Trung Quốc mới thông qua đạo luật chính sách đối ngoại sâu rộng, kết hợp một loạt các công cụ hiện có để chống lại các cường quốc phương Tây, đồng thời mở rộng lập trường của Chủ tịch Tập Cận Bình trong việc khẳng định ảnh hưởng của Bắc Kinh trên trường thế giới.
Luật được thông qua hôm 28/6 và có hiệu lực vào ngày 1/7 tới, được coi là nhằm đẩy lùi những nỗ lực của Mỹ để cản đà phát triển của Bắc Kinh, sau các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với một số hàng hóa công nghệ cao và nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp Trung Quốc.
Công cụ pháp lý mới chống lại trừng phạt?
Hai cường quốc đang bước vào giai đoạn quan hệ căng thẳng sâu sắc, ngay cả sau chuyến thăm Bắc Kinh của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken hồi đầu tháng này trong nỗ lực ổn định quan hệ.
Trong bối cảnh đó, bộ luật mới nhấn mạnh quyền “thực hiện các biện pháp đối phó và hạn chế tương ứng” đối với các hành vi vi phạm luật pháp và chuẩn mực quốc tế, cũng như “gây nguy hiểm cho chủ quyền, an ninh và lợi ích phát triển của Trung Quốc”, theo một bản sao của văn kiện luật được truyền thông quốc gia Trung Quốc đăng tải.
Đây là luật chính sách đối ngoại đầu tiên của Trung Quốc thuộc phạm vi này và áp dụng dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình – minh chứng nỗ lực của ông nhằm thúc đẩy ảnh hưởng của Trung Quốc trên trường thế giới trước sự lo ngại của Mỹ và các quốc gia khác về tham vọng của Bắc Kinh và chính sách đối ngoại ngày càng quyết đoán.
Giới chức Trung Quốc khẳng định, đạo luật mang “ý nghĩa to lớn” trong việc bảo vệ đất nước và hỗ trợ “trẻ hóa quốc gia” – tương ứng với quan điểm của ông Tập về một Trung Quốc hiện đại, hùng mạnh.
Việc công bố luật diễn ra “trong bối cảnh có những thách thức mới trong quan hệ đối ngoại, đặc biệt là khi Trung Quốc thường xuyên phải đối mặt với sự can thiệp từ bên ngoài vào các vấn đề nội bộ từ phương Tây với các biện pháp trừng phạt đơn phương và quyền tài phán dài hạn,” tờ Thời báo Hoàn Cầu của Trung Quốc cho biết.
Luật “cung cấp cơ sở pháp lý cho cuộc đấu tranh ngoại giao chống lại các biện pháp trừng phạt, chống can thiệp và quyền tài phán vũ khí dài hạn” và làm phong phú thêm “bộ công cụ pháp lý” để bảo vệ lợi ích quốc gia, hãng tin này cho biết thêm, dẫn lời các chuyên gia.
Trong những tháng gần đây, Mỹ đã đưa các công ty Trung Quốc vào danh sách đen do cáo buộc Bắc Kinh tham gia vào chiến sự tại Ukraine, thúc đẩy các đồng minh hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn sang Trung Quốc, tập hợp các nền kinh tế tiên tiến khác chống lại “sự cưỡng ép kinh tế” và “giảm thiểu rủi ro” từ Bắc Kinh.
Bắc Kinh từ lâu cũng đã chỉ trích việc Washington sử dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế như một công cụ trong chính sách đối ngoại và vào năm 2021 đã ban hành luật nhằm chống lại các biện pháp nước ngoài phương hại tới lợi ích của Trung Quốc.
Bên cạnh đó, Bắc Kinh cũng đã bắt đầu áp đặt các biện pháp trừng phạt riêng. Vào tháng 2, Trung Quốc đã trừng phạt các công ty quốc phòng của Mỹ là Lockheed Martin và Raytheon do bán vũ khí cho Đài Loan.
Mục tiêu của ông Tập Cận Bình
Tuy nhiên, luật mới dường như không bổ sung thêm bất kỳ công cụ chống trừng phạt nào, theo Suisheng Zhao, giám đốc Trung tâm Hợp tác Mỹ-Trung tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Josef Korbel của Đại học Denver.
“Đây là luật quan hệ đối ngoại toàn diện đầu tiên… nhưng có tương đồng tuyên bố chính sách đối ngoại của Chủ tịch Tập Cận Bình hơn,” Zhao nói.
Luật mới cũng đưa việc thúc đẩy một số sáng kiến chính sách đối ngoại đặc trưng của ông Tập Cận Bình về an ninh, phát triển và “văn minh” toàn cầu thành luật, đồng thời khẳng định sự phản đối của Trung Quốc đối với “bá quyền” và “chính trị cường quyền”.
Luật cũng quy định rõ hơn về việc trao quyền kiểm soát quan hệ quốc tế vào tay Đảng Cộng sản. Theo đó, một ủy ban đảng tập trung vào các vấn đề đối ngoại chịu trách nhiệm cho việc ra quyết định.
