Bài 3: Tháo gỡ khó khăn, định hướng phât triển cho nghề nuôi cua

Theo đánh giá của các ngành chuyên môn, bên cạnh những thuận lợi, ngành cua Cà Mau vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức cần được giải quyết để phát triển bền vững trong nhiều năm tới. Vì vậy, cần có những chiến lược mang tính bền vững để phát triển ngành kinh tế mũi nhọn này.

Phụ thuộc thị trường Trung Quốc, thương hiệu bị xâm hại, kỹ thuật hạn chế

Trao đổi với phóng viên Báo Kinh tế & Đô thị, chị Phạm Ngọc Thảo đại diện Công ty TNHH xuất nhập khẩu Thảo Chánh địa chỉ 235 Nguyễn Du, phường Tân Thành, tỉnh Cà Mau cho biết, đã nhiều năm nay mỗi ngày công ty xuất sang Trung Quốc bình quân từ 90 – 100kg cua chất lượng cao. Những khi thị trường này hút hàng, giá cả có thể tăng vọt, hoặc giảm mạnh nếu nhu cầu giảm.

Tại Hội nghị liên kết chuỗi trong sản xuất – tiêu thụ sản phẩm cua ngày 17/11/2025, phụ trách Trung tâm giám định và chứng nhận CICC Quảng Tây Trung Quốc Fu Min cho biết, cua Cà Mau được người tiêu dùng Trung Quốc yêu thích bởi chất thịt thơm ngon. Theo ông Fu Min, tiềm năng tiêu thụ cua rất lớn của thị trường Trung Quốc cũng mở ra không gian phát triển rộng lớn cho các sản phẩm thủy sản chất lượng cao của Việt Nam.

Đồng tình với vấn đề này, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cà Mau Huỳnh Văn Dũng cho biết, sản lượng cua Cà Mau xuất khẩu sang nhiều quốc gia trong khu vực, đặc biệt là Trung Quốc chiếm trên 70%. Tuy nhiên, chính vấn đề này đã ảnh hưởng trực tiếp đến ngành cua Cà Mau, theo đó giá cả cua còn nhiều biến động, phụ thuộc lớn vào nhu cầu và chính sách nhập khẩu của thị trường Trung Quốc, nơi chiếm tới 70-80% tổng sản lượng xuất khẩu. Sự phụ thuộc này làm gia tăng rủi ro, khi chỉ cần thị trường này thay đổi chính sách hoặc giảm nhu cầu, giá cua trong tỉnh sẽ giảm mạnh gây ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của các hộ dân.

Mặt khác, sản phẩm xuất khẩu hiện nay chủ yếu vẫn là cua sống hoặc cua nguyên con, giá trị gia tăng thấp. Công nghệ bảo quản, sơ chế và chế biến sâu của tỉnh còn hạn chế, chưa khai thác được hết tiềm năng để sản xuất ra các sản phẩm giá trị cao như: cua bóc nõn, cua đông lạnh, cua đóng hộp hay các sản phẩm chế biến sẵn phục vụ thị trường cao cấp.

Đáng chú ý, vẫn chưa có doanh nghiệp đáp ứng được những đơn hàng lớn từ 5-10 tấn cua từ Trung Quốc, chính vì vậy các đơn hàng nhỏ lẻ đã làm tăng chí phí tác động lên giá thành con cua. Qua rà soát ngẫu nhiên tại một doanh nghiệp vận chuyển cho thấy, trung bình mỗi tháng có hơn 10.000 đơn hàng vận chuyển mặt hàng cua đi ngoài tỉnh, với doanh thu từ cước phí vận chuyển hơn 1,1 tỷ đồng/tháng.

