Từ vùng đất còn hoang sơ, hẻo lánh, bản Dọi, bản Hoa (xã Tân Lập, huyện Mộc Châu) hay bản Hua Tạt, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La giờ đây đã quen thuộc với những hình ảnh từng đoàn du khách cả Tây lẫn ta về nghỉ ngơi, khám phá. Làn gió mới từ du lịch cộng đồng phả vào những mảnh đất vốn khô cằn rẫy sắn, nương ngô một sức sống đầy tươi mới và tràn trề hy vọng chuyển mình vươn lên.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Sơn La lần thứ XV, nhiệm kỳ 2020 - 2025 xác định: Tăng cường thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển ngành du lịch; bảo đảm tính chuyên nghiệp, hiện đại và phát triển bền vững; phấn đấu đến năm 2030, du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Cụ thể hóa mục tiêu, Tỉnh ủy Sơn La đã ban hành Kết luận số 94-KL/TU ngày 23/1/2021 về phát triển du lịch tỉnh Sơn La đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 với nhiều giải pháp quan trọng, mở ra con đường lớn cho phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc miền núi.

Men theo con đường bê tông uốn lượn quanh các đồi chè xanh ngút ngàn, chiếc xe Ford Transit 16 chỗ ngồi đưa chúng tôi đến với Bản Hoa homestay, một trong những cơ sở lưu trú du lịch cộng đồng đầu tiên của xã Tân Lập, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. Ngay từ cổng vào, những cụm hoa hồng, đồng tiền đủ màu hồng, đỏ, trắng… rực rỡ khoe sắc. Những dây nho xanh non bò qua cổng vòm dẫn vào nhà đã bắt đầu trồi ra chùm quả bé li ti xinh xắn. Dạo bước trên những con đường mòn ven đồi xung quanh Bản Hoa homestay là lãng đãng màn sương bồng bềnh, không khí trong lành, ngan ngát hương chè Ô long.

Bên ấm trà nóng thơm dịu dưới mái hiên nhà sàn thâm trầm màu gỗ rừng đặc trưng của người Thái, Anh hùng Lao động Hà Ngọc Quý – chủ Bản Hoa homestay hào hứng kể lại câu chuyện lập nghiệp của một người cán bộ tiên phong mở đường làm du lịch cộng đồng trên mảnh đất Tân Lập. Trong quãng thời gian công tác 38 năm 6 tháng, ông Hà Ngọc Quý có tới 20 năm làm Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Tân Lập. Hơn ai hết, ông thấu hiểu từng vạt nương, từng căn nhà, con người cũng như cái khó của mảnh đất này. Bởi thế, trước khi nghỉ hưu, ông đau đáu tính kế làm ăn, cũng là tiên phong mở đường cho đồng bào dân tộc địa phương.

Nghĩ là làm, năm 2012, ông Hà Ngọc Quý mua mảnh đất nhỏ ở Bản Hoa cách xa trung tâm, không có xe cộ ồn ào, xây dựng một homestay dạng kiến trúc nhà sàn dân tộc Thái, vừa tạo dựng không gian yên tĩnh với vườn cây, ao cá để an dưỡng tuổi già, đồng thời làm nơi nghỉ ngơi cho khách đến từ Hà Nội cũng như phương xa.

Cuối năm 2014, Bản Hoa homestay chính thức đi vào hoạt động và đoàn khách đầu tiên “xông đất” là nhóm du khách đến từ New Zealand. Tiếng lành đồn xa, qua kết nối với một số doanh nghiệp lữ hành tại Hà Nội, ngày càng nhiều du khách, nhất là khách nước ngoài tìm đến Bản Hoa homestay để nghỉ ngơi, khám phá, hòa mình với thiên nhiên, cây cỏ. “Hai năm chịu ảnh hưởng của Covid-19, gần như không còn khách Tây. Tuy nhiên, đến nay khách đã quay trở lại và khách nước ngoài đã đặt kín lịch từ tháng 11/2022” - ông Hà Ngọc Quý chia sẻ.

Đi sau bản Hoa nhưng mô hình du lịch cộng đồng tại bản Dọi, xã Tân Lập lại phát triển mạnh hơn. Chiều buông xuống, khi những tia nắng cuối ngày dần khuất sau bản làng, đứng trên sườn dốc có tấm biển “Bản du lịch cộng đồng” nhìn xuống, bản Dọi hiện ra đẹp như một bức tranh. Những nếp nhà sàn màu đen xám đặc trưng của gỗ xen lẫn mái tôn màu đỏ, xanh mang đến cảm giác vừa truyền thống vừa hiện đại. Điều đáng nói, dãy nhà sàn được quy hoạch ngay ngắn, bám dọc theo những con đường, như hình ảnh của một khu đô thị.

