Việt Nam đang đối mặt với gánh nặng suy dinh dưỡng
PGS.TS Trần Minh Điển - Chủ tịch Hội Nhi khoa Việt Nam, Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương chia sẻ như trên tại Hội thảo chuyên gia Việt Nam - Nhật Bản “Dinh dưỡng cho bà mẹ và trẻ em trong 1.000 ngày đầu đời” diễn ra ngày 30/9 tại Hà Nội.
Hội thảo được tổ chức nhân dịp kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Nhật Bản. Đây là một diễn đàn trao đổi giữa các cơ quan hoạch định chính sách, các chuyên gia dinh dưỡng, nhà khoa học của Việt Nam và Nhật Bản để cung cấp thêm luận cứ khoa học và thực tiễn nhằm cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em Việt Nam.
Theo PGS.TS Trần Minh Điển, dinh dưỡng đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sự phát triển của trẻ. Trẻ em được nuôi dưỡng tốt sẽ có khả năng phát triển và học tập tốt hơn đồng thời tăng khả năng đề kháng với bệnh tật và các vấn đề sức khỏe.
Thời gian qua, Đảng, Chính phủ đã có những chủ trương, chính sách kịp thời cho công tác chăm sóc sức khỏe trẻ em Việt Nam. Các chương trình này đều có các cấu thành dành cho vấn đề dinh dưỡng ở trẻ em.
Cùng đó, Bộ Y tế cũng phê duyệt nhiều chương trình, đề án hướng đến lĩnh vực dinh dưỡng cho trẻ em, trong đó có chương trình cụ thể như: Chương trình “Chăm sóc dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời nhằm phòng chống suy dinh dưỡng bà mẹ, trẻ em, nâng cao tầm vóc người Việt Nam” đến 2025.
Các tổ chức quốc tế đã luôn đồng hành cùng với Việt Nam từ nhiều năm qua, hỗ trợ và giúp đỡ cụ thể qua các chương trình từ cộng đồng tới bệnh viện, nhằm nâng cao kiến thức chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ em tại cộng đồng và nhân viên y tế.
Điển hình là tổ chức UNICEF đã luôn nỗ lực cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ tại Việt Nam nhằm đảm bảo mọi trẻ em có sự khởi đầu tốt nhất trong đời.
Dù đã có những tiến bộ đáng kể trong việc giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em trong những thập kỷ gần đây, tuy nhiên Việt Nam vẫn là một trong 34 quốc gia trên thế giới đang đối mặt với gánh nặng suy dinh dưỡng.
Theo thống kê của UNICEF, Việt Nam có 1,8 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng thấp còi, trong đó tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em dân tộc thiểu số vùng sâu vùng xa cao gấp 2 lần tỷ lệ trẻ em ở miền đồng bằng.
Tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng vẫn rất phổ biến. Tỷ lệ thiếu máu chung ở trẻ em dưới 5 tuổi là 28%, 31 % ở dân tộc thiểu số và 32% ở phụ nữ mang thai. Các thống kê cũng chỉ ra rằng, chỉ 1/4 trẻ em dưới 6 tháng tuổi được bú sữa mẹ hoàn toàn và 59% trẻ được cung cấp chế độ ăn dặm đa dạng và đầy đủ.
Thay đổi hành vi về chăm sóc dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời của trẻ
Chủ tịch Hội Nhi khoa Việt Nam cho rằng, các đơn vị, cơ sở cần tích cực vào cuộc, tuyên truyền nhận thức của người dân về chế độ ăn uống cho phụ nữ có thai và bà mẹ nuôi con bú.
Thực tế cho thấy, bà mẹ và những người chăm sóc còn thiếu kiến thức đúng đắn về dinh dưỡng và an toàn thực phẩm. Các nhân viên y tế cũng chưa coi trọng lĩnh vực dinh dưỡng trong quá trình khám chữa bệnh, tư vấn chăm sóc sức khỏe trẻ em.
Trong khi đó, theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) 1.000 ngày đầu tiên từ khi thụ thai đến sinh nhật 2 tuổi là khoảng thời gian đặc biệt để thiết lập nền tảng cho sức khỏe, sự trưởng thành, ngăn ngừa tình trạng và hậu quả của thiếu dinh dưỡng. Vì vậy, việc đảm bảo lượng dinh dưỡng đầy đủ và phù hợp cho bà mẹ mang thai và thai nhi cho đến 2 tuổi là vấn đề vô cùng quan trọng.
Đồng quan điểm, TS Nguyễn Thị Thu Hậu - Bệnh viện Nhi đồng 2, TP Hồ Chí Minh nhấn mạnh, tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi cũng khá phổ biến. Đặc biệt là tình trạng thiếu máu, thiếu sắt ở trẻ. Lứa tuổi có tỉ lệ thiếu máu, thiếu sắt cao nhất là từ 12 - 24 tháng tuổi.
Chuyên gia cảnh báo, thiếu sắt cao nằm ở nhóm trẻ bú mẹ trong 6 tháng đầu và mẹ không được bổ sung sắt. Ngoài ra, trẻ uống sữa công nghiệp quá nhiều trên 600ml/ngày, kém ăn cũng có nguy cơ thiếu sắt cao hơn.
Các chuyên gia cho rằng, ở Việt Nam, nhiều cha mẹ còn mắc những sai lầm khi cho con ăn dặm. Trong đó, phổ biến nhất là cho trẻ ăn dặm quá sớm, cho trẻ ăn nước mà không ăn cái, xay nhuyễn mọi thức ăn hay nấu một nồi cháo cho trẻ ăn cả ngày.
Theo các chuyên gia dinh dưỡng Nhật Bản, vấn đề giáo dục ăn uống rất được chú trọng. Trong đó, mục tiêu của giáo dục ăn uống là tăng tỷ lệ người dân ăn chậm, nhai kỹ.
Bởi nhai kỹ giúp kích thích phát triển não bộ ở trẻ, tăng lưu lượng máu não, làm tiết nước bọt, kích thích dịch tiêu hóa, tạo cảm giác no và ngăn ngừa béo phì. Việc phát triển kỹ năng nhai cần phải phù hợp với sự tăng trưởng, phát triển của từng trẻ nhỏ.
Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi còn dưới 19%; tỷ lệ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân dưới 10,5%. Tỷ lệ trẻ có cân nặng sơ sinh thấp (dưới 2.500 gram) dưới 7%. Tỷ lệ thiếu máu ở phụ nữ có thai xuống dưới 20%, riêng ở vùng miền núi dưới 23,5%.
Về nâng cao tỷ lệ thực hành về chăm sóc dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời cho người chăm sóc trẻ, đến năm 2025, chương trình đặt mục tiêu 80% bà mẹ thực hành cho trẻ bú sớm và 25% bà mẹ cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. 70% bà mẹ cho trẻ từ 6 - 24 tháng tuổi ăn bổ sung đúng cách. Đến năm 2030, các tỷ lệ này lần lượt là 85%; 30% và 80%.
Để đạt được mục tiêu này, Bộ Y tế vận động thay đổi hành vi về chăm sóc dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời của trẻ bao gồm: Chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ có thai, bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, cho trẻ ăn bổ sung hợp lý, bổ sung vi chất dinh dưỡng… Định kỳ theo dõi tăng trưởng và phát triển của trẻ; hướng dẫn dinh dưỡng phù hợp với từng đối tượng và địa bàn…
