Các quan chức Mỹ và Trung Quốc đang chuẩn bị bắt đầu các cuộc đàm phán thương mại vào hôm nay (7/1) với hy vọng đạt được những thỏa thuận cụ thể sau một thống nhất đình chiến kéo dài 90 ngày giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình hồi đầu tháng trước.
Trong khi các cuộc đàm phán cấp trung được dự báo có thể sẽ không tạo ra bước đột phá nào quá lớn, thì một nguy cơ cả Washington và Bắc Kinh hẳn đều không muốn nghĩ tới chính là việc sẽ phải đối mặt với mức thuế quan được nối lại vào tháng 3 tới nếu hai bên không đạt được thỏa thuận.
Dự kiến sẽ có nhiều cuộc thảo luận cấp cao hơn vào cuối tháng này. Theo nguồn tin của South China Morning Post, ông Trump có thể sẽ hội đàm với Phó Chủ tịch Trung Quốc Vương Kỳ Sơn tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, Thụy Sĩ.
Vậy đâu là những rào cản đang ngăn cách hai cường quốc kinh tế cùng ngồi lại?
1. Sở hữu trí tuệ
Washington liên tục cáo buộc Bắc Kinh đã và đang ép các công ty Mỹ tiết lộ các công nghệ mật, khiến vấn đề trộm cắp tài sản trí tuệ là một trong những điểm nhức nhối nhất, có thể hoặc thúc đẩy, hoặc phá vỡ bất kỳ thỏa thuận tiềm năng nào. Các cuộc đàm phán kéo dài 90 ngày sẽ tập trung vào các thay đổi trong cách thức Trung Quốc xử lý chuyển giao công nghệ, bảo vệ tài sản trí tuệ, an ninh mạng...
Phía Trung Quốc mới đây đã chủ động công bố một loạt các hình phạt nhằm hạn chế quyền tiếp cận các hỗ trợ tài trợ của nhà nước đối với hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ, đồng thời soạn thảo một đạo luật để ngăn chặn việc chuyển giao công nghệ bắt buộc. Tuy nhiên, khoảng cách giữa luật lệ và thực thi thì vẫn còn khá xa.
2. Huawei và mạng 5G
Nhà sản xuất thiết bị viễn thông lớn nhất của Trung Quốc Huawei Technologies Co. từ lâu đã bác bỏ các cáo buộc của Mỹ và đồng minh phương Tây về việc DN này tiếp tay cho các hoạt động gián điệp được nhà nước tài trợ. Công ty này đang chạy đua phát triển công nghệ mạng siêu tốc 5G và hiện đang sở hữu một phần mười số lượng sáng chế thiết yếu trên toàn thế giới. Tuy nhiên, những nỗ lực đó gần như thất bại ở Mỹ khi nước này cấm các sản phẩm của Huawei đối với chính phủ, đồng thời cũng khuyến khích các quốc gia khác làm điều tương tự.
Trung Quốc đến nay vẫn tỏ thái độ bất mãn và yêu cầu chính quyền Canada trả tự do cho giám đốc tài chính của Huawei, bà Mạnh Vãn Chu - người đã bị bắt ở Vancouver theo yêu cầu của Mỹ vì những cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt Iran.
3. Tham vọng "Made in China 2025"
Bắc Kinh đã công khai thực hiện kế hoạch "Made in China 2025" với mục đích biến Trung Quốc thành một ông lớn ngành sản xuất tiên tiến trong 10 lĩnh vực mới nổi, bao gồm robot, phương tiện năng lượng sạch và công nghệ sinh học. Tham vọng này đã làm dấy lên nỗi lo trong Nhà Trắng khi lập luận rằng sự can thiệp của chính quyền Bắc Kinh đang vi phạm các quy tắc của WTO và có thể tạo ra một sân chơi không công bằng cho các nhà đầu tư nước ngoài. Điều này đã thể hiện qua thuế quan mà ông Trump áp đặt, khi nó hầu như nhắm vào các ngành công nghiệp mà kế hoạch "Made in China 2025" đã liệt kê.
