Tăng mức thanh toán BHYT từ 2026, mở đường tiến tới miễn viện phí cơ bản năm 2030

Để bảo đảm cân đối quỹ và đáp ứng yêu cầu mở rộng quyền lợi, việc điều chỉnh tăng mức đóng bảo hiểm y tế (BHYT) lên 6% là cần thiết. Chính sách này sẽ được thực hiện theo lộ trình, cân nhắc khả năng chi trả của người dân và DN, đồng thời tăng cường hỗ trợ cho các nhóm khó khăn.

Vì sao tăng mức đóng BHYT khi miễn viện phí?

Vụ trưởng Vụ BHYT, Bộ Y tế Trần Thị Trang cho biết, theo số liệu Bộ Y tế, năm 2024 có hơn 183,6 triệu lượt khám chữa bệnh, chi từ quỹ gần 140.000 tỷ đồng, tăng khoảng 15% so với năm 2023. Chi phí năm sau luôn cao hơn năm trước, mô hình bệnh tật gia tăng, khiến lộ trình miễn viện phí buộc phải tính toán kỹ lưỡng trên nền tảng tài chính đủ mạnh. Định hướng của Bộ Y tế là bao phủ BHYT toàn dân, giảm dần tỷ lệ cùng chi trả và tiến tới miễn hoàn toàn. Hiện nay người bệnh phải tự chi trả khoảng 40% chi phí y tế, theo cơ chế đồng chi trả cùng BHYT.

Thực tế, hiện nay BHYT chi trả theo chính sách 100% mức hưởng nếu đúng tuyến, 80% hoặc 20% mức hưởng nếu trái tuyến, phần còn lại người bệnh phải trả nên gọi là "cơ chế đồng chi trả"; chưa kể có những vật tư, thiết bị y tế, thuốc, dịch vụ y tế theo yêu cầu nằm ngoài danh mục BHYT nên người bệnh tự trả. Như vậy, tỷ lệ tự chi trả này được cho là khá cao, là gánh nặng đối với nhiều bệnh nhân. Do đó, Bộ Y tế muốn giảm dần tỷ lệ chi trả này về "0".

Liên quan đến đề xuất tăng mức đóng BHYT, đại diện Bộ Y tế lý giải Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân xác định rõ miễn viện phí cho người dân ở mức cơ bản trong phạm vi quyền lợi của BHYT, nên quỹ BHYT phải là một trụ cột tài chính cùng với ngân sách và các nguồn xã hội hóa. Hơn 95,5 triệu người đang tham gia BHYT, đạt 94,2% dân số cả nước, với mức đóng là 4,5% lương cơ sở. Bộ Y tế cho rằng khi mở rộng quyền lợi, tăng mức hưởng, tiến tới miễn viện phí thì cần sửa đổi Luật BHYT, tái cơ cấu mức đóng theo lộ trình lên 6% vào năm 2032, bảo đảm khả năng chi trả.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, mức đóng BHYT đã hơn 10 năm chưa tăng, trong khi phạm vi quyền lợi liên tục được mở rộng, chi phí cao ngày càng nhiều, nhu cầu sử dụng dịch vụ y tế của người dân tăng đều mỗi năm. Nếu không tăng mức đóng sẽ không đủ nguồn lực chi trả để chi trả toàn bộ nhu cầu chi phí y tế phát sinh. “Tăng mức đóng BHYT là điều phải làm nếu muốn mở rộng tối đa quyền lợi cho người dân và triển khai miễn viện phí ở mức cơ bản. Việc tăng mức đóng sẽ được thực hiện theo lộ trình, gắn với khả năng chi trả của người dân và DN, cũng như khả năng hỗ trợ của ngân sách đối với các nhóm yếu thế. Có nguồn lực đủ mạnh từ quỹ BHYT mới có thể thiết kế tối đa quyền lợi của gói miễn viện phí". Tất cả quốc gia thực hiện miễn viện phí đều có một phần đồng chi trả nhất định của người dân, để bảo đảm sử dụng tiết kiệm, có trách nhiệm đối với dịch vụ y tế miễn phí” - Vụ trưởng Vụ BHYT nêu rõ.

