Tết Đoan Ngọ và tinh thần tạ ơn của người Việt
Ngày Tết Đoan Ngọ, người Việt làm những mâm cúng để tạ ơn Trời Đất, tiên tổ đã phù hộ độ trì mà còn biến đây thành cơ hội để tạ ơn nhiều người khác.
Sách “Đất lề quê thói” của tác giả Nhất Thanh cho chúng ta biết rằng, vào ngày Tết Đoan Ngọ, con cháu hiếu thảo cuống quýt tất bật chuẩn bị miếng ngon, miếng bổ để biếu ông bà cha mẹ ăn lấy thảo. Miếng sống, miếng chín, miếng thuốc, miếng thang… tất cả đều được thu xếp chỉn chu cho bề trên để tạ ơn sinh thành, dưỡng dục.
Mâm lễ Tết Đoan Ngọ. Ảnh: Hoàng Xuyến
Thế nên, ngày Tết Đoan Ngọ trở thành ngày sum vầy lớn của những gia đình tam đại, tứ đại đồng đường. Các thế hệ con cháu đều chuẩn bị các món thời trân, những thang thuốc quý để trước biếu mẹ cha, sau dọn thành cỗ bàn để cả nhà hưởng thụ. Ai cũng mong cho các bậc bề trên ăn được ngon, ngủ được yên, sức khoẻ dồi dào, trí tuệ minh mẫn.
Trong ngày này, ở đất phương Nam, các chàng rể sắp “rắp ranh bắn sẻ” có dịp sêu tết nhạc phụ, nhạc mẫu để cảm tạ ơn đức đã sinh cho mình một hiền thê. Học giả Toan Ánh, trong sách Nếp Cũ - Tín ngưỡng Việt Nam, viết: “Ngày này, những chàng trai đã dạm vợ hoặc hỏi vợ nhưng chưa cưới có bổn phận phải sêu tết trong những dịp lễ tiết.
Ngoài Tết Nguyên đán, một năm có hai lần đi sêu vào dịp cơm mới tháng 5 và tháng 10, nghĩa là vào dịp vụ gặt xong có lúa mới của hai vụ chiêm và mùa. Về vụ chiêm, những chàng rể chưa cưới sẽ phải đi sêu bố mẹ vợ sắp thành nhân dịp Tết Đoan Ngọ.
Lễ sêu trong dịp này bao giờ cũng gồm có đậu xanh mới hái vào tháng tư, gạo nếp của vụ chiêm. Ngoài ra tháng năm cũng là mùa ngỗng và mùa chim ngói, cùng với gạo đậu bao giờ cũng có một đôi ngỗng và vài chục ngói. Kèm theo vài cân đường cát và mấy trái dưa hấu. Thường thì chàng rể đi sêu, bố mẹ vợ thường nhận đồ lễ, nhưng bao giờ cũng hoàn lại một phần”.
Còn với những chàng rể đã có “thâm niên” thì sao? Học giả Toan Ánh cho biết, với những chàng rể đã cưới vợ rồi thì hết lệ sêu, nhưng trong các dịp lễ tết thường có lễ ông bà nhạc. Dịp Tết Đoan Ngọ cũng vậy, các chàng rể dù nghèo vẫn cố kiếm chút lễ để biếu bố mẹ vợ, lễ này nhiều ít tùy tâm và không quan trọng bằng lễ sêu.
Một đối tượng cũng đi tạ ơn trong ngày Tết Đoan Ngọ là cánh học trò. Trong lòng người Việt, trật tự Quân (vua) - Sư (thày) - Phụ (cha) xếp người thày còn cao hơn cả người cha, cho nên việc đi sêu tết, thăm hỏi thày giáo là vô cùng quan trọng, giống như câu “Mùng một tết cha, mùng hai tết mẹ, mùng ba tết thày”.
Ngày Tết Đoan Ngọ cũng là dịp bệnh nhân tri ân thày thuốc, những người chịu ơn có cơ hội tạ ơn ân nhân đã giúp đỡ mình cho dù đạo lý có câu “thi ân bất cầu báo”. Ở Việt Nam, có cả những ngôi chợ chỉ họp vào ngày mùng Bốn để bán đồ cho những người cần tạ ơn vào ngày mùng Năm.
Ví dụ như chợ Mai của làng My Dương (Thanh Mai, Thanh Oai, Hà Nội), liên quan đến chợ làng (chợ Mai). Chợ bán loại thịt lợn theo khổ thấu xương hoặc theo miếng hay lòng lợn bán cả cỗ... để mọi người mua làm quà biếu. Phổ biến nhất là cặp chân giò hoặc dải thịt thăn kèm theo gói bún để thể hiện sự hiếu đễ và biết ơn.
(Theo Laodong.vn)