Hồi tháng trước đã có những thông tin cho biết Trung Quốc có thể sẵn sàng sửa đổi kế hoạch trên - vốn được xem là thiết yếu để đạt được các mục tiêu kinh tế dài hạn và thậm chí có thể hoãn một số chỉ tiêu đề ra trong một thập kỷ nếu điều đó giúp chấm dứt cuộc chiến thương mại dai dẳng hiện nay.
4. Năng lượng
Căng thẳng thương mại đã phá vỡ những gì đáng ra phải là một cái bắt tay ấm áp với cả hai nước: Mỹ đang trở thành nhà xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) lớn nhất thế giới trong khi Trung Quốc lại nổi lên là một người mua bậc nhất. Nếu thuế quan trả đũa của Trung Quốc đối với khí tự nhiên hóa lỏng của Mỹ được dỡ bỏ thì không chỉ doanh số có thể được phục hồi mà dài hạn hơn chính là mối quan tâm đối với ngành công nghiệp này có thể đủ niềm tin để thuyết phục các công ty Trung Quốc đầu tư hàng tỷ USD vào các dự án xuất khẩu LNG tương lai của Mỹ. Bên cạnh đó, bất kỳ sự đảm bảo nào từ Bắc Kinh với dầu thô Mỹ cũng sẽ giúp xua tan những lo ngại ở Washington sau một doanh số giảm sút của năm ngoái.
5. Nhập khẩu nông nghiệp
Các nhà đầu tư đang trông chờ xem liệu Trung Quốc có xóa bỏ thuế quan trả đũa đối với các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ - bao gồm đậu nành, ngô, bông, lúa mì và thịt lợn - đã làm tổn thương nghiêm trọng nông dân Mỹ. Việc dỡ bỏ thuế quan có thể khuyến khích những DN thu mua tư nhân lập tức nối lại hoạt động mua hàng nông sản của Mỹ.
Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng có thể xóa bỏ thuế quan chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với các loại ngũ cốc khô của nhà máy chưng cất Mỹ, cùng với tư cách là người mua lớn nhất, cũng như cho phép nhập khẩu gia cầm Mỹ sau khi Bắc Kinh đã bật đèn xanh với việc mua gạo của Mỹ. Tuy nhiên sẽ đáng lo hơn cả nếu đàm phán thất bại, Trung Quốc nhiều khả năng sẽ hủy bỏ các đơn đặt hàng đậu tương ký kết trong những tuần "đình chiến" qua.
6. Thuế quan tự động
Sau khi áp thuế trả đũa 25% đối với xe nhập khẩu từ Mỹ, Trung Quốc đã tạm thời hủy bỏ kể từ ngày 1/1 với mục đích làm dịu căng thẳng thương mại. Mức thuế bổ sung đã làm tổn thương tất cả các nhà sản xuất ô tô Mỹ tại Trung Quốc, bao gồm Tesla, BMW và Daimler. Doanh số bán ô tô của Mỹ tại Trung Quốc đã giảm trong 6 tháng liên tiếp cho đến tháng 11/2018.
7. Mở cửa thị trường ngành ngân hàng
Trung Quốc mới đây cũng đã cam kết tăng quyền tiếp cận với các công ty tài chính nước ngoài trước những phàn nàn của Washington. Hồi tháng 11, Tập đoàn UBS AG đã trở thành tổ chức đầu tiên giành được quyền kiểm soát một liên doanh chứng khoán địa phương của Trung Quốc theo các quy tắc đã được nới lỏng vào năm 2018. JPMorgan Chase Co. và Nomura Holdings Inc. vẫn đang chờ phê duyệt để có 51% cổ phần với các quan hệ đối tác trong nước.
Chủ tịch Tập Cận Bình đã nói rằng việc mở cửa đang dần mở rộng và theo dự tính của Bloomberg thì với việc ngăn chặn sự suy giảm hoặc bước thay đổi kinh tế lớn, các ngân hàng và công ty chứng khoán nước ngoài có thể thu về lợi nhuận hơn 32 tỷ USD/năm tại Trung Quốc vào năm 2030.
