Sửa đổi loạt quy định để kịp vận hành hệ thống KRX từ tháng 5/2025

Theo thông tin từ UBCKNN, dự thảo Thông tư này sẽ sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 119/2020/TT-BTC và Thông tư số 96/2020/TT-BTC, đã được điều chỉnh bởi Thông tư 68/2024/TT-BTC. Việc sửa đổi được thực hiện theo thủ tục rút gọn nhằm đảm bảo tiến độ triển khai đồng bộ với hệ thống KRX.

Một trong những điểm đáng chú ý là việc điều chỉnh cách thức nhận diện nhà đầu tư. Trên hệ thống hiện hành, nhà đầu tư được nhận diện thông qua số đăng ký sở hữu và thông tin giấy tờ tùy thân do cơ quan có thẩm quyền cấp. Tuy nhiên, hệ thống KRX sẽ áp dụng mã số định danh nhà đầu tư (SID) gồm 15 ký tự, được tự động sinh ra dựa trên thông tin cá nhân và loại hình nhà đầu tư.

Để thống nhất với tính năng này, dự thảo Thông tư bổ sung định nghĩa “thông tin nhận diện người sở hữu chứng khoán, nhà đầu tư”, từ đó làm cơ sở xử lý hồ sơ nghiệp vụ tại Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC).

Đồng thời, thay vì duy trì song song cả giao dịch giấy và điện tử như hiện nay, hệ thống KRX sẽ thực hiện hoàn toàn qua điện tử. Do đó, dự thảo cũng quy định rõ nguyên tắc gửi – nhận chứng từ điện tử, xử lý hồ sơ nghiệp vụ, và trách nhiệm thành viên lưu ký nhằm đảm bảo tính chính xác, đồng bộ trong vận hành.

Một thay đổi quan trọng khác liên quan đến phân bổ cổ phiếu lẻ. Hiện tại, cổ phiếu lẻ được phân bổ về đúng tài khoản thực hiện quyền. Tuy nhiên, trên hệ thống KRX, nếu nhà đầu tư có nhiều tài khoản tại nhiều công ty chứng khoán và cùng thực hiện quyền với một mã chứng khoán, cổ phiếu lẻ sẽ được phân bổ về tài khoản mặc định chưa lưu ký tại tổ chức phát hành. Dự thảo vì thế đã cập nhật các quy định liên quan đến việc cộng dồn và phân bổ phần lẻ cổ phần.

Ngoài ra, quy định chuyển khoản quyền phát sinh cũng có sự điều chỉnh. Theo đó, KRX chỉ cho phép chuyển quyền khi còn chứng khoán gốc phát sinh quyền, thay vì cho phép chuyển quyền chưa thực hiện như trước. Các giao dịch mua cổ phiếu của nhà đầu tư nước ngoài không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh (giao dịch Non-Prefunding) cũng sẽ có quy định bổ sung để phù hợp với cơ chế mới.

Trong khi hệ thống hiện hành chưa áp dụng cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP), thì KRX đã tích hợp một số tính năng tiên tiến hơn, như không cho phép lùi hoặc hủy thanh toán đối với giao dịch thiếu tiền, cho phép vay chứng khoán qua cơ chế khớp lệnh và mặc định loại bỏ thanh toán trong một số trường hợp nhập liệu sai hoặc thiếu thông tin.

Đáng chú ý, hệ thống mới chia thị trường theo 4 khu vực liên quan đến cả thành viên lưu ký và thành viên bù trừ, thay vì chỉ gồm thành viên bù trừ như quy định hiện tại. Dự thảo Thông tư do đó sẽ sửa đổi định nghĩa “khu vực thị trường” để bao quát toàn bộ thành viên của VSDC.

Đặc biệt, một chương mới (Chương IVa) sẽ được bổ sung để hướng dẫn cụ thể hoạt động bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán trong giai đoạn chưa triển khai cơ chế CCP nhưng vẫn bảo đảm tương thích với hệ thống KRX. Nội dung chương này kế thừa một phần quy định hiện hành tại Thông tư 05/2015/TT-BTC, đồng thời cập nhật thêm các quy định mới theo Thông tư 68/2024/TT-BTC.

Trên hệ thống KRX, các giao dịch thiếu tiền không được phép lùi hoặc hủy, điều này đòi hỏi cơ chế hỗ trợ thanh toán phải được thiết kế lại. Theo đó, thay vì hỗ trợ vay theo hạn mức nhất định như trước, dự thảo đề xuất cho phép sử dụng Quỹ hỗ trợ thanh toán để vay toàn bộ số tiền thiếu trong ngày thanh toán.

Thứ tự sử dụng quỹ sẽ là: khoản đóng góp của chính thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán, tiếp theo là vay từ ngân hàng thanh toán, và cuối cùng là khoản đóng góp của các thành viên khác. Để giảm thiểu rủi ro, VSDC được quyền phong tỏa, bán chứng khoán tự doanh và trích tiền từ tài khoản bán để thu hồi số tiền đã sử dụng từ quỹ.

Ngoài ra, chế tài xử phạt cũng sẽ được tăng cường, bao gồm việc đình chỉ hoạt động thanh toán hoặc giao dịch đối với các thành viên vi phạm nghĩa vụ hoàn trả đúng hạn.