Chủ quan khi ăn so biển: Nhiều ngư dân nguy kịch

Nguy kịch vì ngộ độc so biển

Theo thông tin từ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh, mới đây, các bác sĩ đã cấp cứu thành công một trường hợp ngộ độc nguy kịch, suy hô hấp biến chứng ngừng tuần hoàn do ngộ độc khi ăn so biển.

Người bệnh là N.V.T. (nam, 42 tuổi) ở huyện Vân Đồn, làm nghề chài lưới. Sau ăn so biển tại nhà khoảng 1 giờ, anh T. thấy tê bì môi, lưỡi, đầu ngón chân, tay, nôn mửa kèm khó nói, cảm giác khó thở tăng dần.

Đến cấp cứu tại Trung tâm y tế tuyến dưới trong tình trạng liệt tứ chi, suy hô hấp, bệnh nhân bất ngờ ngừng tim, ngừng thở, được kíp trực cấp cứu ngừng tuần hoàn hô hấp tích cực, sau khoảng 3 phút có tái lập tuần hoàn tự nhiên.

Người bệnh được đặt ống nội khí quản, bóp bóng có oxy hỗ trợ, duy trì thuốc vận mạch và lập tức chuyển Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh tiếp tục điều trị.

Người bệnh vào khoa Hồi sức tích cực trong tình trạng hôn mê sâu, gọi hỏi không đáp ứng, đồng tử hai bên giãn 5mm, phản xạ ánh sáng kém, thở hoàn toàn theo nhịp bóp bóng qua ống nội khí quản, mất vận động tứ chi, cơ lực 0/5, mạch 120 lần/ phút, huyết áp 150/90 mmHg.

Các bác sĩ khoa Hồi sức đã điều trị tích cực theo phác đồ, rửa dạ dày, dùng các thuốc hạn chế hấp thu độc tố (than hoạt tính và sorbitol), thở máy hỗ trợ hô hấp, đảm bảo chức năng tuần hoàn bằng thuốc vận mạnh. Đặt đường truyền tĩnh mạch trung tâm, kiểm soát cân bằng dịch và điện giải, đặt catheter động mạch theo dõi huyết áp động mạch xâm nhập liên tục.

May mắn, bệnh nhân T. đã tỉnh táo hoàn toàn, mạch huyết áp ổn định, giao tiếp tốt, cơ lực phục hồi, vận động chân tay bình thường, còn choáng nhẹ.

Anh T. cho biết, trước đó, từng bắt và ăn so biển vài lần thấy không sao nên chủ quan. Lần này ăn so biển được một lúc thì thấy tê đầu lưỡi, dần dần tê xuống cả chân tay, nôn mửa, đi không vững, cho đến khi nhập viện là mê man, không còn tỉnh táo nữa.

Hàng năm, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh tiếp nhận không ít trường hợp ngộ độc hải sản. Trong đó có những ca ngộ độc nặng, nguy kịch do ăn so biển như trường hợp của bệnh nhân T.

Chất độc giết người trong loài so biển là Tetrodotoxin, tác động lên thần kinh trung ương, có khả năng gây liệt cơ. Đặc biệt, nguy hiểm làm liệt cơ hô hấp, có thể gây tử vong nhanh chóng. Đáng chú ý, độc tính này không bị phá hủy bởi nhiệt, vì vậy, dù có nấu chín, đun sôi thì người ăn vẫn có nguy cơ ngộ độc cao.

Đề cập đến vấn đề này, bác sĩ Hà Mạnh Hùng – Trưởng khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh cho biết, độc tố ở loài này tập trung nhiều ở trứng, gan, mật, ruột. Khi ăn so biển, chất độc Tetrodotoxin sẽ hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa.

Triệu chứng ngộ độc thường xuất hiện sau ăn khoảng 30 phút đến 1 tiếng, muộn nhất là 6 tiếng, biểu hiện là tê bì môi lưỡi, dị cảm vùng mặt, chóng mặt, nôn thốc, nặng hơn là liệt cơ chân tay, không cử động được. Thậm chí có thể gây liệt cơ hô hấp dẫn đến suy hô hấp, ngừng thở, làm rối loạn nhịp tim ảnh hưởng chức năng tuần hoàn, nguy cơ tử vong cao nếu không được cấp cứu, xử trí kịp thời.

