Cựu Tổng thống Brazil bị kết án 27 năm tù vì âm mưu đảo chính

Bốn trong số năm thẩm phán thuộc hội đồng xét xử của Tòa án Tối cao Brazil đã bỏ phiếu kết tội ông Bolsonaro cùng 7 đồng phạm khác, bao gồm ứng cử viên phó tổng thống, bộ trưởng quốc phòng, tư lệnh hải quân cùng 4 sĩ quan quân đội khác.

Cả 8 người đều bị kết án với 5 tội danh, bao gồm tham gia tổ chức tội phạm vũ trang, âm mưu dùng vũ lực để hủy bỏ trật tự dân chủ, tổ chức đảo chính, cùng các hành vi gây thiệt hại tài sản nhà nước trong các cuộc biểu tình xảy ra ngày 8/1 năm 2023.

Theo các công tố viên, âm mưu đảo chính bắt đầu từ năm 2021 với những nỗ lực của cựu tổng thống Brazil trong việc phá hoại niềm tin của công chúng vào hệ thống bầu cử trong nước.

Sau khi thất bại trong cuộc bầu cử năm 2022 trước đối thủ Luiz Inácio Lula da Silva, ông Bolsonaro và các đồng phạm được cho là đã tìm cách lật ngược kết quả bằng kế hoạch giải tán Tòa án Tối cao, trao quyền lực rộng rãi cho quân đội, và thậm chí là ám sát Tổng thống đắc cử Lula da Silva, Phó Tổng thống đắc cử Geraldo Alckmin và Chánh án Tòa án Tối cao Alexandre de Moraes.

Bản án dựa trên nhiều bằng chứng cho thấy cựu tổng thống Bolsonaro có "hiểu biết đầy đủ" về các kế hoạch này, bao gồm việc thành lập một "văn phòng quản lý khủng hoảng" song song để điều hành chính phủ và kích động người ủng hộ tấn công các tòa nhà công quyền ở thủ đô Brasília.

Sự kiện ngày 8/1 năm 2023, khi hàng nghìn người biểu tình ủng hộ ông Bolsonaro xông vào và phá hoại trụ sở Tòa án Tối cao, dinh tổng thống và tòa nhà Quốc hội Brazil, được xem là đỉnh điểm của âm mưu thất bại này.

Phán quyết trên đánh dấu lần đầu tiên trong lịch sử Brazil, một cựu tổng thống bị kết tội tấn công nền dân chủ, và cũng là lần hiếm hoi các sĩ quan quân đội bị trừng phạt vì âm mưu lật đổ chính quyền kể từ khi nước này chuyển sang thể chế cộng hòa cách đây gần 140 năm. 

Ông Bolsonaro, hiện bị quản thúc tại gia và được cảnh sát giám sát chặt chẽ do bị xem là có nguy cơ bỏ trốn, luôn bác bỏ mọi cáo buộc. Ông gọi phiên tòa là một cuộc "săn phù thủy" có động cơ chính trị và tuyên bố các luật sư của mình dự kiến sẽ kháng cáo.

Thẩm phán Tòa án Tối cao Luiz Fux, người duy nhất bỏ phiếu chống trong phiên tòa, cho rằng các sự kiện không cấu thành tội đảo chính và tòa án thiếu thẩm quyền xét xử vụ việc. Ý kiến này có thể mở đường cho các thách thức pháp lý đối với phán quyết, có khả năng kéo dài vụ việc cho đến gần thời điểm diễn ra kỳ bầu cử tổng thống tiếp theo ở Brazil vào năm 2026.

ĐỌC NGAY: Mỹ áp thuế thương mại, Hàn Quốc được ưu ái, Brazil chịu thuế sốc

Phản ứng quốc tế đáng chú ý nhất đến từ Tổng thống Mỹ Donald Trump, người gọi bản án là "một điều tồi tệ" và so sánh nó với những cáo buộc mà ông phải đối mặt. Chính quyền của ông Trump trước đó đã áp đặt mức thuế 50% đối với hàng nhập khẩu từ Brazil và trừng phạt Chánh án Moraes, với lý do can thiệp vào quá trình xét xử mà Mỹ xem là không công bằng.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cũng tuyên bố Mỹ "sẽ ứng phó phù hợp với cuộc săn phù thủy này", trong khi nghị sĩ Eduardo Bolsonaro, con trai cựu tổng thống Jair Bolsonaro , kỳ vọng Washington sẽ có thêm các biện pháp trừng phạt mạnh tay.

Tuy nhiên, tại Brazil, bản án được nhiều người xem là một chiến thắng cho nền dân chủ và pháp quyền. Gleisi Hoffmann, Bộ trưởng phụ trách Quan hệ thế chế của chính quyền Tổng thống Lula da Silva, tuyên bố phán quyết "đảm bảo rằng không một ai dám tấn công nhà nước pháp quyền hoặc ý chí của người dân được thể hiện qua lá phiếu một lần nữa". 

Sự nghiệp chính trị của ông Bolsonaro, từ một nghị sĩ ít tiếng tăm đến chức tổng thống vào năm 2018, đã định hình lại Brazil thành một quốc gia phân cực hơn và bảo thủ hơn trên một số phương diện.

Bản án lịch sử này không chỉ chấm dứt khả năng tái tranh cử của ông, mà còn đặt dấu chấm hết cho sự nghiệp chính trị đầy biến động của một trong những nhân vật gây tranh cãi nhất lịch sử Brazil.