Tìm cách giữ bản sắc nghệ thuật truyền thống, phát triển CNVH
Nhiều khó khăn
Nghệ thuật hát múa Ải Lao được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016. Di sản hát múa Ải Lao gắn liền với truyền thuyết Thánh Gióng đánh giặc Ân. Trong Hội Gióng ở đền Phù Đổng (diễn ra từ ngày 7 - 9 tháng 4 Âm lịch hằng năm), phường Ải Lao tham gia thực hành một số nghi lễ quan trọng ở đền Thượng, đền Mẫu và Miếu Ban.
NNƯT Nguyễn Trọng Hinh, Phường múa hát Ải Lao (quận Long Biên) chia sẻ: Phường gồm 30 hội viên. Với nghệ thuật độc đáo không đâu có, Phường thường xuyên đi biểu diễn các nơi để giới thiệu đến đông đảo Nhân dân. Tuy nhiên, vấn đề khó khăn hiện nay là việc đào tạo thế hệ trẻ tiếp nối di sản cha ông khi giới trẻ không mặn mà. Mọi người trong Phường cũng mong muốn có địa điểm thờ ông Hoàng Hổ và nhà tập múa hát.
Nguyên Giám đốc Nhà hát Múa rối Thăng Long, NSUT Chu Lượng chia sẻ nhiều trăn trở đối với việc bảo tồn và phát triển nghệ thuật thuật Múa rối nước. Theo đó, Hà Nội là một trong những “cái nôi” của nghệ thuật rối nước. TP có 5 phường rối nước là: Đào Thục (Đông Anh), Bình Phú, Chàng Sơn, làng Yên (Thạch Thất) và Tế Tiêu (Mỹ Đức). Nghệ thuật múa rối nước được du khách trong và ngoài nước yêu thích. Nhiều đoàn rối nước đã lưu diễn nước ngoài.
Nhiều hoạt động sáng tạo cũng được khai thác từ nghệ thuật rối nước như tạo hình rối nước, vẽ tranh, vẽ lên áo phông tạo sự độc đáo, hấp dẫn. Tuy nhiên, việc bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật múa rối nước cũng đặt ra vấn đề cho cơ quan quản lý để vừa giữ được bản sắc cũ, vừa khai thác cho hoạt động sáng tạo hiện nay.
Các nhà nghiên cứu, nhà khai thác nghệ thuật truyền thống cũng cho rằng, tại một số quốc gia khu vực châu Á, việc khai thác nghệ thuật truyền thống cho phát triển du lịch được thực hiện rất tốt. Nhiều tour du lịch được xây dựng có tới 2 buổi biểu diễn nghệ thuật. Tất nhiên, đó là các chương trình nghệ thuật thực cảnh, được xây dựng với quy mô hoành tráng, có sức cuốn hút người xem. Vì vậy, để khai thác tốt nghệ thuật biểu diễn truyền thống cho hoạt động du lịch buộc các đơn vị nghệ thuật phải đầu tư bài bản, chuyên nghiệp.
Tăng cường tính kết nối
TP Hà Nội luôn quan tâm phát triển văn hóa, trong đó có các di sản văn hóa phi vật thể, coi đây là nguồn lực để thúc đẩy công nghiệp Văn hóa. Hiện nay, nhiều chính sách cho các nghệ nhân đã được thực hiện.
Theo Phó Trưởng phòng Quản lý Di sản văn hóa (Sở VH&TT Hà Nội) Bùi Thị Hương Thủy cho biết: Năm 2022, HĐND TP Hà Nội đã ban hành Nghị quyết quy định chế độ đãi ngộ, hỗ trợ NSND, NSƯT nghệ nhân và câu lạc bộ tiêu biểu trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể TP Hà Nội. Riêng đối với câu lạc bộ tiêu biểu được hỗ trợ lần đầu khi thành lập để mua sắm trang thiết bị, đạo cụ là 50 triệu đồng và hỗ trợ kinh phí hoạt động hàng năm là 20 triệu đồng. TP cũng có chế độ đối với nghệ nhân, người kế cận nắm giữ di sản tham gia thực hành, trình diễn, truyền dạy, bảo vệ, phát huy giá trị di sản. Đó là những yếu tố thuận lợi để các nghệ nhân và các câu lạc bộ di sản văn hóa phi vật thể phát huy tốt vai trò của mình trong giữ gìn và phát huy di sản.
Hiện tại, Hà Nội cũng có nhiều trung tâm hoạt động nghệ thuật do giới trẻ tổ chức và vận hành đang nhiều kết quả khả quan như: Trung tâm Âm nhạc truyền thống Thăng Long, Trung tâm Xúc tiến Quảng bá Di sản văn hóa Phi vật thể. Các trung tâm này vừa đào tạo các lớp nghệ thuật biểu diễn truyền thống, vừa quảng bá nghệ thuật đến đông đảo công chúng trong nước và ở nước ngoài. Đó là những bước đi hiệu quả góp phần phát triển công nghiệp văn hoá Hà Nội.
Thời gian tới, để phát huy thế mạnh nghệ thuật truyền thống vào phát triển công nghiệp văn hoá, theo các chuyên gia, TP Hà Nội cần tăng cường hơn nữa tính kết nối.
TS Nguyễn Thu Thủy - Giảng viên Khoa Các khoa học liên ngành - Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ: Nghệ thuật biểu diễn truyền thống cần tăng cường kết nối du lịch và kết nối với giáo dục. Ví dụ, các DN lữ hành và các đơn vị nghệ thuật có thể kết nối xây dựng tour thăm làng cổ Đường Lâm và xem vở thực cảnh Tinh hoa Bắc Bộ.
Đơn vị nghệ thuật có thể kết nối với các trường học tổ chức cho học sinh xem các chương trình biểu diễn, tương tác với nghệ sĩ, trải nghiệm làm các vật dụng. Việc kết nối với các trường học là một hướng đi hữu hiệu để các cháu tìm hiểu nghệ thuật truyền thống, nuôi dưỡng tình yêu nghệ thuật và sau này các cháu có những hoạt động sáng tạo về nghệ thuật.
