Phá dỡ tòa nhà “Hàm cá mập”, di dời các cơ quan, đơn vị, nhà tại khu vực phía Đông Hồ Gươm nhằm thực hiện chủ trương quy hoạch, cải tạo không gian khu vực Hồ Gươm và Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) là một trong những quyết định được đông đảo người dân đặc biệt quan tâm. TS.KTS. Nguyễn Quốc Tuân - Trưởng khoa Kiến trúc - công trình, Trường đại học Phương Đông đã có cuộc trao đổi với Báo Kinh tế & Đô thị về nội dung này.

Hà Nội đang thực hiện việc nghiên cứu quy hoạch, cải tạo không gian khu vực phía Đông Hồ Gươm và cải tạo, chỉnh trang, tái thiết, khu vực quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục theo hướng có thêm nhiều không gian công cộng. Ông đánh giá thế nào về định hướng quy hoạch này của TP Hà Nội?

- Theo tôi, chủ trương này rất đúng đắn. Việc mở rộng không gian công cộng, không gian xanh, không gian hoạt động của Nhân dân trong khu vực Hồ Gươm thật sự cần thiết. Đây là mong muốn của nhiều nhà chuyên môn, Nhân dân Hà Nội từ nhiều năm nay, trong bối cảnh không gian Hồ Gươm và phụ cận ngày càng chật chội hơn bởi đô thị hóa và sự gia tăng mật độ công trình và hệ số sử dụng đất.

Tôi thấy mừng vì TP đã mạnh dạn và mạnh mẽ xới lên vấn đề này, kèm theo quyết tâm thực hiện ngay trong những tháng sắp tới. Nếu nhìn rộng hơn, về phía Đông, chúng ta còn cơ hội để kết nối các không gian/trục xanh từ Hồ Gươm tới không gian quảng trường Cách mạng tháng Tám và nhà hát Lớn, về phía Tây tới nhà thờ Lớn cùng hệ thống các điểm di tích lịch sử - chùa - đền xung quanh đó. Việc kết nối này mở rộng không gian hồ, kết nối các giá trị văn hóa - lịch sử, phối kết các địa điểm quan trọng và có sức hấp dẫn du lịch, làm lan tỏa tinh thần và văn hóa Hà Nội, làm sâu sắc hơn và củng cố hơn vị thế của Hồ Gươm - trái tim của Hà Nội.

Hiện trạng quản lý, sử dụng đất tại khu vực nghiên cứu quy hoạch (Khu vực Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục; Khu vực không gian phía Đông Hồ Gươm…) có nhiều cơ quan, đơn vị, hộ dân, một số công trình kiến trúc có giá trị. Thưa ông, trong công tác quy hoạch cần lưu ý những gì?

- Tôi được biết, TP Hà Nội đã có nghiên cứu bố trí, sắp xếp, giải tỏa cụ thể hai khu vực: quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục với việc phá dỡ tòa nhà "Hàm cá mập", chỉnh trang đồng bộ cảnh quan quảng trường, và khu công viên - quảng trường phía Đông Hồ Gươm với 12 cơ quan và 47 hộ dân cần di dời theo thông tin mới nhất.

Tôi quan tâm tới hai công trình gồm: trụ sở Sở VH&TT Hà Nội là một tòa nhà có mặt tiền khá đẹp theo phong cách cổ điển, phảng phất chất Địa Trung Hải. Nên đánh giá kỹ lưỡng về kiến trúc của công trình vì phong cách này ở Hà Nội không có nhiều. Từ đó nghiên cứu kỹ giải pháp bảo tồn thích ứng công trình với không gian và chức năng của công viên mới, đánh giá những ảnh hưởng từ các hạng mục kỹ thuật của Nhà ga C9 thuộc tuyến metro Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo tới tòa nhà này.

Thứ 2, trong quy hoạch công viên phía Đông Hồ Gươm nên có không gian ghi dấu địa điểm Nhà máy đèn Bờ Hồ, cơ sở điện lực đầu tiên của Hà Nội ra đời năm 1892, tạo nền móng cho sự nghiệp hình thành, phát triển của ngành điện Thủ đô sau này.

Vì khu vực Hồ Gươm và vùng phụ cận có tính tương đồng về kiến trúc cảnh quan khá cao, để bảo đảm tính lan tỏa kết nối tổng thể với không gian xung quanh. Theo ông, phương án thiết kế cần lưu ý đến những yếu tố nào?

