Với thỏa thuận hòa bình Gaza, ông Trump có làm nên lịch sử?

Văn phòng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu thậm chí đăng tải hình ảnh được tạo ra từ AI, trong đó ông Trump đeo huân chương Nobel Hòa bình khổng lồ, kèm lời kêu gọi Ủy ban Nobel trao giải cho Tổng thống Mỹ.

Không chỉ Thủ tướng Netanyahu, Tổng thống Israel Isaac Herzog và Tổng thống Ai Cập Abdel Fatah El-Sisi cùng nhiều lãnh đạo thế giới khác cũng bày tỏ ủng hộ, ca ngợi “sự xứng đáng” của ông Trump.

Tuy tuyên bố “không muốn giải thưởng cho riêng mình”, ông Trump và các trợ lý thân cận vẫn nhiều lần khẳng định rằng ông xứng đáng được vinh danh. 

Khởi động thỏa thuận hòa bình

Israel và Hamas đã đồng ý thực hiện giai đoạn đầu tiên trong kế hoạch hòa bình 20 điểm do ông Trump khởi xướng, hướng tới chấm dứt cuộc xung đột kéo dài hơn hai năm tại Dải Gaza. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo nhiều thách thức lớn vẫn còn để đạt được hòa bình bền vững.

Theo kế hoạch, giai đoạn đầu, bao gồm việc trao đổi con tin và tù nhân, dự kiến bắt đầu vào đầu tuần tới. 

Chính phủ Netanyahu đã công bố danh sách tù nhân Palestine sẽ được trả tự do, bao gồm một số người bị cáo buộc tham gia tấn công khủng bố, gây chia rẽ chính trị sâu sắc tại Israel.

Một số nội dung trong lộ trình của ông Trump được cho là mâu thuẫn với lợi ích của Hamas, bao gồm yêu cầu nhóm vũ trang này giải giáp và việc thiết lập một hội đồng quốc tế tạm thời do Tổng thống Mỹ chủ trì để tái thiết Gaza. Ngoài ra, cơ cấu và nhiệm vụ của lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế dự kiến được triển khai tại Gaza vẫn là vấn đề chưa ngã ngũ.

Ben Rhodes, cựu Phó Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, cảnh báo rằng nếu các bất đồng cốt lõi không được giải quyết, chiến sự có thể bùng phát trở lại trong vài tháng tới.

Về phần ông Trump dự kiến tới thăm Israel và Ai Cập vào ngày 12/10, nhằm gây sức ép để các bên tuân thủ cam kết, chuyến công du được cho là mang “trọng lượng chính trị đặc biệt” khi diễn ra ngay trước thời điểm dự kiến thả con tin.

Vấn đề còn tranh cãi và cam kết mong manh?

Tại cả Gaza và Israel, người dân đổ ra đường để ăn mừng thỏa thuận. Vấn đề con tin đã trở thành tâm điểm đoàn kết hiếm hoi của xã hội Israel, đồng thời làm gia tăng phẫn nộ đối với chính phủ ông Netanyahu, vốn từng từ chối một thỏa thuận ngừng bắn trong giai đoạn đầu của xung đột. Theo Bộ Y tế Gaza, hơn 67.000 người Palestine, bao gồm nhiều phụ nữ và trẻ em, đã thiệt mạng kể từ khi Israel nối lại chiến dịch quân sự sau khi phá vỡ thỏa thuận ngừng bắn hồi tháng 3. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng sự lạc quan có thể sớm phai nhạt.

Giới quan sát và ngoại giao nhận định, ông Trump đã gây sức ép thực sự lên ông Netanyahu, điều mà các đời tổng thống Mỹ trước đây, từ Bill Clinton đến Joe Biden, đều không làm được. Một nhà ngoại giao kỳ cựu Mỹ, Aaron David Miller, nhận định: “Không đời tổng thống nào tôi từng làm việc cùng, dù là Dân chủ hay Cộng hòa, lại gây áp lực mạnh đến thế với một Thủ tướng Israel.”

Dù vậy, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng thỏa thuận hiện tại chỉ là bước khởi đầu. Những vấn đề then chốt vẫn chưa được giải quyết, bao gồm việc giải giáp lực lượng Hamas, việc Israel rút quân khỏi Gaza, và cơ chế hòa giải lâu dài giữa người Israel và Palestine.

Ông Husam Zomlot, Trưởng phái đoàn Palestine tại Anh, cảnh báo rằng Israel có thể nối lại chiến sự sau khi con tin được thả. Trong khi đó, nhà phân tích Yousef Munayyer nhận định: “Đạt được thỏa thuận này sẽ không thể có nếu ông Trump không gây sức ép lên ông Netanyahu. Nhưng một thỏa thuận chỉ có ý nghĩa một khi được duy trì. Nếu ông Netanyahu phá vỡ cam kết và ông Trump để mặc điều đó xảy ra, thì đó sẽ là ‘vinh dự duy nhất’ mà ông ấy xứng đáng nhận.”