Từ Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đến thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp sản xuất phân bón
Ưu tiên ứng dụng Công nghệ sinh học trong đổi mới mô hình tăng trưởng
Kinhtedothi-Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về “Đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia” đã xác định doanh nghiệp là trung tâm, là động lực chính trong đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ, trong đó có công nghệ sinh học (CNSH). Để cụ thể hóa Nghị quyết trên, ngày 04/6/2025, Bộ Khoa học- Công nghệ đã ban hành “Danh mục 21 bài toán lớn về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số” (Quyết định 1144/BKHCN-CNCNTT), trong đó nhiệm vụ ưu tiên số một là “Xây dựng nền tảng dữ liệu sinh học quốc gia tích hợp trí tuệ nhân tạo phục vụ nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa sản phẩm công nghệ sinh học tại Việt Nam”
Là một Doanh nghiệp lớn chuyên về sản xuất phân bón, đặc biệt là phân NPK, Công ty CP Phân bón Bình Điền (BFC) luôn trăn trở tìm kiếm giải pháp CNSH/Sinh học cho đổi mới công nghệ, phát triển sản phẩm mới thân thiện với môi trường theo hướng “Xanh, tuần hoàn và phát thải thấp”; đổi mới mô hình tăng trưởng từ “Cung cấp phân bón” thuần túy sang “Cung cấp sản phẩm chuyên dùng cho cây và đất” và cuối cùng là “Cung cấp giải pháp để đất khỏe, cây trồng khỏe” theo triết lý “Đồng hành và chia sẻ với người nông dân”.
Kiên trì chiến lược phát triển theo định hướng nêu trên, ngay khi hoạt chất hạn chế mất đạm là N-(n-Butyl) thiophosphoric triamide (nBTPT hay Agrotain) được thương mại hóa vào năm 1997 tại Hoa Kỳ, công ty đã tiến hành nhập khẩu, khảo nghiệm để tìm ra cơ chế ảnh hưởng trước khi đăng ký ứng dụng vào sản xuất quy mô lớn. Do nBTPT là hợp chất có cấu trúc tương tự urea, nên ức chế enzyme urease hiệu quả, giúp giảm sự bay hơi NH3. Từ kết quả nghiên cứu này, BFC đã đưa ra dòng sản phẩm nổi tiếng “Đạm vàng 46A+”, có thể giảm 25-30% lượng đạm bón mà không ảnh hưởng đến năng suất cây trồng.
Để giải quyết vấn đề cố định lân trong đất nhiệt đới, BFC đã hợp tác chuyển giao AVAIL, một sản phẩm cũng của Hoa Kỳ, được sử dụng rộng rãi từ năm 2005. Do co-polymer AVAIL ở dạng anion với mật độ điện tích cao nên có khả năng hấp phụ các cation kim loại hóa trị hai hoặc ba theo nguyên tắc cân bằng ion trong đất. Khi phối trộn với phân lân, AVAIL sẽ tạo ra “lớp màng” bảo vệ các hạt lân, làm giảm hoặc loại trừ các phản ứng cố định ion H2P04- của các cation Ca, Al, Fe có trong đất, nhờ đó cải thiện được hàm lượng lân dễ tiêu trong dung dịch đất. Sau này các dòng sản phẩm NPK chuyên dùng của công ty đã được bổ sung những hoạt chất nâng cao hiệu quả phân bón nêu trên.
Gần đây, những phát hiện từ chương trình Canh tác lúa thông minh tại ĐBSCL cho thấy quản lý rơm rạ trên đồng ruộng là bài toán hết sức nan giải. Lấy rơm ra khỏi ruộng có thể hạn chế tình trạng ngộ độc hữu cơ, giảm phát thải khí nhà kính, nhất là CH4; nhưng đồng thời lại mang ra khỏi ruộng lúa lượng lớn chất dinh dưỡng và hữu cơ làm cho đất thoái hóa nhanh hơn, quá trình chua hóa mạnh hơn.
Rất may, nhờ có công nghệ phát triển vi sinh vật ở dạng bào tử nên có thể dùng để bọc áo phân NPK và khi bón vào đất, gặp điều kiện thuận lợi VSV sẽ phát triển và hỗ trợ tăng nhanh tốc độ phân giải cellulose, phốt pho khó tiêu cũng như tổng hợp đạm, cải thiện pH đất. Theo hướng này, hiện công ty đã phối hợp ứng dụng vi sinh vật dạng bào tử bọc áo cho các loại phân vô cơ như Canxi, NPK+TE… tạo nên các dòng sản phẩm mới (Bio-Canxi, NPK-Vi sinh). Các thực nghiệm diện rộng trên đồng ruộng, phối hợp cùng Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI), Trung tâm khuyến nông quốc gia và khuyến nông các tỉnh ĐBSCL trong “Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” đã chứng minh tính hiệu quả của giải pháp này.
Hiện nay, BFC cũng hợp tác với IRRI nghiên cứu nhập nội và phân lập vi khuẩn Methanotrophs nội sinh để hạn chế phát thải khí CH4 trong canh tác lúa, bởi chúng là vi khuẩn hiếu khí, có khả năng oxy hóa và sử dụng metan. …
Từ những kết quả nghiên cứu trên cho thấy doanh nghiệp có thể tận dụng cơ hội và thời cơ để ứng dụng CNSH vào sản phẩm của mình nhằm không chỉ tăng sức cạnh tranh của sản phẩm mà còn giúp cho nhà nông nâng cao thu nhập và đặc biệt hơn là tham gia sâu vào chuỗi giá trị của nền sản xuất nông nghiệp tuần hoàn.
Tuy nhiên, chúng tôi còn băn khoăn là các sản phẩm công nghệ mà chúng tôi đã và đang ứng dụng đều có nguồn gốc của nước ngoài. Hy vọng Nghị quyết 57-NQ/TW sẽ thúc đẩy phát triển công nghệ “nội sinh” đáp ứng mục tiêu của Nghị quyết là “…trình độ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đạt mức tiên tiến ở nhiều lĩnh vực quan trọng, thuộc nhóm dẫn đầu trong các nước có thu nhập trung bình cao”. Trong quá trình này, các doanh nghiệp sẽ cam kết đồng hành cùng đơn vị nghiên cứu phát triển công nghệ của Việt Nam, phục vụ nền nông nghiệp từ “dựa vào đất và lao động” sang nền nông nghiệp thông mình “dựa vào công nghệ và chuyển đổi số”.
