Gầy thể tạng
Gầy thể tạng hay còn gọi là gầy khỏe. Việc chẩn đoán gầy thể tạng cũng khá dễ dàng, chỉ trong một số trường hợp đặc biệt, thầy thuốc mới cần đến việc đo các chỉ số nếp da trên các phần khác nhau của cơ thể như: Tay, bụng, ngực, nách…
Có rất nhiều yếu tố được coi như là nguyên nhân của gầy thể tạng, tuy nhiên vẫn còn rất nhiều vấn đề cần tranh luận và tìm hiểu thêm. Đầu tiên phải kể đến yếu tố di truyền: Người ta thường thấy những gia đình có nhiều người cùng bị gầy và hiện tượng này thường xảy ra ở tuổi niên thiếu, ít hơn là tuổi thành niên đến khi trưởng thành số cân nặng sẽ ổn định hơn.
Nguyên nhân về chuyển hóa: Những người gầy, đôi khi có tiền sử bị suy dinh dưỡng lúc thơ ấu, tuy nhiên để tìm ra rối loạn chuyển hóa gì ở những bệnh nhân gầy cũng rất là khó. Bởi ở phần lớn những người này việc chuyển hóa hoàn toàn bình thường và lượng thức ăn đưa vào cơ thể đôi khi còn nhiều hơn ở những người bình thường.
Ngoài yếu tố thẩm mỹ, gầy thể tạng không cần phải điều trị. Có một điều khá thú vị là những người gầy thể tạng thường có tuổi thọ cao hơn người bình thường. Tuy nhiên, phần lớn những người gầy thể tạng đều có ít nhiều rối loạn về tâm lý. Họ hay lo âu, hoang tưởng về bệnh tật dẫn đến thiếu tự tin trong công việc và trong cuộc sống. Những than phiền hay gặp nhất là trong lĩnh vực tiêu hóa, tim mạch và tình dục. Vai trò của các bác sĩ tâm lý trong trường hợp này là rất quan trọng vì ở những người này, việc sử dụng các phương pháp điều trị khác rất khó thành công và thường mang lại nhiều bất lợi cho người gầy như: Các loại thuốc kích thích sự thèm ăn không chứng minh được tác dụng. Các loại thuốc chống trầm cảm có nguy cơ gây ra những rối loạn về hành vi và tác phong ở những người hoàn toàn bình thường về mặt tâm thần này…
Gầy bệnh lý
Khác với gầy khỏe, gầy bệnh lý là hậu quả của nhiều bệnh lý khác có trước đó như: Các bệnh về tiêu hóa, nội tiết, các rối loạn về tâm lý hay do chính người thầy thuốc hoặc chính bệnh nhân gây ra… Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến gầy bệnh lý, chúng ta có thể chia thành một số nhóm bệnh như sau:
Nhóm bệnh về chuyển hóa hay tiêu hóa: Những bệnh này làm tăng quá trình chuyển hóa của cơ thể, hoặc rối loạn tiêu hóa đưa đến kém hấp thu của dạ dày và ruột non. Các bệnh thường đưa đến gầy thuộc nhóm này gồm có: Bệnh lao, nhiễm khuẩn nặng, ung thư, bệnh hệ thống, các rối loạn tiêu hóa nặng, viêm tụy mạn tính, tắc mật, bệnh Crohn…
Yếu tố về nội tiết: Các bệnh về nội tiết như tiểu đường phụ thuộc insulin không được điều trị hay điều trị không đúng cách, hội chứng cường giáp, suy vỏ thượng thận, u tủy thượng thận…
Yếu tố tâm lý: Cùng với sự giảm khối lượng là giảm khối lượng protid trong bệnh chán ăn ở trẻ sơ sinh và trẻ em, chán ăn do rối loạn tâm thần, chán ăn ở người già...
Do điều trị không đúng phương pháp gây ra: Chữa béo phì không đúng, sử dụng các chế độ ăn mất cân đối, bắt nhịn hoàn toàn hoặc dùng các loại thuốc gây chán ăn, hormone tuyến giáp, lợi tiểu, phẫu thuật…
Một số dạng gầy bệnh lý thường gặp
Thoái hóa mỡ trong bệnh tiểu đường: Bệnh hiếm gặp, bệnh nhân ở trong tình trạng rất gầy do mất hầu như toàn bộ mô mỡ trong cơ thể. Nguyên nhân thường do bệnh tiểu đường loại phụ thuộc insulin, bệnh nhân không có khả năng dự trữ năng lượng ngay sau khi ăn. Việc điều trị khá khó khăn, ngoài chữa tiểu đường cần có chế độ ăn hợp lý, nên chia làm nhiều bữa ít nhất là 5 bữa ăn/ngày.
Gầy khu trú: Trên cùng một cơ thể bệnh nhân có những vùng gầy teo đét như nửa dưới của cơ thể và những vùng béo phì, hay gặp là nửa trên.
Rối loạn chuyển hóa chất đạm: Hiện tượng này nhanh chóng làm suy yếu các chức năng chính của cơ thể, làm giảm sức đề kháng với các loại vi khuẩn, ức chế quá trình liền sẹo. Nguyên nhân của hiện tượng này rất đa dạng, chủ yếu là do thiếu ăn, kém hấp thu, do tăng quá trình đào thải chất đạm… Điều trị chủ yếu bằng dinh dưỡng nhằm tăng quá trình đồng hóa chất đạm. Việc điều trị cần phải tiến hành từ từ, liên tục trên cơ sở theo dõi sát các hằng số sinh lý của bệnh nhân và cần phải tránh những biến chứng có thể xảy ra: Tiêu chảy, nôn, thiếu vitamin, nhất là viêm phổi do sặc thức ăn. Có thể nuôi ăn qua đường tiêm truyền, bằng ống thông đặt vào dạ dày hoặc đường miệng thông thường.
Gầy do chán ăn tâm thần: Một rối loạn nặng nề về cách ăn uống, đặc trưng bởi sự tự nguyện từ bỏ việc ăn uống. Rối loạn này là một bệnh lý tâm thần với các hội chứng đặc hiệu và có tiên lượng nặng. Bệnh nhân thường là những thiếu nữ trẻ, tuổi từ 12 - 20, bệnh nhân chán ăn nhưng hoạt động thể lực và tinh thần lại rất tích cực, không hề mệt mỏi với các kết quả thu được rực rỡ, nhiều thành công. Vô kinh là dấu hiệu rất quan trọng, gầy sút nhiều có khi đến 50% trọng lượng ban đầu của cơ thể, đi kèm với hiện tượng cương quyết từ chối thức ăn, mặc dù vẫn còn cảm giác đói bụng. Các dấu hiệu khác: Tụt huyết áp, tím tái, hạ thân nhiệt, đái ít… Trong điều trị, việc cải thiện môi trường sống rất quan trọng: Hiện tượng bệnh lý thường xảy ra trong một gia đình có nhiều mâu thuẫn mà người mẹ hay có thái độ áp đặt, trong khi người cha thì yếm thế, không quả quyết. Việc điều trị phải kết hợp giữa các chuyên gia về dinh dưỡng và các chuyên gia về tâm lý. Điều phải quan tâm hết sức là có thể xảy ra nguy cơ tự tử ở những bệnh nhân này.
