Bài thuốc Thập toàn đại bổ gồm: Đương quy 12g, Xuyên khung 12g, Thục địa 20g, Bạch thược 12g, Đảng sâm 12g, Bạch linh 12g, Bạch truật 12g, Cam thảo 10g, Hoàng kỳ 10g, Nhục quế 6g.
Bài thuốc này là sự kết hợp giữa bài Bát trân thang, thêm Hoàng kỳ để bổ khí và Nhục quế làm ấm kinh lạc. Trong bài Bát trân lại chứa đựng hai bài thuốc kinh điển là Tứ vật và Tứ quân.
Bài Bát trân chủ yếu để bồi bổ khí huyết, có tác dụng rất tốt trong việc phòng, chống thiếu máu và điều trị các bệnh sản phụ khoa, dùng cho trường hợp rối loạn kinh nguyệt.
Trong các trường hợp vô sinh nữ, nhiều người do khí huyết đều hư, sức khỏe suy yếu, kinh nguyệt rối loạn… dẫn đến khó có con, những trường hợp này dùng bài Bát trân.
Nhưng khi thêm 2 vị Hoàng kỳ và Nhục quế để từ Bát trân thành Thập toàn đại bổ, bài thuốc lại có công dụng như đã nói ở trên, ngoài việc tăng cường miễn dịch, bồi bổ khí huyết, bổ thận - sinh tinh.
Như vậy, bài thuốc chủ yếu dùng cho nam giới chứ không giống như bài Bát trân chủ yếu cho nữ giới.
Phân tích từ bài Bát trân có hai là Tứ vật (bổ huyết) gồm: Đương quy, Thục địa, Bạch thược, Xuyên khung; và bài Tứ quân (bổ khí) gồm: Nhân sâm, Bạch linh, Bạch truật, Cam thảo (chích). Hai bài thuốc này có tác dụng “song bổ khí huyết”.
Bài thuốc Tứ vật vừa bổ huyết, vừa hoạt huyết (người xưa còn nói bài thuốc này là bài thuốc chuyên để điều huyết “Điều huyết chi chuyên tễ”), được Danh y Chu Đan Khê trọng dụng.
Thục địa là quân dược trong bài thuốc Tứ vật, có tác dụng tư bổ Can âm, ích Thận tinh, dưỡng Tâm huyết. Đương quy có vị ngọt, cay, tính ôn, quy vào ba kinh âm. Bạch thược vị đắng, chua, hơi hàn, quy kinh Can, Tỳ, có tác dụng dưỡng huyết, liễm âm, hòa Can chỉ thống. Bạch thược chế với rượu và sao vàng với cám sẽ khử được tính hàn, tăng tác dụng bổ Can, Tỳ. Xuyên khung có vị cay, tính ôn, quy kinh Can, Đởm; có khả năng tán kết, là thuốc “trị huyết trong khí”.
Bài thuốc Tứ quân (bổ khí) chủ yếu để bổ khí hoặc kiện tỳ, ích khí. Trong đó, Nhân sâm bổ khí, bổ chân khí (nguyên khí), bổ 5 tạng có tính cam ôn nên còn kiện tỳ dưỡng vị là Quân; Bạch truật khổ ôn để kiện tỳ vận thấp (hóa thấp) phối hợp với nhau để bổ khí kiện tỳ là Thần; Phục linh cam đạm để thẩm thấp kiện Tỳ giúp bạch truật tăng tác dụng hóa thấp là Tá; Cam thảo chích tính cam ôn cũng là bổ khí hòa trung đưa thuốc vào Tỳ làm chức năng điều hòa các vị thuốc giúp Nhân sâm ích khí và hòa trung là Sứ.
Bài thuốc này bổ khí kiện tỳ mà không gây thấp trệ tăng lên, cơ thể khỏe hơn. Bốn vị này có tính hòa hoãn, dễ uống, đều làm ăn ngon, bổ khí.
Như đã nói, hai bài Tứ vật và tứ quân kết hợp 2 vị thuốc: Hoàng kỳ và Nhục quế để thành bài Thập toàn đại bổ.
Hoàng kỳ bổ khí thăng dương, có tác dụng chính trong việc bổ dưỡng cho những người yếu ớt, người ốm đau liên miên, thiếu dương, người ăn nói yếu ớt, sức khỏe dưới mức trung bình, mạch hay tế bào đều suy nhược, thiếu sức sống.
Nhục quế: vị cay, ngọt và tính nóng; quy kinh: Thận, Tỳ, Tâm và Can; công dụng: trừ lạnh và giảm đau, làm ấm kinh lạc và tăng lưu thông.
Bài thuốc Thập toàn đại bổ dùng điều trị xuất tinh sớm, yếu sinh lý, rối loạn cương dương; loại bỏ các triệu chứng đau lưng, nhức mỏi, mộng tinh, tiểu buốt, tiểu đêm.
Trong thực tế khám chữa bệnh, khi dùng Thập toàn đại bổ có thể gia giảm một số vị thuốc cho từng người cụ thể.
