Tổng thư ký LHQ: các nhà lãnh đạo thế giới cần "lựa chọn hòa bình"

Những lựa chọn cấp bách

Ông Guterres nhắc lại rằng, 80 năm trước, những người sáng lập LHQ cũng từng đối diện với câu hỏi tương tự. Trong thời điểm hiện tại, sự lựa chọn giữa hòa bình hay chiến tranh, pháp luật hay vô pháp, hợp tác hay xung đột đang trở nên “cấp bách hơn, đan xen hơn và khắc nghiệt hơn.”

“Chúng ta đã bước vào kỷ nguyên của những đổ vỡ liều lĩnh và đau khổ nhân loại triền miên,” ông nói trong bài phát biểu thường niên về “Tình trạng thế giới”, Tổng thư ký Guterres nhận định. “Những trụ cột của hòa bình và tiến bộ đang lung lay dưới sức nặng của sự dung túng, bất bình đẳng và thờ ơ.”

Bất chấp những thách thức nội tại và ngoại tại mà LHQ đang đối diện, cả ông Guterres và Chủ tịch Đại hội đồng Annalena Baerbock đều kêu gọi các quốc gia thành viên không bỏ cuộc. “Nếu chúng ta ngừng làm điều đúng đắn, cái ác sẽ thắng thế,” bà Baerbock nhấn mạnh trong phát biểu khai mạc.

Tổng Thư ký Guterres khẳng định nghĩa vụ đầu tiên của các nhà lãnh đạo là lựa chọn hòa bình. Không nêu đích danh, ông kêu gọi tất cả các bên, kể cả những quốc gia có mặt trong phòng họp, chấm dứt hỗ trợ cho các phe phái đang giao tranh ở Sudan.

Ông cũng không nhắc trực tiếp đến Israel nhưng đã dùng những lời lẽ mạnh mẽ nhất từ trước đến nay để lên án hành động tại Gaza, cho rằng mức độ chết chóc và tàn phá là nghiêm trọng nhất trong gần 9 năm ông tại vị. 

Dù nhiều lần nhấn mạnh rằng chỉ có tòa án mới có thể phán quyết Israel có phạm tội diệt chủng ở Gaza hay không, ông Guterres đã viện dẫn vụ kiện mà Nam Phi đưa ra tại Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) theo Công ước chống diệt chủng, đồng thời nhấn mạnh các biện pháp khẩn cấp có giá trị ràng buộc pháp lý của tòa, trước hết là phải bảo vệ thường dân Palestine.

Ngoài ra, LHQ còn phải đối mặt với tình trạng cắt giảm tài chính khi Mỹ và một số quốc gia khác ngừng đóng góp hoặc chậm thanh toán. Ông Guterres cảnh báo việc cắt giảm viện trợ đang “gây ra sự tàn phá khủng khiếp,” và là “bản án tử hình đối với nhiều người.”

Trong số những bài phát biểu được chú ý nhất, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho rằng LHQ có “tiềm năng to lớn” nhưng “chưa hề tiến gần đến việc phát huy nó.” Ông chỉ trích: “Phần lớn những gì họ làm chỉ là viết một bức thư với lời lẽ mạnh mẽ, rồi chẳng theo dõi gì thêm,” đồng thời ví LHQ là một thể chế kém hiệu quả, từ chính sách đến cả… thang cuốn (một chiếc đã bất ngờ ngừng hoạt động khi ông và phu nhân Melania di chuyển vào hội trường).

Chủ trương “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump từ lâu đã không phù hợp với cam kết hợp tác đa phương của LHQ. Trở lại bục phát biểu sau 5 năm (lần gần nhất là qua video thời đại dịch), ông cũng ca ngợi chính sách đối ngoại của Mỹ, khẳng định với các nhà lãnh đạo khác rằng “các quốc gia của các ông đang đi xuống địa ngục” vì “làn sóng di cư mất kiểm soát.”

Xung đột Israel - Palestine là tâm điểm

Trong bối cảnh ngày càng nhiều quốc gia ủng hộ việc công nhận Nhà nước Palestine, cuộc chiến tàn khốc của Israel tại Gaza chắc chắn trở thành tâm điểm. Tuy vậy, những thách thức khác của nhân loại, từ xung đột leo thang, nghèo đói đến biến đổi khí hậu, cũng chiếm vị trí nổi bật.

Tuần lễ cấp cao của Đại hội đồng LHQ đã khai mạc ngày 22/9 với nhiều sự kiện, trong đó có hội nghị về xung đột Israel - Palestine. Ngày 23/9 mở màn “Phiên thảo luận chung,” nơi tổng thống, thủ tướng, quốc vương và các bộ trưởng trình bày quan điểm hằng năm về tình hình thế giới cũng như đất nước của mình.

Ngoài ông Trump, các nhà lãnh đạo dự kiến phát biểu trong ngày gồm Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, Quốc vương Jordan Abdullah II, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung và Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa.

Phát biểu đầu tiên theo truyền thống lâu năm, ông Lula da Silva bày tỏ lo ngại rằng thẩm quyền của LHQ đang suy yếu. “Chúng ta đang chứng kiến sự củng cố của một trật tự quốc tế bị tê liệt bởi những nhượng bộ liên tiếp trước lối hành xử dựa trên sức mạnh,” ông nói.

Vấn đề địa chính trị ngày càng phức tạp Dù chủ đề thảo luận chung năm nay là “Tốt hơn khi cùng nhau,” nhưng nhiều ý kiến dự báo sẽ chỉ ra hàng loạt minh chứng cho thấy thế giới đang phân rã.

Vấn đề Gaza tiếp tục thu hút sự chú ý đặc biệt. Hội nghị ngày 22/9, đồng chủ trì bởi Pháp và Ả Rập Saudi, đã tập trung vào việc thúc đẩy giải pháp hai nhà nước lâu nay cho xung đột Israel - Palestine.

Hàng nghìn người biểu tình đã tập trung bên ngoài trụ sở LHQ ở New York để phản đối xung đột Israel -Palestine trong khi bên trong, các nhà lãnh đạo thế giới thảo luận.

Trong 6 ngày thảo luận, gần như toàn bộ 193 quốc gia thành viên đều sẽ có phát biểu. Danh sách diễn giả hiện bao gồm 89 nguyên thủ quốc gia, 43 người đứng đầu chính phủ, 10 phó tổng thống hoặc phó thủ tướng cùng 45 ngoại trưởng và quan chức cấp bộ khác.