Báo chí trong kỷ nguyên mới: cần tinh và cần mạnh

Tại phiên 10 - Diễn đàn Báo chí lần thứ 2 năm 2025, ngày 20/6, nhiều nhà quản lý, lãnh đạo tòa soạn và giới nghiên cứu đã chỉ ra rằng: Nghị quyết 18 không chỉ đơn thuần là tinh giản về nhân sự báo chí, mà còn đặt ra yêu cầu đổi mới tư duy quản trị, tổ chức lại toà soạn theo hướng đa nền tảng và quan trọng nhất là nâng cao chất lượng nguồn nhân lực báo chí.

Thách thức và cơ hội từ Nghị quyết 18

Tại phiên thảo luận, Tổng Biên tập Báo Văn hóa Nguyễn Anh Vũ cho biết, việc sáp nhập Báo Văn hóa và Báo Tổ quốc là một điển hình cho quá trình tái cơ cấu báo chí theo tinh thần Nghị quyết 18. "Khi hai tờ báo hợp nhất, trước tiên phải phân công lại công việc, có những ảnh hưởng nhất định đến tâm tư, tinh thần anh em. Nhưng Ban Biên tập đã làm công tác tư tưởng tốt. Sau hai tháng, hệ thống đã vận hành ổn định. Sự cạnh tranh tạo nên động lực và nỗ lực của chính các phóng viên, biên tập viên", ông Vũ chia sẻ.

Sự sáp nhập này đã kích hoạt mô hình sản xuất báo chí đa nền tảng: Báo Văn hóa vốn có thế mạnh nội dung chuyên sâu, còn Báo Tổ quốc phản ứng nhanh thời sự. Việc kết hợp tạo ra giá trị mới trong nội dung. "Đổi mới nhân sự báo chí không còn là lựa chọn, mà là đòi hỏi cấp thiết trong môi trường truyền thông hiện đại", ông Vũ nói.

Dưới góc nhìn học thuật, TS Phan Văn Kiền - Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông (Đại học Khoa học xã hội và nhân văn) nhấn mạnh: "Tinh gọn không đơn thuần là giảm số người, mà là giảm sự trùng lặp, tăng hiệu suất. Nếu chỉ 'gọn' mà không 'tinh', bộ máy sẽ yếu đi".

Theo ông, nhiều tòa soạn đang chuyển từ mô hình truyền thống sang tòa soạn hội tụ, đòi hỏi tinh gọn bộ máy tòa soạn và mỗi phóng viên trở thành "super phóng viên" - tức là người có thể viết, chụp, dựng, phân phối nội dung cho các nền tảng số. "Chúng ta không còn có thể để một phóng viên chỉ đi viết một bài, hay chỉ biết quay phim. Người làm báo hôm nay phải đa nhiệm, phù hợp với chuyển đổi số", TS Phan Văn Kiền nói.

Tổng Biên tập Báo Hànộimới Nguyễn Minh Đức cũng khẳng định: "Tinh gọn là để tiết kiệm nhân lực, chi phí, và quan trọng là để hoạt động hiệu quả hơn". Theo ông, tinh gọn không chỉ là tổ chức lại con người mà là tái cơ cấu lại toàn bộ tòa soạn, từ phân công nhiệm vụ đến cách quản trị chuyên môn. "Một người có thể làm nhiều việc, và một việc không thể cần đến nhiều người cùng làm".

Yêu cầu đổi mới nhân sự báo chí và nhiệm vụ đào tạo báo chí

Cũng tại phiên 10 - Diễn đàn Báo chí lần thứ 2 năm 2025, nhiều ý kiến khẳng định: Sau khi thực hiện tinh gọn theo Nghị quyết 18, các tòa soạn không thu hẹp cơ hội nghề nghiệp, mà ngược lại, vẫn rộng cửa đón chào thế hệ sinh viên, phóng viên trẻ có năng lực, trách nhiệm và đam mê.

Tổng Biên tập Báo Văn hóa Nguyễn Anh Vũ cho biết: "Nếu làm việc tốt, chúng tôi sẵn sàng đón sinh viên. Nhưng điều đầu tiên, các bạn phải đặt đạo đức nghề nghiệp lên hàng đầu. Hãy trở thành người không thể thay thế trong cơ quan - điều chỉ đạt được khi không ngừng học hỏi và tích lũy".

Tổng Biên tập Báo Nông thôn Ngày nay (Dân Việt) Nguyễn Văn Hoài chia sẻ: "Chúng tôi luôn chào đón các bạn sinh viên có đam mê và sẵn sàng đào tạo chuyên sâu, kể cả các tuyến bài điều tra, phân tích. Nếu sinh viên thể hiện tinh thần gắn bó, tòa soạn sẽ hỗ trợ chi phí đào tạo". Đây là một minh chứng cho việc đào tạo báo chí đa nhiệm đang trở thành định hướng cốt lõi trong ngành.

Ở góc độ đào tạo, TS Phan Văn Kiền cho biết: "Chúng tôi đã chuẩn bị từ hơn 10 năm nay để sinh viên không chỉ biết làm báo, mà còn có thể làm truyền thông, nội dung số, thương hiệu. Nhiều người lo sợ sinh viên ra trường thất nghiệp?" Nhưng TS Phan Văn Kiền khẳng định sẽ không có tình trạng này, vì sinh viên đã được đào tạo để sống tốt trong một hệ sinh thái truyền thông đang thay đổi nhanh chóng.

TS Phan Văn Kiền cũng nhấn mạnh: "Ngoài kỹ năng nghề báo, sinh viên còn được học kỹ năng truyền thông hiện đại - từ sản xuất video ngắn, viết nội dung mạng xã hội, đến làm thương hiệu. Chúng tôi không chỉ đào tạo để các em sống được với nghề, mà còn giúp họ sống tốt, sống chủ động và hội nhập".

Bổ sung thêm một góc nhìn đầy hình ảnh, Tổng Biên tập Báo Văn hóa nói: "Nếu ngày xưa chúng ta chuyển từ bút lông sang bút sắt, rồi từ cây bút sang bàn phím, thì nay là thời của chuyển đổi số. Ai không học, không tích lũy thì sẽ bị bỏ lại phía sau. Muốn 'không thể thiếu' trong cơ quan nào, thì phải không ngừng bồi bổ kiến thức và kỹ năng".

Chuyển đổi số ngành báo chí không thể thành công nếu thiếu nền tảng nhân sự chất lượng cao, tư duy tích hợp, khả năng thích nghi và tinh thần học hỏi liên tục. Nghị quyết 18 là cơ hội để ngành báo chí Việt Nam thay đổi một cách hệ thống - từ tổ chức tòa soạn, quy trình sản xuất, đến chất lượng con người. Những người trẻ, có đam mê và năng lực, chính là lực lượng quan trọng để xây dựng nền báo chí hiện đại, hiệu quả và bản lĩnh trong thời đại mới.

Kết thúc phiên thảo luận, Tổng Biên tập báo Hànộimới Nguyễn Minh Đức tổng kết lại rằng, đổi mới nhân sự trong báo chí không thể thực hiện một cách cơ học, mà cần được dẫn dắt bởi tư duy chiến lược, gắn với các yếu tố đào tạo, công nghệ, văn hoá tổ chức và lãnh đạo tòa soạn. Nghị quyết 18 chính là cú hích để các cơ quan báo chí bước vào tiến trình cải tổ mạnh mẽ, vì một nền báo chí tinh gọn, hiện đại và bền vững hơn trong tương lai.