Tràn lan thuốc lá điện tử trên “chợ mạng” khi luật chưa theo kịp thực tế

Tràn lan rao bán trên mạng xã hội

Khảo sát trên mạng xã hội như Zalo, Facebook… có thể dễ dàng bắt gặp thuốc lá điện tử vẫn được rao bán công khai. Tại một nhóm Facebook có tên "Vape Việt Nam" với hơn 71.000 thành viên liên tục xuất hiện các bài đăng bán thuốc lá điện tử một cách công khai. Người mua chỉ cần gọi điện thoại hoặc một cú nhấp chuột thì mọi yêu cầu về thuốc lá điện tử sẽ được đáp ứng.

Tài khoản Ngân Vapo rao bán hàng chục loại pob (thuốc lá điện tử), kèm tinh dầu với các mùi vị phong phú như việt quất, khế lạnh, khoai môn, chanh tuyết… với giá 100.000 đồng/lọ 10ml, đắt thì loại 30 ml có giá từ 250.000 - 300.000 đồng/lọ 30ml.

Thực tế cho thấy để tránh bị mạng xã hội quét nội dung vi phạm, người bán thường sử dụng từ khóa như “máy xông hoa quả”, “V4pe thơm”, “máy thở”. Mọi giao dịch được trao đổi qua tin nhắn riêng tư, thanh toán chuyển khoản rồi gửi hàng qua các dịch vụ giao hàng nhanh với thông tin hàng là đồng hồ, dầu tràm, vòng tay, “mỹ phẩm”, “xịt khoáng”…

Thông tin về những thủ đoạn qua mắt lực lượng chức năng trong quá trình vận chuyển, buôn bán thuốc là điện tử, đại diện Phòng Cảnh sát Kinh tế (Công an TP Hà Nội) Trung tá Nguyễn Minh Tiến, cho hay, các đối tượng buôn lậu thuốc lá điện tử thường tập kết hàng hóa tại nhà riêng, các nhà ở bỏ trống tại các khu chung cư cao tầng gây khó khăn cho công tác kiểm tra, kiểm soát. Đồng thời, các phương thức vận chuyển cũng trở nên tinh vi, lợi dụng dịch vụ chuyển phát nhanh trên toàn quốc để đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng một cách nhanh chóng và khó kiểm soát hơn.

Nhằm ngăn chặn hiện tượng lợi dụng mạng xã hội để buôn bán thuốc lá điện tử, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) Nguyễn Thanh Bình cho biết, đơn vị đã có công văn 72/TTTN-NV gửi Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) các tỉnh, TP trực thuộc Trung ương yêu cầu siết chặt kiểm tra, xử lý vi phạm liên quan đến thuốc lá điếu ngoại nhập lậu, xì gà nhập lậu, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Cụ thể, bên cạnh việc kiểm tra trực tiếp tại các địa điểm kinh doanh, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cũng yêu cầu các đơn vị QLTT chú trọng kiểm soát việc mua bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên môi trường mạng internet. Song song với công tác kiểm tra, Chi cục QLTT các địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân kinh doanh cam kết không buôn bán, tàng trữ thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Chi cục trưởng Chi cục QLTT Hà Nội Trịnh Quang Đức thông tin, lực lượng chức năng qua kiểm tra đã phát hiện hộ kinh doanh tại số 42 phố Phùng Hưng (Hoàn Kiếm) tàng trữ, tiêu thụ 50 chiếc máy hút thuốc lá điện tử dùng 1 lần và 30 lọ tinh dầu dùng cho máy hút thuốc lá điện tử do nước ngoài sản xuất.

Quy định pháp luật chưa theo kịp thực tế

Phân tích nguyên nhân khiến thuốc lá điện tử bầy bán tràn lan trên mạng xã hội, Phó chủ tịch Hội chống Hàng giả và Bảo vệ thương hiệu TP Hà Nội Phạm Bá Dục nêu rõ, mặc dù Quốc hội đã ban hành nghị quyết nghiêm cấm mua bán thuốc lá điện tử nhưng trong quá trình kiểm tra, xử lý mới chỉ tập trung vào các cá nhân, tổ chức buôn bán, vận chuyển, chưa có chế tài xử phạt người sử dụng. Điều này khiến cho nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm này vẫn cao, tạo ra một thị trường ngầm bất chấp lệnh cấm.

Chia sẻ về những lỗ hổng chính sách cần lấp đầy đối với thuốc lá điện tử, Giám đốc Công ty Luật TNHH An Ninh (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) luật sư Đặng Thành Chung cho biết, mặc dù Quốc hội đã ra nghị quyết chống thuốc lá điện tử, thế nhưng đến thời điểm hiện tại, các quy định về xác định thuốc lá điện tử, chế tài kiểm tra, xử phạt cụ thể vẫn chưa được ban hành.

Bộ Y tế vẫn đang trong quá trình lấy ý kiến góp ý Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế, trong đó có xử phạt liên quan đến thuốc lá điện tử. “Điều này dẫn đến tình trạng người sử dụng và kinh doanh thuốc lá điện tử gần như chưa phải đối mặt với bất kỳ hình phạt nào, tạo ra một khoảng trống pháp lý đáng lo ngại”- ông Đặng Thành Chung nêu ý kiến.

Bàn về quy định xử phạt đối với người sử dụng thuốc lá điện tử, luật sư Nguyễn Đình Nghĩa (Công ty Luật Standard) cho rằng: theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP thuốc lá điện tử là hàng cấm nên những người buôn bán mặt hàng này sẽ bị tịch thu hàng hóa và mức xử phạt tùy theo giá trị hàng hóa sẽ bị xử phạt từ 1- 100 triệu đồng. Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự hiện hành chưa quy định bất kỳ tội danh nào với hành vi sử dụng thuốc lá điện tử mà chỉ xử phạt người sử dụng về gây rối trật tự công cộng được quy định tại khoản 2 điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP với mức phạt từ 1-2 triệu đồng.

Đồng tình với với ý kiến này, theo Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam Nguyễn Đăng Sinh, lệnh cấm sử dụng thuốc lá điện tử đã chính thức có hiệu lực, đây là cơ sở để lực lượng chức năng đẩy mạnh các chiến dịch kiểm tra, xử lý triệt phá các đường dây cung cấp thuốc lá điện tử trái phép. Bên cạnh chế tài nghiêm khắc, cần đẩy mạnh việc kiểm soát thông tin trên không gian mạng.

“Cơ quan chức năng cần yêu cầu các nền tảng thương mại điện tử, mạng xã hội chặn nội dung quảng bá, rao bán sản phẩm bị cấm. Ngoài ra, các cơ quan lập pháp trong quá trình sửa chữa quy định pháp luận nên tham khảo kinh nghiệm và các chế tài của các quốc gia trên thế giới về cấm thuốc lá điện tử. Từ đó lựa chọn những biện pháp hoặc điểu chỉnh thành những biện pháp phù hợp, hiệu quả với tình hình của Việt Nam”- ông Nguyễn Đăng Sinh đề xuất.