Theo Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cà Mau, sản phẩm cua Cà Mau đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận nhãn hiệu tập thể và chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý từ năm 2023. Tuy nhiên, tỷ lệ sản phẩm cua được gắn nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý vẫn khiêm tốn so với khối lượng sản phẩm lưu thông. Theo đó, ở nhiều địa phương khác xuất hiện tình trạng lợi dụng thương hiệu cua Cà Mau để trục lợi, bán cua biển giá cao. “Tình trạng giả tên gọi, nhãn hiệu gắn trên cua đang diễn ra ngày càng phức tạp. Dọc các tuyến đường liên tỉnh có tình trạng bán cua với tên gọi cua Cà Mau nhưng giá bán thấp hơn nhiều so với giá trung bình trên thị trường” – ông Huỳnh Văn Dũng thông tin.

Theo cơ quan chức năng tỉnh Cà Mau, quy mô nuôi cua hiện vẫn nhỏ lẻ, phân tán, chủ yếu là hộ gia đình với diện tích nuôi xen canh trong vuông tôm, chưa hình thành nhiều vùng nuôi tập trung có liên kết chuỗi chặt chẽ. Điều này gây khó khăn trong việc áp dụng đồng bộ quy trình nuôi an toàn sinh học, truy xuất nguồn gốc, cũng như trong khâu kiểm soát chất lượng.

Đặc biệt, tình trạng cua chết hàng loạt diện rộng khi thời tiết giao mùa vẫn chưa thể khắc phục triệt để. Để hạn chế, ngành khuyến nông buộc phải đưa ra khuyến cáo người nuôi tránh thả cua vào những thời điểm này.

Chiến lược bền vững

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau, để ngành cua tỉnh này phát triển bền vững, ngoài sự quan tâm hỗ trợ chính sách từ Trung ương, Cà Mau cần chủ động có các giải pháp bền vững. Cụ thể, đó là phải nhanh chóng hoàn thiện quy hoạch nghề nuôi theo hướng tự nhiên; liên kết chuỗi giá trị đầu vào đến đầu ra cho sản phẩm; quản lý và kiểm soát tốt môi trường và dịch bện cua, nhất là mùa nắng nóng; kiểm soát tốt chất lượng ở tất cả các khâu, bảo vệ thương hiệu bằng hệ thống điện tử truy xuất nguồn gốc sản phẩm; xúc tiến thương mại mở rộng thị trường xuất khẩu.

Trao đổi với phóng viên, Giám đốc Hợp tác xã cua giống Cái Trăng Phạm Bá Thạnh ở ấp Chống Mỹ, xã Năm Căn, tỉnh Cà Mau cho biết, nguồn giống chuẩn cua Năm Căn luôn bảo đảm bởi hợp tác xã đã liên kết chuỗi với bà con nuôi cua. Địa phương có hàng trăm cơ sở sản xuất giống, nhiều cơ sở đã tham gia hợp tác xã để bảo vệ quyền lợi và lợi ích người nuôi và người sản xuất. Chính vì vậy, hợp tác xã mỗi năm sản xuất hàng triệu con giống cua Năm Căn chất lượng cao đã được thuần vèo đất (thuần hóa cua giống trong ao đất cạn) rồi mới cung cấp cho bà con nuôi. Thậm chí, nhiều tỉnh khác còn xuống tận đây mua giống.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Lê Văn Sử cho biết, định hướng đến 2030, ngành cua phải ổn định quy mô và phát triển sản xuất hàng hóa giá trị cao, tăng diện tích và tăng sản lượng nuôi, đa dạng hóa mô hình nuôi cua. Đưa ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và nâng cao chất lượng để nâng cao giá trị và phát triển bền vững nghề cua. Xây dựng chuỗi giá trị và thương hiệu mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. “Đặc biệt, ngành cua phải chủ động gắn với bảo vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu bằng việc nuôi trồng sinh thái/hữu cơ, ứng dụng công nghệ và hoàn thiện chuỗi giá trị từ con giống đến thương hiệu để nâng cao giá trị xuất khẩu” – ông Lê Văn Sử nhấn mạnh.