Bước tiến nhân văn

Phó Vụ trưởng Tài chính - Kinh tế ngành, Bộ Tài chính Vũ Thị Hải Yến nhấn mạnh, chính sách miễn viện phí toàn dân là một bước tiến lớn về nhân văn và công bằng xã hội. Tuy nhiên, nếu chỉ dựa vào ngân sách Nhà nước, chính sách này sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì lâu dài và bảo đảm chất lượng dịch vụ. Do đó, việc đa dạng hóa các nguồn lực là điều kiện tiên quyết để bảo đảm tính bền vững và công bằng trong quá trình thực hiện chính sách.

Các giải pháp huy động nguồn lực thực hiện chính sách miễn viện phí toàn dân đó là tăng cường huy động nguồn lực từ ngân sách Nhà nước, ưu tiên chi ngân sách cho y tế, coi đây là khoản đầu tư cho con người; cơ cấu lại chi tiêu công, cắt giảm những khoản chi chưa cần thiết, tăng chi cho lĩnh vực an sinh xã hội; phân cấp hợp lý giữa trung ương và địa phương. Bên cạnh đó, Việt Nam cần phát huy hiệu quả của quỹ BHYT, mở rộng diện bao phủ BHYT hướng tới 100% số dân số, đây là kênh chủ lực để “miễn viện phí” trên thực tế. Ngoài ra, nước ta kết hợp ngân sách Nhà nước và quỹ BHYT trong việc chi trả viện phí, bảo đảm nguồn tài chính lâu dài; thí điểm, đa dạng hóa các gói BHYT, BHYT bổ sung theo nhu cầu của người dân, liên kết giữa BHYT với bảo hiểm sức khỏe do các DN bảo hiểm cung cấp.

Mới đây, Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù nhằm tạo đột phá trong bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân, trong đó xác định lộ trình miễn viện phí cơ bản từ 1/1/2030. Cùng với lộ trình tăng mức thanh toán chi phí khám, chữa bệnh (KCB) BHYT từ ngày 1/1/2026 và miễn viện phí ở mức cơ bản toàn dân từ 1/12030, Quốc hội cũng đồng ý tăng mức đóng BHYT từ năm 2027. Đây là động thái kịp thời và có ý nghĩa đặc biệt, giúp giảm gánh nặng tài chính cho người dân khi tiếp cận dịch vụ y tế, đồng thời mở đường cho một hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn diện và nhân văn hơn trong tương lai gần.

Nghị quyết quy định thực hiện tăng tỷ lệ, mức thanh toán chi phí KCB BHYT; chi cho khám sàng lọc, chẩn đoán, điều trị sớm một số bệnh và đối tượng ưu tiên từ Quỹ BHYT theo lộ trình phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, khả năng cân đối của ngân sách Nhà nước, quỹ BHYT. Theo Nghị quyết, người tham gia BHYT là đối tượng thuộc hộ gia đình cận nghèo, người cao tuổi từ đủ 75 tuổi trở lên đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, được áp dụng mức hưởng 100% chi phí KCB trong phạm vi được hưởng của người tham gia BHYT.

Theo nghị quyết của Quốc hội, từ ngày 1/1/2030 sẽ thực hiện chính sách miễn viện phí ở mức cơ bản trong phạm vi được hưởng của người tham gia BHYT theo lộ trình phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, khả năng cân đối của Quỹ BHYT và việc tăng mức đóng BHYT. Quốc hội cũng quyết định tăng tỷ lệ mức hưởng trong phạm vi được hưởng của người tham gia bảo hiểm y tế cho đối tượng chính sách xã hội, người yếu thế, người có thu nhập thấp và một số đối tượng cần ưu tiên khác. Quốc hội định hướng tổ chức thực hiện thí điểm đa dạng hóa các gói BHYT, đa dạng các loại hình cung ứng dịch vụ BHYT và thực hiện BHYT bổ sung do các DN bảo hiểm cung cấp theo nhu cầu của người dân khi đủ điều kiện thực hiện.