Chính sách – “Đòn bẩy” then chốt trong đổi mới vật liệu xây dựng

Cơ chế pháp lý – thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới công nghệ

Trong tiến trình phát triển đất nước theo hướng xanh, tuần hoàn và phát thải thấp, hệ thống chính sách pháp luật đóng vai trò là kim chỉ nam, tạo hành lang pháp lý vững chắc để ngành vật liệu xây dựng (VLXD) từng bước đổi mới toàn diện. Những chính sách mang tính chiến lược – từ quy định cấm khai thác đất sét để sản xuất gạch nung tại Hà Nội, Quảng Ninh; lộ trình dán nhãn năng lượng cho vật liệu; đến triển khai chương trình tín dụng xanh – đang trở thành “chìa khóa” tạo nên bước chuyển mạnh mẽ cho cả thị trường.

Đáng chú ý, nhiều chính sách đã phát huy hiệu quả thực tế. Tại nhiều địa phương, việc hạn chế gạch đất sét nung đã thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào các dòng vật liệu mới như gạch không nung, kính Low-E, bê tông nhẹ… mang lại hiệu quả kinh tế và môi trường tích cực. Song song đó, các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia như QCVN 09:2017/BXD và QCVN 16:2019/BXD đã cụ thể hóa tiêu chí sử dụng vật liệu tiết kiệm năng lượng trong các công trình xây dựng, nâng cao chất lượng sản phẩm trên thị trường.

Các doanh nghiệp tiên phong đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội. Fico Tây Ninh, với dòng xi măng phát thải thấp, hay CADIVI – đơn vị sản xuất dây dẫn được cấp chứng nhận xanh bởi Singapore Green Building Council – là minh chứng rõ ràng cho vai trò định hướng tích cực của chính sách. Bên cạnh đó, các chương trình tín dụng xanh từ ADB, BIDV, IFC cũng giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi để đổi mới dây chuyền, cải thiện hiệu suất sử dụng năng lượng.

Các chuyên gia nhận định, định hướng đúng đắn từ Chính phủ và Bộ Xây dựng đã khẳng định vai trò kiến tạo phát triển, không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ mà còn đưa ngành VLXD Việt Nam tiệm cận với các tiêu chuẩn xanh toàn cầu, tạo nền tảng vững chắc cho hành trình hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Ông Phạm Tuấn Linh - Phó Giám đốc Công ty CP Module 9 nhìn nhận, chính sách đóng vai trò “dẫn dắt thị trường” một cách rõ rệt. Các chính sách tài chính đi kèm, đặc biệt là tín dụng xanh với lãi suất thấp và thời gian trả nợ dài, giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua rào cản vốn đầu tư ban đầu – vốn là trở ngại lớn nhất khi đổi mới công nghệ.

“Trước đây, nhiều chủ đầu tư chưa mặn mà với vật liệu mới vì e ngại rủi ro. Nhưng khi địa phương có quy định ưu tiên gạch không nung, đặc biệt là các dự án đầu tư công, thì thị trường mở ra nhanh chóng. Đó là tín hiệu tích cực để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư mở rộng nhà máy” - ông Linh cho hay.

Hướng tới thị trường minh bạch và hội nhập

Tại diễn đàn "Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả: Thành quả và mục tiêu trong kỷ nguyên vươn mình" được tổ chức mới đây, bà Nguyễn Thị Tâm, Giám đốc Trung tâm Thiết bị môi trường và An toàn lao động Viện Vật liệu xây dựng, Bộ Xây dựng) cho biết, lĩnh vực xây dựng, bao gồm năng lượng sử dụng để xây dựng, sưởi ấm, làm mát, chiếu sáng cho các tòa nhà, cũng như cho các thiết bị và dụng cụ được lắp đặt, chiếm hơn 1/3 lượng năng lượng tiêu thụ và khí thải toàn cầu. Năng lượng để sưởi ấm và làm mát không gian chiếm tới 40% và 61% tổng nhu cầu năng lượng.

Cách nhiệt lớp vỏ công trình là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nhu cầu nhiệt của tòa nhà. Việc lựa chọn kết cấu và vật liệu bao che đặc biệt quan trọng do tuổi thọ lâu dài của công trình cũng như chi phí xây dựng.

Về khung pháp lý và quy định đối với việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, hiện đã có Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019 – 2030.

Trong đó, đối với ngành Xây dựng, mục tiêu cụ trong giai đoạn 2019 - 2025 là đảm bảo việc tuân thủ và thực hiện các yêu cầu của Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về các công trình xây dựng sử dụng năng lượng hiệu quả, phấn đấu đạt 80 công trình xây dựng được chứng nhận công trình xanh, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả;

Giai đoạn đến năm 2025 - 2030 thực hiện việc dán nhãn năng lượng đối với 50% các loại sản phẩm vật liệu xây dựng có yêu cầu về cách nhiệt sử dụng trong công trình xây dựng; phấn đấu đạt 150 công trình xây dựng được chứng nhận công trình xanh, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả

Theo bà Tâm, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cũng nêu rõ biện pháp quản lý sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đối với phương tiện, thiết bị và vật liệu xây dựng.

Trong đó, có yêu cầu dán nhãn năng lượng đối với phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng và vật liệu xây dựng, công khai thông tin cần thiết về sử dụng năng lượng của phương tiện, thiết bị và vật liệu xây dựng.

Các loại sản phẩm dán nhãn năng lượng là vỏ công trình (Building Envelope) bao gồm tường và mái không xuyên sáng hoặc xuyên sáng (tường kính, cửa kính...) tạo thành các không gian khép kín bên trong công trình, là kết cấu vật lý ngăn cách giữa không gian bên trong và bên ngoài công trình, gồm có tường, cửa sổ, mái. Ở phần lớn các dạng công trình tại Việt Nam, nhiệt truyền qua lớp vỏ công trình là nguyên nhân chính làm tăng mức sử dụng năng lượng cần để làm mát. Luật sử đổi cũng quy định hình thức dán nhãn, tiêu chí dán nhãn, tiêu chuẩn thử nghiệm sản phẩm.