Nỗi lo âm ỉ ở nhiều khu tập thể cũ Hà Nội

 Nguy hiểm rình rập

Cách đây khoảng 2 tuần, sáng 14/11, ngọn lửa bùng phát tại căn hộ tầng 5 khu A2 Trung Tự, xuất phát từ phần ban công cơi nới bằng tôn và khung sắt. Khói bốc lên dữ dội, lan ra hành lang và các tầng lân cận, gây hoảng loạn cho cư dân. Lực lượng Cảnh sát PCCC đã có mặt kịp thời và dập tắt đám cháy sau khoảng 15 – 20 phút. Dù may mắn không có thương vong về người, sự cố này cho thấy nguy cơ cháy nổ tại các khu tập thể cũ là hiện hữu và có thể gây hậu quả nghiêm trọng nếu không được kiểm soát.

Nếu nhìn từ xa, nhiều khu tập thể cũ tại Hà Nội như Nguyễn Công Trứ, Giảng Võ, Thành Công, Kim Liên… vẫn giữ những đường nét đặc trưng của kiến trúc thời bao cấp. Tuy nhiên, khi tiến sâu vào bên trong, sự xuống cấp của kết cấu công trình hiện ra rõ rệt từ cầu thang, lan can cho đến hệ thống kỹ thuật đều đã vượt xa tuổi thọ thiết kế. Những khối nhà này không chỉ cũ kỹ mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là nguy cơ cháy nổ có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Hiện tượng cơi nới “chuồng cọp” – đặc trưng của những khu tập thể chật chội, tiếp tục làm gia tăng nguy cơ cháy nổ. Để mở rộng diện tích hạn hẹp, nhiều hộ dân tự ý hàn khung sắt lấn ra không gian chung, tạo thành các “lồng thép” ken dày dặc. Những không gian vốn có thể trở thành lối thoát hiểm đã bị khóa kín, biến thành kho chứa đồ hoặc giá phơi quần áo. Khi xảy ra cháy, chuồng cọp không chỉ cản trở lực lượng cứu hộ mà còn khiến cư dân bị mắc kẹt bên trong căn hộ của chính mình.

Bà Nguyễn Thùy Dung - sống tại khu tập thể Thành Công chia sẻ, ai cũng biết chuồng cọp nguy hiểm nhưng dỡ ra thì không có chỗ để đồ, còn để mở thì lo trộm cắp. Nghe tin cháy ở khu Trung Tự, bản thân cũng thấy lo lắng, bất an.

“Đêm nằm mà nghe tiếng động mạnh hay ngửi thấy mùi lạ là cả nhà mất ngủ. Chúng tôi chỉ mong có giải pháp nào vừa an toàn vừa phù hợp với điều kiện sống hiện tại” - bà nói. Tình trạng lấn chiếm chiếu nghỉ, hành lang, cầu thang để đặt xe máy, tủ đồ, thùng xốp cũng rất phổ biến, khiến cho lối thoát hiểm vốn đã nhỏ nay càng bị thu hẹp.

Nguy hiểm hơn, đa số tập thể được xây dựng từ những năm 1960 - 1980, khi nhu cầu điện sinh hoạt còn rất hạn chế. Trong khi đó, hiện nay mỗi hộ gia đình đều sử dụng cùng lúc nhiều thiết bị tiêu thụ điện năng lớn như điều hòa, máy giặt, bình nóng lạnh và bếp từ. Hệ thống dây dẫn cũ kỹ, chằng chịt, được đấu nối qua nhiều lần sửa chữa tự phát đã không còn đủ khả năng chịu tải, dễ dẫn đến chập cháy. Dây điện trần, mối nối hở, hộp kỹ thuật xuống cấp là hình ảnh quen thuộc ở nhiều đơn nguyên.

