đã và đang nỗ lực tìm giải pháp nhằm thu hẹp khoảng cách này; một trong số đó là đẩy mạnh thực hiện phong trào “Nhà trường cùng chung tay phát triển – Thầy cô cùng sẻ chia trách nhiệm” giúp chuyển giao công nghệ và trao đổi về phương pháp giảng dạy giữa các địa phương, đơn vị.

Để giải quyết tình trạng thừa thiếu chỗ học cục bộ trong bối cảnh học sinh tốt nghiệp THCS vẫn tiếp tục tăng mạnh qua từng năm, ngoài sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị TP và các cấp, các ngành còn rất cần sự chia sẻ, thấu hiểu, định hướng cho con chọn lựa ngôi trường phù hợp từ phía các phụ huynh.

Hà Nội đề xuất cơ chế đặc thù

Trong báo cáo trình Thủ tướng Chính phủ về công tác tuyển sinh lớp 10 công lập năm học 2023 – 2024, Sở GD&ĐT Hà Nội đưa ra một số giải pháp. Theo đó để công tác tuyển sinh vào lớp 10 THPT trên địa bàn TP trong thời gian tới được công khai, minh bạch, công bằng, khách quan, tạo thuận lợi cho người dân và đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh Thủ đô, Sở GD&ĐT đề xuất Bộ GD&ĐT cho phép Hà Nội áp dụng cơ chế đặc thù trong công tác tuyển sinh vào lớp 10 các trường THPT công lập tại các quận và một số địa bàn huyện giáp ranh khu vực nội thành từ năm học 2023 - 2024.

Cụ thể, cho phép tăng 10% số lớp/trường (từ 45 lớp/trường thành 50 lớp/trường, vượt 5 lớp/trường); cho phép tăng 10% số học sinh/lớp (từ 45 học sinh/lớp thành 50 học sinh/lớp, vượt 5 học sinh/lớp); cho phép áp dụng thay diện tích đất/học sinh bằng diện tích sử dụng/học sinh... Tuy nhiên về lâu dài đó là việc ưu tiên đầu tiên là dành quỹ đất để xây thêm trường công lập, nhất là tại khu vực nội đô, khu vực có tốc độ đô thị hóa nhanh.

Cùng với đó là đẩy mạnh giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo cho cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trung tâm GDNN - GDTX công lập; đầu tư, phát triển trung tâm GDNN- GDTX thành trung tâm đào tạo học tập suốt đời, chất lượng cao; cho phép thí điểm liên kết đào tạo với trường đại học nhằm đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của người dân Thủ đô.