Anh - EU "tái đụng độ" về Brexit, nguy cơ chiến tranh thương mại?

Theo Bloomberg, dự kiến trong bài phát biểu tại Lisbon vào hôm nay (12/10), Bộ trưởng Brexit của Anh David Frost sẽ kêu gọi "một sự thay đổi đáng kể" đối với Nghị định thư Bắc Ireland - thỏa thuận mà EU và Anh đạt được vào năm ngoái, như một phần của thỏa thuận trong Brexit.

Giao thức này sẽ yêu cầu xem xét các tùy chỉnh giữa Bắc Ireland và lục địa Anh, cho phép Vương quốc Anh loại bỏ các quy định của EU trong khi tránh được việc tạo lập một biên giới hải quan cứng trên đảo Ireland.

Ông Frost được cho cũng sẽ nhấn mạnh về thẩm quyền của Tòa án Công lý Châu Âu (ECJ) đối với giao thức này là một "giới hạn đỏ" đối với Vương quốc Anh, cũng như nhu cầu về một bản sửa đổi lớn của hiệp ước Brexit.

Về phần EU, khối này dự kiến sẽ đưa ra các đề xuất chính sách vào ngày 13/10, đồng thời nhấn mạnh sẽ không đàm phán lại thỏa thuận, và cũng không sẵn lòng xem lại vai trò của ECJ.

Theo trưởng đoàn đàm phán Brexit của EU Maros Sefcovic, ông dự kiến ​​các cuộc đàm phán sẽ còn kéo dài ít nhất cho đến cuối năm nay và có thể xa hơn nữa. Kết quả sẽ phần nào định hình nên mối quan hệ Anh - EU trong tương lai.

Dưới đây là một số điểm đáng lưu ý về cuộc "tái đụng độ" này:

Tại sao chuyện này lại xảy ra?

Anh đã đe dọa phá bỏ thỏa thuận hậu Brexit ở Bắc Ireland trong vài tháng qua, nhưng hiện công khai tuyên bố một thời gian biểu, cho thấy mong muốn giải quyết vấn đề vào tháng 11 tới.

Giới chức Anh cho rằng thỏa thuận Brexit, tạo ra biên giới hải quan trên thực tế ở Biển Ireland, đang cản trở thương mại giữa 2 bộ phận cấu thành Vương quốc Anh là Bắc Ireland và lục địa Anh. Họ nói rằng điều này đặt ra yêu cầu đình chỉ Nghị định thư Bắc Ireland, mặc dù đó là điều mà họ đã đồng ý với hiệp ước ban đầu.

EU đã hứa trước kỳ nghỉ Hè vừa qua về việc sẽ tìm ra các giải pháp thực tế cho các vấn đề phát sinh từ Nghị định thư. Nhưng các đề xuất của Ủy ban châu Âu - sẽ được công bố vào ngày 13/10 - chỉ tập trung vào việc tạo thuận lợi cho dòng thực phẩm và thuốc men tới Bắc Ireland, trong khi không đáp ứng được nhu cầu của Vương quốc Anh.

Phía London cũng muốn xem xét thêm các vấn đề như vai trò giám sát của ECJ - điều vốn không thể thương lượng đối với Brussels.

Vương quốc Anh có thể làm gì?

Theo Điều 16 của Nghị định thư, một trong hai bên được phép thực hiện các biện pháp tương xứng, đơn phương, trong trường hợp chuyển hướng thương mại, hoặc các khó khăn nghiêm trọng về kinh tế - xã hội.

Phạm vi của những gì Vương quốc Anh có thể chọn làm theo Điều 16 là rất rộng. Ví dụ, nước này có thể đình chỉ một phần của giao thức, chẳng hạn như yêu cầu tiến hành kiểm tra hải quan đối với hàng hóa đi qua Biển Ireland. Ngoài ra, Anh có thể đình chỉ các lĩnh vực như quy tắc viện trợ nhà nước và bất kỳ vai trò nào đối với ECJ.

Tuy nhiên, trừ khi có những trường hợp ngoại lệ, giao thức sẽ yêu cầu khoảng thời gian thông báo 1 tháng và các cuộc đàm phán sau khi kích hoạt Điều 16 trước khi London có thể thực hiện bất kỳ hành động nào.

EU có thể phản ứng như thế nào?

Điều 16 sẽ cho EU quyền thực hiện các biện pháp tái cân bằng ngay lập tức và tương xứng, tùy thuộc vào hành động của Vương quốc Anh. Nếu Anh đình chỉ tất cả các cuộc kiểm tra hải quan đối với hoạt động thương mại vào Bắc Ireland, điều đó sẽ tạo ra một tình thế khó xử lớn cho EU.

Chưa rõ liệu EU có sẵn sàng xây dựng một biên giới của riêng mình giữa Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland, để bảo vệ thị trường duy nhất của mình hay không. Và đây là một viễn cảnh đã bị các quan chức EU nhiều lần hạ thấp.

Liệu có thể xảy ra chiến tranh thương mại giữa Anh - EU?

Theo Bloomberg, điều này là hoàn toàn có thể. Do khó khăn lớn mà việc đình chỉ giao thức Bắc Ireland có thể gây ra cho EU, khối này có khả năng "trả đũa" Anh trong các lĩnh vực khác của thỏa thuận thương mại giữa 2 bên. Ví dụ, EU có thể tìm cách áp đặt thuế quan đối với các ngành công nghiệp nhạy cảm hoặc tăng cường kiểm tra hải quan đối với hàng hóa đi qua eo biển Manche.

Tuy nhiên, tranh chấp thuế quan "ăn miếng trả miếng" cũng có thể phá vỡ sự thống nhất mà các nước thành viên EU duy trì trong quá trình Brexit. một số quốc gia, bao gồm cả Pháp, đang giữ động thái cứng rắn để bảo vệ những gì đã thống nhất trong thỏa thuận Brexit, trong khi một số bên khác, bao gồm Đức, có thể lo lắng về tác động của một cuộc chiến thương mại đối với các công ty của họ.

Nhìn chung, một cuộc chiến tranh thương mại sẽ là thiệt hại không mong muốn đối với các DN của cả 2 bên, vốn đã bị vùi dập bởi giá năng lượng toàn cầu tăng vọt và sự rạn nứt của chuỗi cung ứng. EU hiện vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Anh, là thị trường của 43% hàng hóa xuất khẩu của Anh và là nguồn cung cấp 52% ​​hàng hóa nhập khẩu của nước này

Nếu xung đột vượt khỏi tầm kiểm soát, hòa bình và ổn định được đấu tranh lâu nay ở Bắc Ireland có thể gặp nguy hiểm. Các ngư dân châu Âu sẽ bị loại khỏi vùng biển của Vương quốc Anh và các công ty của cả 2 bên sẽ mất khả năng tiếp cận thị trường. Căng thẳng cũng có thể ảnh hưởng đến hợp tác song phương trong các ưu tiên khác, chẳng hạn như các vấn đề đối ngoại và an ninh.