Tự giác mới bền

Hỏi mới biết, 3 phường Hoàn Kiếm, Cửa Nam và Ba Đình được chọn xây dựng mô hình phường kiểu mẫu về trật tự, văn minh đô thị.

Cái lạ lẫm của du khách và người yêu Hà Nội là có cơ sở, bởi Hà Nội không ít lần mở các đợt cao điểm “giành lại vỉa hè”, “lập lại trật tự đô thị”, nhưng chỉ được vài bữa đâu lại vào đó. Nhưng nếu để ý kỹ sẽ thấy, cách làm lần này khác khi người dân tự tay dỡ biển hiểu, mái che, mái vẩy, thay vì chỉ lực lượng chức năng xử lý vi phạm như trước đây. Như giải thích của phường thì cách triển khai lần này không theo kiểu “chiến dịch” mà bài bản theo lộ trình 3 bước: Tuyên truyền, vận động - Xử lý, giải tỏa - Duy trì, kiểm tra chống tái phạm.

Bài bản ở chỗ các phường lập kế hoạch cụ thể cho từng tuyến phố, từng nhóm hộ kinh doanh, xác định rõ tiêu chí và tiêu chuẩn của “phường kiểu mẫu” và từng tổ dân phố, từng tuyến đường đều có người phụ trách, có cam kết và kiểm tra định kỳ. Mục tiêu của Hà Nội không chỉ “dọn sạch vỉa hè” mà hướng đến chuẩn mực đô thị lâu dài. Cách làm mềm mỏng nhưng kiên trì này được kỳ vọng sẽ tạo ra sự thay đổi từ bên trong, thay đổi nhận thức chứ không chỉ hành vi tạm thời. Vì thế, việc tuyên truyền, vận động được triển khai kỹ hơn, sâu hơn, bền bỉ hơn. Không chỉ thông báo một lần, mà nhắc nhở thường xuyên, đối thoại với hộ kinh doanh để tạo đồng thuận.

Thực tế cho thấy, nhiều hành vi vi phạm trật tự đô thị không xuất phát từ thói quen lâu năm: dựng xe lên vỉa hè “cho nhanh”, bày hàng ra sát mép đường “cho dễ bán” và nghĩ “ai cũng làm, sao mình không làm”. Chính những thói quen ấy tạo ra sự tùy tiện, khiến những đợt chỉnh trang chỉ tác dụng trong thời gian ngắn.

Một đô thị văn minh không chỉ có các công trình hiện đại, mà trước hết được nhìn nhận từ cách người dân ứng xử với không gian công cộng. Vỉa hè không phải phần diện tích “thâm canh” thêm để kinh doanh; lòng đường không phải nơi dừng đỗ dù chỉ một chút; lề phố không phải vùng đệm cho những tiện lợi cá nhân. Một Thủ đô văn hiến không thể có những tuyến phố nhếch nhác vì lấn chiếm, hàng rong; một TP hiện đại không thể dung túng cho sự tùy tiện; một trung tâm du lịch quốc gia không thể để không gian công cộng trở thành nơi chiếm hữu cá nhân.

Để quản lý đô thị gần 10 triệu dân, không thể vận hành bằng tư duy “ra quân theo đợt”. Nếu người dân vẫn xem trật tự là việc của chính quyền và chỉ chấp hành khi được nhắc nhở, yêu cầu, thì dù có tổ chức bao nhiêu chiến dịch, kết quả vẫn chỉ đạt được trong chốc lát. Vì thế, thay đổi nhận thức là điều kiện tiên quyết để trật tự đô thị không phải là “nhiệm vụ” của riêng chính quyền, mà là phần chất lượng cuộc sống của mỗi công dân, trở thành quy ước sống, nhu cầu tự thân của cộng đồng. Thay đổi nhận thức không thể một sớm một chiều, nhưng đó lại chính là bước thay đổi căn bản, bền vững. Một đô thị chỉ thật sự văn minh khi trật tự, an toàn được bảo vệ không phải nhờ lực lượng tuần tra, mà nhờ ý thức tự giác của từng con người sống trong đó.

Vì vậy,với cách mà phường Cửa Nam, Hoàn Kiếm, Ba Đình đang làm hiện nay là bước đi cần thiết để chuyển hóa từ nhận thức thành hành vi, thành thói quen, thành nếp sống của cư dân đô thị. Bởi một tuyến phố sạch không chỉ đẹp trước mắt, mà còn giúp nâng chất lượng cuộc sống; một vỉa hè gọn gàng không chỉ thuận tiện đi lại, mà còn góp phần làm nên bản sắc thanh lịch, văn minh, văn hiến của Thủ đô.