“Hiện tại, không có thuốc điều trị đặc hiệu cho loại ngộ độc này, chúng tôi chủ yếu điều trị tích cực theo phác đồ của Bộ Y tế: Giảm hấp thu độc tố bằng rửa dạ dày kết hợp uống than hoạt, thuốc nhuận tràng, kiểm soát các chức năng hô hấp, tuần hoàn và các cơ quan khác chờ độc tố được đào thải. Tiên lượng hồi phục ở các bệnh nhân này là khả quan nếu được cấp cứu sớm, kịp thời” - bác sĩ Hà Mạnh Hùng cho hay.

Cũng tại Quảng Ninh, trước đó, khoảng giữa tháng 3/2023, Bệnh viện Bãi Cháy đã cấp cứu thành công một trường hợp ngộ độc so biển.

Cụ thể, khoảng 4 giờ sau khi ăn nửa con so biển vào bữa tối, bệnh nhân N.V.H. (50 tuổi, trú tại phường Giếng Đáy, TP Hạ Long) tỉnh dậy xuất hiện tình trạng tê miệng, tê chân tay, đi lại khó khăn, được người nhà đưa vào Bệnh viện Bãi Cháy cấp cứu.

Theo chia sẻ, bệnh nhân làm nghề chài lưới trên biển, đã nhiều lần ăn so biển với số lượng lớn hàng chục con cùng 3-4 người.

Qua khai thác thông tin, thăm khám lâm sàng, cận lâm sàng, các bác sĩ xác định tình trạng bệnh nhân bị ngộ độc so biển, nhanh chóng thực hiện các biện pháp xử trí thải độc theo phác đồ. Sau 24 giờ điều trị tích cực, bệnh nhân tỉnh táo, tự thở tốt, còn cảm giác tê tay, yếu chân và đau đầu.

Tương tự, hồi giữa tháng 2/2023, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Khánh Hòa cũng đã tiếp nhận và cấp cứu cho 3 bệnh nhân bị ngộ độc thực phẩm do nghi ngờ ăn nhầm con so biển tại một quán hải sản ở thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa.

Tuyệt đối không ăn các món ăn từ con so biển

Liên quan đến vấn đề này, bác sĩ Nguyễn Thế Hưng – Trưởng Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc, Bệnh viện Bãi Cháy cho biết, độc tố Tetrodotoxin có độc tính rất mạnh, bền vững với nhiệt, các biện pháp chế biến hiện nay không đảm bảo loại trừ hết nguy cơ gây ngộ độc.

Độc tố gây ảnh hưởng chủ yếu trên thần kinh (đặc biệt là liệt), ngoài ra còn ảnh hưởng đến tim mạch và tiêu hóa. Chỉ với liều độc rất thấp có thể gây rối loạn cảm giác như tê môi, lưỡi, tay, chân, liệt các cơ vận động, cơ hô hấp, giãn đồng tử, nôn, đau bụng, tiêu chảy, ó thể gây rối loạn nhịp tim, tụt huyết áp…

Từ đó, bệnh nhân nhanh chóng rơi vào tình trạng suy hô hấp, thiếu oxy não, tổn thương thần kinh và có thể tử vong nhanh chóng nếu không được cấp cứu kịp thời. Thực tế, đã có những trường hợp bệnh nhân tử vong trên đường vận chuyển cấp cứu do ở trên tàu thuyền, ngoài đảo, xa cơ sở y tế.

Trong những năm qua, Bệnh viện Bãi Cháy đã tiếp nhận cấp cứu và điều trị cho rất nhiều trường hợp ngộ độc Tetrodotoxin có trong so biển, bạch tuộc vòng xanh... do nhầm lẫn hoặc chủ ý ăn các món chế biến từ các loại hải sản này.