Bản Dọi nép mình giữa thung lũng, xung quanh là núi đồi và cây xanh che chắn. Dù là bản miền núi, song mỗi ngôi nhà trong bản Dọi lại được đánh số với biển màu xanh hệt như phố thị. Các homestay ở đây với cơ man nào là cây trái, hoa tươi đua sắc, níu chân du khách tựa chốn bồng lai tiên cảnh. Niềm nở chào khách tới thăm, ông Hà Văn Quyết – chủ Hà Quyết homestay, bản Dọi cho biết, cơ sở của ông đi vào hoạt động từ ngày 10/6/2020. “Trước hôm khai trương, có hai vợ chồng người Đức đến đây nghỉ, dù cơ sở vật chất chưa hoàn thiện nhưng họ vẫn rất thích” – ông Quyết chia sẻ.

Dần dần, Hà Quyết homestay đón tiếp ngày càng nhiều khách hơn. Ông Quyết kể, có những đoàn khách là học sinh, sinh viên lên tới 50 người, vợ chồng ông phải thuê thêm nhân lực về nấu nướng mới đủ phục vụ khách. “Hơn một tháng nay, homestay bắt đầu đón khách trở lại sau dịch nhưng chưa nhiều, cứ 2 - 3 ngày lại có một đoàn khách lẻ. Một số công ty lữ hành cũng đã bắt đầu liên hệ đưa khách lên, chủ yếu là khách nước ngoài. Làm du lịch cộng đồng chưa phải là thu nhập chính của gia đình nhưng đây cũng là nguồn thu phụ thêm và quan trọng là hình thành nếp làm ăn mới” - ông Quyết bày tỏ.

Trò chuyện với phóng viên Kinh tế & Đô thị, Bí thư Đảng ủy xã Tân Lập, huyện Mộc Châu Lò Đức Vượng cho biết, người dân trên địa bàn xã thu nhập chủ yếu từ sản xuất nông nghiệp. Năm 2021 thu nhập bình quân đầu người trên địa bàn xã chỉ khoảng hơn 36 triệu đồng. Theo ông Vượng, tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng của địa phương là rất lớn. Toàn xã có bản Dọi, bản Hoa có phát triển du lịch cộng đồng. Trong đó, bản Dọi có 7 hộ nằm trong dự án do Action on Poverty (AOP), một tổ chức phi chính phủ Australia tài trợ. Hay như ở Tà Phềnh, Tiểu khu 34 cũng đang phát triển các mô hình tương tự, mang lại thu nhập đáng kể cho người dân.

Nằm dọc theo Quốc lộ 6, cách cao nguyên Mộc Châu khoảng 15km, những năm gần đây, bản Hua Tạt, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La được nhiều du khách biết đến là điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn với các homestay mang đậm nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Mông vùng cao Tây Bắc. Trong số đó không thể không nhắc đến A Chu homestay của anh Tráng A Chu (sinh năm 1982).

Theo chỉ dẫn của tấm biển gỗ xinh xắn bên đường Quốc lộ 6, đi một đoạn ngắn, qua sân Nhà văn hóa Hua Tạt là đến A Chua homestay. Cuối tháng 10, những chùm quả hồng chín vàng óng ả trên cây, chen chúc giữa vòm lá xanh khiến cho đoàn du khách từ Hà Nội lên thích thú ngắm nhìn. Tiểu cảnh từ cổng dẫn vào homestay đều được chăm chút tỉ mỉ với những khóm hoa, bộ bàn ghế gỗ, chiếc cối xay bằng đá, quả bí ngô… Ngoài cửa A Chu homestay treo cơ man nào là những túm ngô vàng căng mẩy.

Giục nhân viên mang trà quế nóng hổi mời khách nhâm nhi thưởng thức trong cái tiết Thu se se lạnh miền sơn cước, Tráng A Chu tươi cười hỏi thăm từng người. Đuôi mắt của người đàn ông Mông vừa tròn 40 tuổi đã nhiều những vết chân chim, song nụ cười thì luôn rạng rỡ, hào sảng như gió núi.