Anh Trần Việt Long - cư dân tập thể Kim Liên cho biết, vì giờ nhà đã xuống cấp nên ai cũng lo xảy ra cháy nổ. Khu tập thể từng xảy ra hỏa hoạn, mặc dù lực lượng chữa cháy có mặt kịp thời và dập tắt nhưng vẫn gây ra thiệt hại về người và của. Những vụ việc tương tự trong nhiều năm qua đã trở thành lời cảnh báo liên tục, nhắc nhở về mức độ nguy hiểm của những công trình đã xuống cấp trầm trọng. “Ai cũng hiểu, nếu vụ cháy lớn hơn thì hậu quả sẽ rất khó lường” - anh Long nói

Tình trạng mất an toàn tại các khu tập thể cũ không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là hệ quả của quá trình sử dụng kéo dài, cải tạo tự phát và thiếu đầu tư đồng bộ. Khi tổng thể công trình đã vượt quá giới hạn chịu đựng, mọi biện pháp sửa chữa nhỏ lẻ đều chỉ giúp trì hoãn nguy cơ, chứ không thể giải quyết tận gốc vấn đề. Đây là lý do khiến các chuyên gia liên tục khuyến cáo cần có giải pháp tổng thể, thay vì trông chờ vào các biện pháp tạm thời.

Mong muốn bình yên và khát vọng tái thiết

Trong sự cũ kỹ, chật chội và tiềm ẩn nguy hiểm, điều dễ thấy nhất ở các khu tập thể cũ Hà Nội là hàng trăm nghìn cư dân vẫn đang mưu sinh, xây dựng cuộc sống gắn bó nhiều năm nơi đây. Họ quen từng viên gạch, từng bậc cầu thang, từng hàng cây trong sân tập thể. Nhưng hơn tất cả, họ mong được sống trong môi trường an toàn hơn, ổn định hơn và không phải nơm nớp lo sợ mỗi khi có sự cố điện hoặc mùa nắng nóng kéo dài.

Mong muốn đầu tiên và quan trọng nhất của cư dân trong diện là đảm bảo an toàn cháy nổ. Chị Nguyễn Thùy Anh - cư dân sinh sống tại khu tập thể Tân Mai cho biết, sống cùng con nhỏ và bố mẹ già trong căn hộ tập thể hơn 30 năm, chia sẻ rằng điều khiến gia đình lo lắng nhất không phải diện tích nhỏ hay tiện nghi hạn chế, mà là nguy cơ cháy nổ. “Chúng tôi chỉ mong được thay mới hệ thống điện, sửa chữa lại hộp kỹ thuật, lắp thêm đèn chiếu sáng ở cầu thang và dọn dẹp hành lang. Những điều ấy tuy nhỏ nhưng sẽ giúp người dân yên tâm hơn rất nhiều” - chị Anh nói.

Bên cạnh nhu cầu cải thiện an toàn trước mắt, phần lớn cư dân mong muốn một lộ trình cải tạo – tái thiết tập thể cũ rõ ràng, khả thi và công bằng. Đây là chủ trương lớn của Hà Nội trong nhiều năm qua, nhưng tiến độ vẫn chậm. Không ít dự án cải tạo bị “treo” nhiều năm, khiến người dân sống trong cảnh chờ đợi mòn mỏi mà nhà cửa thì mỗi ngày một xuống cấp.

Bà Lê Thị Mai - cư dân khu tập thể Giảng Võ bộc bạch, điều cư dân cần nhất là sự minh bạch. “Chúng tôi không phản đối cải tạo, trái lại rất mong được cải tạo. Nhưng cần biết rõ khi nào di dời, tái định cư ở đâu, quyền lợi ra sao. Không thể để tình trạng nghe nói suốt nhiều năm nhưng không thấy tiến triển thực tế” - bà Mai bày tỏ.

Luật sư Phạm Viết Thái - đoàn Luật sư TP Hà Nội nhìn nhận, các khu tập thể cũ Hà Nội không chỉ là nơi ở mà còn là ký ức đô thị, là dấu ấn của một thời bao cấp và là nơi gắn bó của nhiều thế hệ cư dân. Tuy nhiên, khi những nguy cơ cháy nổ và sự xuống cấp ngày càng gia tăng, điều người dân cần nhất chính là sự an toàn và một lộ trình cải tạo khả thi.

“Cải tạo tập thể cũ không chỉ là nhiệm vụ về cơ sở hạ tầng mà còn là trách nhiệm với cuộc sống của hàng trăm nghìn con người. Với sự chung tay của chính quyền, nhà đầu tư và cư dân, những khu tập thể cũ hoàn toàn có thể được tái sinh – hiện đại hơn, an toàn hơn nhưng vẫn giữ trong mình hơi thở của Hà Nội xưa”- Luật sư Phạm Viết Thái nói.