Mặc dù bệnh viện đã nhiều lần cảnh báo cũng như truyền thông liên quan đến các ca ngộ độc những tình trạng người dân nhập viện do ngộ độc con so biển vẫn diễn ra. Do vậy, các bác sĩ lưu ý, người dân cần thận trọng phân biệt giữa con so và con sam khi sử dụng để chế biến món ăn, tuyệt đối không ăn các món ăn từ con so.

Thời gian qua trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã ghi nhận không ít trường hợp ngộ độc vì ăn các loại động vật có chứa độc tố Tetrodotoxin, như: So biển, cá nóc, bạch tuộc vòng xanh, một số loài ốc biển, con cóc, kỳ nhông,… thường gặp vào mùa sinh sản từ tháng 2 đến tháng 7.

Có nhiều trường hợp ngộ độc đáng tiếc do nhầm lẫn con so và con sam biển. Điều đáng nói là không ít người dù biết so biển có độc, song vẫn chủ quan ăn nên dẫn tới ngộ độc xảy ra.

Hiện nay, không có thuốc giải độc đặc hiệu nên khi phát hiện người bị ngộ độc do ăn so biển với các triệu chứng nôn mửa, tê môi, miệng, chân, tay, lơ mơ, trạng thái thần kinh li bì, toàn thân biểu hiện mệt mỏi… gia đình nên nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để sơ cứu, cấp cứu kịp thời.

Theo Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, con so và con sam đều sống ở vùng ven biển, đầm nước mặn và các cửa sông, có hình dạng giống hệt nhau tuy nhiên nếu ăn phải con so biển sẽ bị ngộ độc do có chứa độc tố tetrodotoxin.

Hằng năm, cả nước vẫn ghi nhận các vụ ngộ độc chết người do ăn trứng so biển. Con sam biển thường phân bố vùng ven biển, sống từng cặp, mỗi cặp làm tổ để sinh sống cùng nhau.

Mỗi cặp sam thường đẻ rất nhiều trứng do đó người ta thường bắt sam để lấy trứng ăn là chính. Sam trưởng thành nặng 1,5-2 kg. Chúng có vỏ cứng mình tròn vẹt, chiều dài khoảng 30 cm, dưới bụng có tám chân càng nhỏ, đuôi sam có gờ mặt lưng rất rõ, có gai trên gờ đuôi, tiết diện cắt ngang của đuôi có dạng hình tam giác.

Trong khi đó, so biển là một loài có độc, khi ăn có thể dẫn đến chết người. Loài này sống ở ven biển và nơi các dòng sông lách nước ngọt. Chúng có hình dạng rất giống sam biển nhưng kích thước nhỏ hơn và không đi theo thành từng cặp. Chiều dài thân của so biển khoảng 20-25cm, không kể đuôi. Đuôi không có gờ mặt lưng, tiết diện cắt ngang của đuôi có dạng hình tròn, không có gai trên gờ đuôi.

Chất độc giết người trong loài so biển là tetrodotoxin, chất độc này tan trong nước, không bị nhiệt phá hủy. Chất độc này được hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa, đạt nồng độ cao nhất trong máu sau 20-30 phút và chỉ mấy giờ sau khi ăn các triệu chứng ngộ độc xuất hiện. Độc tố này tác động lên thần kinh trung ương, gây tê liệt cơ thể, ngừng tuần hoàn, hô hấp, nạn nhân tử vong nhanh chóng. Liều tử vong đối với người là 1-2 mg độc chất tetrodotoxin.

Vì vậy, các chuyên gia y tế khuyến cáo, người dân cần nâng cao ý thức của bản thân, tuyệt đối không dùng so biển làm nguyên liệu thực phẩm dưới bất kỳ hình thức nào, không ăn dù chỉ một lần.

Khi phát hiện người bị ngộ độc do ăn so biển với các triệu chứng nôn mửa, tê môi, miệng, chân, tay, lơ mơ, choáng váng, toàn thân biểu hiện mệt mỏi,… cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để sơ cứu, cấp cứu kịp thời.