Tráng A Chu kể, sau khi nhận tấm bằng cử nhân ngành Công nghệ thực phẩm của Đại học Bách khoa Hà Nội, trở về bản Hua Tạt, anh luôn trăn trở tìm hướng đi làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình. Nhận thấy hướng phát triển của du lịch Mộc Châu, ngay khi huyện Vân Hồ thành lập năm 2013, vợ chồng A Chu bắt tay vào xây dựng homestay của riêng mình với số vốn ít ỏi 30 triệu đồng từ tiền vay lãi của một người quen ở xã Lóng Luông. Khi ấy, bố anh là ông Tráng A Súa – Phó Chủ tịch UBND xã Vân Hồ còn đang nằm viện chạy thận, người em trai học đại học trên Thái Nguyên cũng cần chi phí, khó khăn chồng chất khó khăn. Cơ duyên may mắn là ngôi nhà sàn trị giá 150 triệu đồng do người quen bán cho.

“Tôi đi học về thì gần như cả làng dính vào đường dây ma túy Tráng A Tàng (Tàng Keangnam - PV). Trong bản cũng có 4 người bị bắt trong đường dây ma túy này như Vũ Văn Lâm, Tráng A Mùa, Tráng A Ký và Sồng A Lềnh. Nhiều người trong làng, người thân dù có tiền cũng không muốn cho vay vì gia cảnh nhà mình quá khó khăn, không biết có khả năng trả nợ không. Thậm chí, có người chế giễu bảo đi học đại học về không có việc làm; có người rủ đi xách "hàng trắng" nhưng tôi mong muốn trải nghiệm hết sức lao động tuổi trẻ và có cơ hội thể hiện bản thân” – Tráng A Chu tâm sự.

Gần một năm kiên trì, homestay đã lên hình hài. Nhưng khi đưa vào vận hành mới phát sinh biết bao nhiêu khó khăn, thử thách. Tuy nhiên, được sự hỗ tợ của chuyên gia du lịch cộng đồng Dương Minh Bình – Giám đốc CBT Travel cũng như sự quan tâm, tạo điều kiện của chính quyền địa phương, A Chu homestay dần đi vào hoạt động ổn định. Trong năm đầu tiên, Tráng A Chu đã trả gần hết nợ, mạnh dạn vay vốn quay vòng tiếp để đầu tư mở rộng mô hình. Năm 2019 mặc dù dịch Covid-19 gây nhiều khó khăn nhưng hai vợ chồng cố gắng xây thêm được 5 phòng riêng. Đến nay, A Chu có trong tay cơ ngơi 11 phòng riêng, 2 nhà sàn cộng đồng tiện nghi… với tổng đầu tư lên tới hơn 5 tỷ đồng.

Đặc biệt, A Chu homestay đang tạo công ăn việc làm thường xuyên cho 8 lao động, chủ yếu là thanh niên ở bản, trong đó hai em Tráng Thị Dụ và Hàng A Tơ đã làm lâu năm thì lương 6 triệu đồng/tháng và được bố trí ăn ở tại chỗ. Mỗi cuối tuần, nếu có chương trình biểu diễn nghệ thuật phục vụ khách, hai em có thêm phụ thu khoảng 500.000 đồng/tối. Một số lao động khác vào sau có mức lương 5 triệu đồng/tháng, một khoản thu tương đối khá ở Hua Tạt. “Cơ sở mở rộng, khách ngày một đông thêm, đòi hỏi phải vận hành chuyên nghiệp hơn nên tôi mới thành lập Công ty TNHH Dịch vụ tư vấn và Phát triển du lịch cộng đồng CBT Hua Tạt, có con dấu, hóa đơn đỏ đàng hoàng” - Tráng A Chu phấn khởi chia sẻ.

Các địa danh Mai Châu (Hòa Bình), Mộc Châu, Vân Hồ (Sơn La) từng được biết đến như "thủ phủ" ma túy khu vực Tây Bắc. Nguồn ma túy được vận chuyển từ Tam giác vàng qua Trung và Bắc Lào, sau đó đưa sang Việt Nam tiêu thụ, chủ yếu qua địa bàn huyện Vân Hồ và Mộc Châu. Xã Lóng Luông, trước đây thuộc huyện Mộc Châu, nay thuộc huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, cùng với xã Hang Kia, Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình tạo thành “chảo lửa” về ma túy. Thế nhưng, giờ đây, các mô hình du lịch cộng đồng đang bén rễ, sinh sôi, mang lại nguồn sinh khí mới cho những mảnh đất này.

11:45 01/11/2022