Ông Trump muốn "tranh thủ" đất hiếm từ các nước Trung Á

Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump nhấn mạng kỳ vọng đa dạng hóa nguồn cung đất hiếm - khoáng sản chiến lược trong cuộc gặp với lãnh đạo 5 quốc gia Trung Á ngày 6/11.

“Cuộc gặp hôm nay, một trong những chủ đề then chốt là vấn đề khoáng sản chiến lược,” ông Trump phát biểu trong buổi tiệc tối với các nhà lãnh đạo Kazakhstan, Uzbekistan, Kyrgyzstan, Tajikistan và Turkmenistan tại Nhà Trắng.

Theo ông chủ Nhà Trắng, chính quyền gần đây đã nỗ lực củng cố an ninh kinh tế Mỹ thông qua ký kết các thỏa thuận với các đồng minh và đối tác trên toàn cầu nhằm mở rộng chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược.

Tuần trước, ông Trump đã đạt được một thỏa thuận với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, trong đó Mỹ đồng ý gỡ bỏ một phần thuế quan để đổi lại việc Bắc Kinh hủy kế hoạch hạn chế xuất khẩu đất hiếm - những nguyên liệu then chốt trong sản xuất từ điện thoại di động đến động cơ phản lực.

Tuy nhiên, thỏa thuận này mới chỉ là tạm thời, và Nhà Trắng vẫn đang tìm kiếm các nguồn cung thay thế nhằm giảm rủi ro chiến lược.

“Chúng tôi đang củng cố các quan hệ kinh tế, cải thiện hợp tác an ninh và mở rộng các mối liên kết tổng thể,” ông Trump nói, nhấn mạnh mong muốn tăng cường hợp tác với khu vực Trung Á giàu năng lượng và tài nguyên khoáng sản.

Cuộc gặp đánh dấu lần đầu tiên một tổng thống Mỹ tổ chức hội nghị C5+1 tại Nhà Trắng, trong nỗ lực mở rộng ảnh hưởng tại khu vực vốn do Nga và Trung Quốc chi phối. Trước đó, Tổng thống Joe Biden cũng từng chủ trì một cuộc họp tương tự ở New York năm 2023.

Năm quốc gia Trung Á sở hữu nguồn tài nguyên khoáng sản dồi dào, bao gồm đất hiếm và uranium - từng đóng vai trò quan trọng trong chương trình hạt nhân của Liên Xô.

Trước đó, chính quyền Tổng thống Trump đã giúp một công ty tư nhân Mỹ - Cove Capital LLC, đạt thỏa thuận mua 70% cổ phần tại hai mỏ vonfram lớn chưa khai thác của Kazakhstan, trong khi Quỹ đầu tư quốc gia Kazakhstan giữ lại 30% cổ phần.

Tổng thống Tajikistan Emomali Rahmon cho biết nước ông mong muốn mở rộng hợp tác kinh tế - thương mại với Mỹ, đồng thời giới thiệu các mỏ đất hiếm của Tajikistan như một cơ hội tiềm năng để phục vụ sản xuất trung tâm dữ liệu AI thế hệ mới.

Các nước Trung Á cũng kỳ vọng hợp tác với Mỹ sẽ giúp đa dạng hóa quan hệ kinh tế và an ninh. 

Tại hội nghị, các bên cũng thông báo một loạt thỏa thuận kinh tế, bao gồm kế hoạch mua tổng cộng 40 máy bay Boeing. Ông Trump còn cho biết Uzbekistan sẽ đầu tư hơn 100 tỷ USD vào Mỹ trong vòng 10 năm tới, con số đáng kể đối với một nền kinh tế có GDP chỉ khoảng 115 tỷ USD vào năm 2024 (theo số liệu Ngân hàng Thế giới). Nhà Trắng chưa đưa ra bình luận về quy mô thỏa thuận này.

Các cường quốc khác cũng đang tăng cường ảnh hưởng tại Trung Á. Tổng thống Nga Vladimir Putin tổ chức hội nghị riêng với các lãnh đạo khu vực tại Tajikistan hồi tháng trước, trong khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gặp họ vào tháng 6 để thảo luận đầu tư thông qua sáng kiến “Vành đai và Con đường.”

Trước đó, Liên minh châu Âu (EU) cũng ký thỏa thuận đối tác chiến lược với nhóm nước này, cam kết gói đầu tư 13,8 tỷ USD cho hạ tầng giao thông, khoáng sản chiến lược và năng lượng.