- Chúng ta có thể xem xét tạo ra các trục xanh dựa trên khả năng kết nối các vườn hoa Lý Thái Tổ, công viên phía Đông Hồ Gươm, kéo dài tới vườn hoa Diên Hồng, vườn hoa Cổ Tân, nhà hát Lớn, mở rộng và tạo kết nối liền mạch với Bảo tàng Lịch sử quốc gia. Chúng ta cũng có thể tạo ra trục hoạt động vốn đang có tiềm năng rất mạnh ở phía Bắc Hồ Gươm, từ Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục kết nối qua hàng Ngang, Hàng Đào, tới các khu phố khu chợ sầm uất và sôi động của phố Cổ Hà Nội.

Ở phía Tây Hồ Gươm, tôi được biết TP Hà Nội đang tiếp tục nghiên cứu để mở rộng không gian kết nối hồ, qua tượng vua Lê, đình Nam Hương tới khu phố Nhà thờ, quảng trường và nhà thờ Lớn, cùng hệ thống các điểm di tích lịch sử - chùa - đền xung quanh, tạo ra trục có tính chất văn hóa, tôn giáo và tưởng niệm. Các kết nối ở phía Nam Hồ Gươm hiện chưa thấy nổi lên yếu tố nào trội, song tôi đánh giá có 3 ô phố nhiều tiềm năng có thể cải tạo, can thiệp điều chỉnh chức năng, kiện toàn hoạt động để tạo ra nhiều giá trị văn hóa, cộng đồng hơn: khu vực Thư viện quốc gia, ô phố Đinh Lễ - Nguyễn Xí - Tràng Tiền, và khu vực phía Đông của Tràng Tiền Plaza.

Trong quy hoạch không gian phía Đông Hồ Gươm có đề cập tới việc khai thác không gian ngầm. Vậy theo ông trong công tác quy hoạch, kiến trúc cần lưu ý đến những nội dùng gì để kết nối với không gian ngầm Nhà ga C9, bảo đảm hiệu quả sử dụng đất, đáp ứng nhu cầu sử dụng của Nhân dân?

- Theo tinh thần mới của châu Á, kinh tế phát triển đang biến đổi nhanh các đô thị với tốc độ chóng mặt. Chúng ta nhìn thấy những vấn đề đang phải đối mặt: làm thế nào để xây dựng đô thị giàu sức cạnh tranh hơn? Cải tạo/chỉnh trang đô thị thế nào để nâng cao chất lượng sống cho mọi người? Phải làm thế nào để giữ được bản sắc, di sản song vẫn bảo đảm đô thị thích ứng sự phát triển của những không gian và quy mô kinh tế mới?

Rất nhiều yêu cầu đặt ra cho Thủ đô của chúng ta trong bối cảnh mới, đặc biệt đối với khu vực trung tâm đô thị lịch sử, nơi chúng ta phải biến đổi một cách tài tình và khôn khéo những yếu tố chức năng để tạo nên lượng và chất mới, trong khi không còn nhiều dư địa không gian để mở rộng, bao chứa những yếu tố mới đó. Cũng như, cần bảo vệ bảo tồn các giá trị truyền thống vốn tạo nên đặc trưng riêng, cũng là thế mạnh và lợi thế cạnh tranh của trung tâm đô thị lịch sử, của Thủ đô.

Trong bối cảnh này, việc khai thác không gian ngầm có thể xem là giải pháp tương đối khả dĩ, cho phép xoay chuyển linh hoạt hơn một số yêu cầu chức năng và hoạt động mới. Tuy nhiên, đòi hỏi khả năng quy hoạch, kết nối và tối ưu hóa giá trị đầu tư - phát triển, năng lực quản trị và khai thác ở trình độ cao hơn, sự đón nhận và hình thành thói quen sử dụng mới trong Nhân dân...

Tôi hi vọng rằng, TP Hà Nội sẽ có giải pháp tốt nhất trong những điều kiện ràng buộc của không gian Hồ Gươm, để không gian đô thị lịch sử thích ứng sự phát triển của những không gian và quy mô kinh tế mới, song vẫn bảo toàn được giá trị và bản sắc, củng cố sâu sắc hơn văn hóa Thăng Long - Hà Nội.

Xin cảm ơn ông!

08:57 25/03/2025