Liên minh châu Âu và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, dù còn khác biệt về một số vấn đề cũng như cách xa nhau về địa lý, hai khối ngày càng chia sẻ mong muốn khẳng định quyền tự chủ chiến lược và đóng góp cho trật tự đa cực đang hình thành trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc gia tăng.
Hội nghị thượng đỉnh cấp cao EU-ASEAN diễn ra ngày 14/12 tại Brussels để kỷ niệm 45 năm quan hệ ngoại giao giữa hai bên là lần đầu tiên các nguyên thủ quốc gia và chính phủ của các thành viên tụ họp, tạo cơ hội thảo luận về các mục tiêu này.
Trong lịch sử chung, mối quan hệ giữa EU và ASEAN đã phát triển từ mối quan hệ của nhà tài trợ và người nhận viện trợ thành quan hệ đối tác thương mại bình đẳng.
Đối với EU, dân số ngày càng tăng của ASEAN với gần 700 triệu dân, chủ yếu là công dân trẻ và tầng lớp trung lưu, là một cơ hội kinh tế. EU cởi mở với ý tưởng về một hiệp định thương mại tự do toàn khối với ASEAN.
Năm ngoái, tổng thương mại hàng hóa giữa EU và ASEAN đạt gần 270 tỷ USD. Hai bên đều là đối tác thương mại lớn nhất của nhau. Châu Âu cũng là nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn thứ hai của ASEAN, chỉ sau Mỹ.
Một vấn đề đặc biệt cấp bách đối với châu Âu hiện nay là tìm kiếm các nguồn năng lượng mới, với nỗ lực giảm phụ thuộc vào dầu mỏ và khí đốt của Nga trong bối cảnh chiến sự tại Ukraine. Đức, trước đây là nhà nhập khẩu nhiên liệu hàng đầu của Nga, đang trên đà trở thành nhà nhập khẩu than lớn thứ ba của Indonesia vào năm tới.
Trong hội nghị thượng đỉnh Brussels, EU mong muốn thúc đẩy các cuộc đàm phán thương mại tự do với Indonesia. Khối cũng hy vọng sẽ nối lại các cuộc đàm phán với Philippines và Malaysia sau những thay đổi gần đây trong chính phủ, có thể mở đường cho các mối quan hệ suôn sẻ hơn.
Các mục khác trong chương trình nghị sự của hội nghị thượng đỉnh sẽ bao gồm quan hệ đối tác xanh, kết nối và chuỗi cung ứng. Vào tháng 10, hai bên đã hoàn tất một thỏa thuận vận tải hàng không toàn diện chưa từng có, mở ra các tuyến thương mại và du lịch xa hơn. Điều này rất quan trọng do EU coi ASEAN là nơi kết nối các chuỗi cung ứng đáng tin cậy giữa bạn bè và bờ biển.
Về mặt chiến lược, hai bên cũng có nhiều điểm chung. Trong Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương năm 2021, EU đã vạch ra ý định tăng cường quan hệ với Đông Nam Á và củng cố hợp tác với ASEAN. Trước đó một năm, hai bên đã nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược.
Đối với ASEAN, EU luôn được xếp hạng là lựa chọn phòng ngừa rủi ro hàng đầu trước sự cạnh tranh của các cường quốc. Không liên quan đến Quad hay AUKUS, EU kêu gọi vai trò trung tâm của ASEAN là xác thực.
Trong hội nghị thượng đỉnh Brussels, EU dự kiến nêu ra những ảnh hưởng từ cuộc chiến tại Ukraine tới toàn cầu, trong đó có ASEAN. Giá năng lượng và lương thực tăng cao đang thúc đẩy lạm phát ở Đông Nam Á, dù chỉ số này vẫn đang ở mức thấp hơn so với các khu vực khác.
EU có thể cố gắng thuyết phục ASEAN cam kết công khai về tầm quan trọng của việc tôn trọng chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và không sử dụng vũ lực, trong bối cảnh Brussels quan ngại Đông Nam Á và Nga có thể thắt chặt quan hệ hơn nữa. Trong khi đó, Brussels sẽ đảm bảo rằng họ cam kết tuân thủ các nguyên tắc tương tự ở Biển Đông.
