Bộ Tư pháp đã công bố hồ sơ thẩm định dự án Luật BHXH (sửa đổi). Dự án luật này do Bộ LĐTB&XH chủ trì soạn thảo.
Đối với BHXH một lần, sau 7 năm thực hiện Luật BHXH năm 2014, đã có 4,5 triệu lượt người hưởng BHXH một lần. Trong đó, gần 1,3 triệu lượt người sau khi nhận BHXH một lần tiếp tục quay trở lại thị trường lao động và tham gia BHXH, chiếm gần 28% trên tổng số lượt người nhận BHXH một lần giai đoạn 2016 – 2022.
Nhằm khuyến khích người lao động ở lại hệ thống BHXH để được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, tại dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đã được điều chỉnh, Ban soạn thảo đề xuất 2 phương án BHXH một lần:
Phương án 1: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm.
Phương án 2: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.
Bộ LĐTB&XH phân tích, phương án 1 có ưu điểm: Do vẫn kế thừa từ quy định hiện hành, không có thay đổi nên không gặp phản ứng của người lao động; người lao động được giải quyết BHXH một lần cho toàn bộ thời gian đóng BHXH, sử dụng số tiền nhiều hơn cho nhu cầu trước mắt.
Tuy nhiên, phương án 1 có nhược điểm là khi người lao động hưởng BHXH một lần là rời khỏi hệ thống do hưởng hết không còn thời gian đóng BHXH; người lao động sẽ phải tích lũy lại thời gian đóng BHXH từ đầu nên thiệt thòi trong thụ hưởng các chế độ BHXH (do thời gian đóng ngắn), đặc biệt, có thể sẽ không đủ điều kiện để được hưởng lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu.
Phương án 2 có ưu điểm: Mặc dù số lượt người hưởng BHXH một lần có thể không giảm nhiều so với hiện hành nhưng sau khi người lao động hưởng BHXH một lần thì người lao động cũng không hoàn toàn ra khỏi hệ thống do vẫn bảo lưu được phần thời gian đóng còn lại. Người lao động khi tiếp tục tham gia sẽ được cộng nối thời gian đóng để hưởng chế độ BHXH với quyền lợi hưởng cao hơn; người lao động có động lực hơn để tiếp tục tham gia, tích lũy quá trình đóng để đủ điều kiện hưởng lương hưu; người lao động có nhiều cơ hội hơn đủ điều kiện hưởng lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu.
Nhược điểm của phương án 2 là người lao động không được giải quyết hưởng BHXH một lần trên toàn bộ thời gian đóng BHXH, người lao động có cảm giác giảm quyền lợi do chỉ được giải quyết trên thời gian đóng ngắn hơn, có thể dẫn đến phản ứng nhất định.
Bộ LĐTB&XH cho biết, qua quá trình khảo sát thực tế tại các địa phương, làm việc trực tiếp với các DN và khảo sát một số tờ báo điện tử về 2 phương án hưởng BHXH một lần của dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), cho thấy đa số người dân tham gia khảo sát đã lựa chọn theo phương án 1, một số ít người lựa chọn phương án 2.
Trong khi đó, tổng hợp ý kiến của các bộ, ngành, địa phương cho thấy đa số chọn phương án 2, một số ít lựa chọn phương án 1.
Bộ LĐTB&XH cho biết, để hạn chế tình trạng hưởng BHXH một lần theo tinh thần của Nghị quyết số 28-NQ/TW, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đã có nhiều sửa đổi, bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần như: Giảm điều kiện hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm; người lao động có thêm sự lựa chọn hưởng trợ cấp hàng tháng trong trường hợp có thời gian đóng BHXH mà không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí; trong thời gian hưởng trợ cấp hàng tháng được hưởng bảo hiểm y tế do ngân sách nhà nước đảm bảo.
Quy định hưởng BHXH một lần là vấn đề hết sức nhạy cảm, phức tạp cho nên Bộ LĐTB&XH đề xuất Chính phủ xin ý kiến của các Đại biểu Quốc hội cả hai phương án trên.
