Đó là trường hợp của chị N.T.H., 38 tuổi, sinh sống ở Hà Nội đến bệnh viện kiểm tra sức khỏe định kỳ. Chị H., cho biết, thỉnh thoảng tức nặng bắp chân hai bên, có thói quen ăn rau sống và thường xuyên tiếp xúc với chó mèo.
Qua xét nghiệm tìm giun sán cho kết quả dương tính với giun đũa, giun tròn, giun lươn, giun đũa chó mèo, sán lá gan lớn và sán lá gan nhỏ. Bệnh nhân được chẩn đoán xác định tổn thương gan, lách, phổi, theo dõi do ký sinh trùng. Sau đó, bệnh nhân được tư vấn, điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương để tránh biến chứng có thể xảy ra.
TS Ngô Chí Cương - Trưởng khoa Nội, Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC cho biết, khi mắc ký sinh trùng, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây biến chứng nguy hiểm như viêm đường mật cấp tính hoặc áp xe gan, viêm túi mật, tụ máu dưới bao gan (trong giai đoạn nhu mô khi sán di chuyển qua bao gan vào nhu mô gan).
Tuy nhiên, ở bệnh nhân này rất may mắn ngay trong lần kiểm tra định kỳ kiểm tra vô tình phát hiện ra bệnh lý tiềm ẩn bằng các chỉ số xét nghiệm đơn giản ban đầu nhưng có bất thường để “mở đường” cho những kỹ thuật chuyên sâu, nhằm truy tìm chính xác bệnh lý tiềm ẩn trước khi bệnh “bùng phát” ra các triệu chứng bất thường và may mắn điều trị kịp thời.
Ký sinh trùng “đi vào” cơ thể bằng nhiều con đường, như do ăn thực phẩm chưa chế biến kỹ, uống nước lã, ăn rau sống; Hoặc do côn trùng đốt như muỗi, rệp, hay có thể do tiếp xúc với vật chủ trung gian truyền bệnh là chó, mèo, chim...
Trường hợp của chị H., theo chuyên gia, nguyên nhân mắc ký sinh trùng có thể do thói quen hàng ngày là ăn rau sống và thường xuyên tiếp xúc với chó mèo.
TS Vũ Minh Điền - Phó Trưởng khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương cho biết, trứng của sán xuống nước, nở ra ấu trùng lông và ký sinh trong ốc, phát triển thành ấu trùng đuôi.
Ấu trùng đuôi rời khỏi ốc và bám vào các loại rau mọc dưới nước tạo nang trùng hoặc bơi tự do trong nước. Người hoặc trâu bò ăn phải thực vật thủy sinh hoặc uống nước lã có ấu trùng sẽ bị nhiễm sán lá gan lớn.
Khi người ăn sống rau mọc dưới nước hoặc uống nước có nhiễm ấu trùng sán, ấu trùng sán vào dạ dày, xuống tá tràng, tự tách vỏ và xuyên qua thành tá tràng vào khoang phúc mạc đến gan, đục thủng bao gan và xâm nhập vào nhu mô gan gây tổn thương gan. Đây cũng chính là giai đoạn kích thích cơ thể phản ứng miễn dịch mạnh nhất.
Sán lá gan ký sinh chủ yếu ở mô gan nhưng trong giai đoạn xâm nhập sán có thể đi chuyển lạc chỗ và gây tổn thương ở các cơ quan khác như thành ruột, thành dạ dày. Sau giai đoạn xâm nhập vào nhu mô gan từ 2 - 3 tháng, sán xâm nhập vào đường mật, trưởng thành và đẻ trứng.
Tại đây, sán trưởng thành có thể ký sinh và gây bệnh trong nhiều năm (có thể tới 10 năm) nếu không được phát hiện và điều trị. Tại đường mật, sán gây tổn thương biểu mô đường mật, tắc mật, viêm và xơ hóa đường mật thứ phát, viêm tụy cấp...
Để phòng bệnh, TS Vũ Minh Điền khuyến cáo, người dân không nên ăn sống các loại rau nọc dưới nước như: rau muống, rau ngổ, rau cần, cải xoong, rau rút… không uống nước lã. Khi nghi ngờ nhiễm bệnh, người dân phải đến cơ sở khám chữa bệnh (chuyên khoa) để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Những người vốn có thói quen ăn các loại rau mọc dưới nước (đầm, ao, hồ ...), ăn sống hoặc không được chế biến kỹ, cũng nên đi khám, tầm soát bệnh.
Theo Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng T.Ư khuyến cáo, để phòng nhiễm sán, đảm bảo an toàn thực phẩm, người dân cần ăn chín, không ăn đồ tái sống; giữ gìn vệ sinh môi trường xung quanh; vệ sinh tay đúng cách, rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Với người nuôi thú cưng, cần tẩy sạch giun cho vật nuôi và đặc biệt là quản lý tốt phân từ chúng, bởi đây là nguồn chứa trứng giun đũa. Nếu vệ sinh không sạch sẽ, người nuôi rất dễ nhiễm trứng giun.
Ngoài ra, để tránh mắc giun sán từ thói quen ăn uống, sinh hoạt hàng ngày, chuyên gia y tế khuyến cáo, người dân hạn chế ăn uống vỉa hè, hàng rong; không ăn các loại gỏi, rau, cá, thịt tái, thịt chua không rõ nguồn gốc; giữ gìn vệ sinh cá nhân, cắt móng tay gạch sẽ, gọn gàng, không cho trẻ có thói quen ngậm tay, rửa tay sạch sẽ trước khi ăn.
Người dân nên rửa sạch tay sau khi chơi với vật nuôi trong nhà, hoặc sau khi phơi nhiễm với các nơi có nguy cơ nhiễm bệnh; vệ sinh sạch sẽ, loại bỏ ngay phân của thú cưng để ngăn ngừa trứng từ các con vật nhiễm bệnh; vệ sinh đúng nơi quy định, không sử dụng phân tươi để bón cho rau, nên bón cây khi phân đã được ủ mục.
