Điện Biên: phát huy giá trị văn hóa truyền thống nhằm phát triển du lịch

Điện Biên là nơi sinh sống của 19 dân tộc, trong đó có 18 dân tộc thiểu số với nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc từ trang phục, kiến trúc tới phong tục tập quán, tín ngưỡng…

Cộng đồng người Hà Nhì sinh sống chủ yếu tại các xã Sín Thầu, Chung Chải, Leng Su Sìn và Sen Thượng (tại vùng biên giới Mường Nhé, tỉnh Điện Biên) luôn chú trọng gìn giữ, phát huy nét đẹp trang phục truyền thống của dân tộc, tô thêm sắc màu văn hoá các dân tộc tỉnh.

Nghề làm trang phục được người phụ nữ Hà Nhì truyền lại từ thời xa xưa. Từ các bà, các cụ đã làm áo, khăn, mũ và truyền lại cho các thế hệ sau. Bộ trang phục Hà Nhì với những hoa văn thể hiện mong muốn của con người trong đời sống thường ngày và cũng thể hiện sự tỷ mỉ, khéo léo của người phụ nữ Hà Nhì. Bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Hà Nhì gồm: áo, mũ, yếm và dây lưng. Sự phối hợp màu sắc, hoa văn phức tạp trên trang phục không chỉ làm nổi bật vẻ đẹp, mà còn ẩn chứa những câu chuyện về cuộc sống và văn hóa; đồng thời thể hiện mối quan hệ của con người với thiên nhiên.

Theo bà Pờ Chinh Nọ (xã Sín Thầu), để hoàn thiện một bộ trang phục truyền thống thường mất rất nhiều thời gian và phải tỉ mẩn từng khâu, từ chọn nguyên liệu, nhuộm vải, đến thêu thùa... Đây không chỉ là lao động sáng tạo mà còn là cách để gìn giữ và truyền tải giá trị văn hóa qua các thế hệ.

Năm 2023, nghệ thuật làm trang phục của người Hà Nhì tại các xã vùng biên Mường Nhé chính thức được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Danh hiệu này không chỉ ghi nhận giá trị lịch sử, văn hóa, mà còn là động lực để người Hà Nhì bảo tồn và phát huy nghệ thuật truyền thống đặc sắc này.

Theo lãnh đạo huyện Mường Nhé, dù xa xôi, cách trở, nhưng kho tàng văn hóa cộng đồng các dân tộc thiểu số huyện Mường Nhé luôn có sức hút riêng với du khách mọi miền. Bởi vậy, thời gian qua, từ nguồn lực đầu tư các chương trình mục tiêu quốc gia, huyện Mường Nhé đã hỗ trợ cộng đồng nhân dân các dân tộc Hà Nhì, Si La, Cống phục dựng, duy trì các tín ngưỡng văn hóa riêng từng dân tộc, như là: Tết cổ truyền (Hồ Sự Chà), Múa (Cá nhi nhi), Lễ Cúng bản (Gạ Ma Thú) của dân tộc Hà Nhì; Lễ cúng cơm mới, lễ cưới, nghề truyền thống đan lát, ngữ văn dân gian của người Si La; lễ cúng tổ tiên của người dân tộc Thái, lễ cúng tổ tiên của người Cống...

Cùng với đó, để phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa được hiệu quả, huyện Mường Nhé đã đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền quảng bá, giới thiệu các danh lam thắng cảnh tiêu biểu của huyện như: Khu rừng bảo tồn thiên nhiên trên địa bàn xã Chung Chải; Tượng đài Anh hùng liệt sĩ Trần Văn Thọ; cột mốc biên giới số 0 tiếp giáp giữa 3 nước Việt Nam-Trung Quốc-Lào, chợ phiên tại lối mở A Pa Chải... Qua đó, góp phần giới thiệu, quảng bá văn hóa truyền thống độc đáo của các dân tộc đến với du khách thập phương.

Huyện Mường Ảng cũng là mảnh đất chứa đựng kho tàng văn hóa phong phú của cộng đồng các dân tộc thiểu số tỉnh Điện Biên. Các đội văn nghệ quần chúng nơi đây đã trở thành nhịp cầu vững chãi, kết nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa quá khứ và hiện tại, giúp bản sắc văn hóa thấm nhuần trong từng hoạt động cộng đồng.

Chỉ với những bộ trang phục dân tộc truyền thống, chiếc khèn, chiếc trống, đội văn nghệ bản Bua, xã Mường Lạn (huyện Mường Ảng) có thể mang đến những màn biểu diễn đầy cảm xúc, đậm chất văn hóa truyền thống mỗi dịp lễ tết hay sự kiện quan trọng của bản.

Đội văn nghệ bản Bua hiện có 15 thành viên, chủ yếu là phụ nữ trung niên và một số bạn trẻ. Mặc dù bận rộn với công việc nương rẫy và gia đình, mỗi khi có chương trình, tất cả đều dành thời gian để tập luyện một cách nghiêm túc. Không chỉ phục vụ các sự kiện, nhiều đội văn nghệ ở huyện Mường Ảng còn duy trì các hoạt động định kỳ, trở thành điểm hẹn văn hóa tinh thần cho người dân sau những giờ lao động vất vả.

Tại bản Lao, xã Xuân Lao, đội văn nghệ sinh hoạt đều đặn hai buổi mỗi tuần, vừa luyện tập các tiết mục, vừa tạo cơ hội giao lưu và gắn kết cộng đồng. Không khí buổi sinh hoạt luôn vui vẻ, sôi động, ai cũng hào hứng tham gia. Đặc biệt, thời gian gần đây, đội văn nghệ đã tận dụng các nền tảng mạng xã hội như Facebook và Zalo để chia sẻ những đoạn clip biểu diễn, kết nối với các đội văn nghệ khác trong và ngoài huyện. Điều này không chỉ giúp quảng bá hình ảnh bản làng mà còn tạo động lực để đội tiếp tục duy trì hoạt động, đổi mới nội dung chương trình, nhằm mang đến những tiết mục thú vị, hấp dẫn, phù hợp với xu hướng hiện đại.

Huyện Mường Ảng hiện có 10 xã, thị trấn. Đến nay, mỗi địa phương đều duy trì ít nhất một đội văn nghệ quần chúng hoạt động thường xuyên, góp phần tích cực trong việc gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc tại cơ sở. Tại đây, những “nghệ sĩ” không chuyên vẫn ngày ngày thắp lên ngọn lửa văn hóa bằng trái tim yêu mến, bằng tinh thần tự nguyện và trách nhiệm cộng đồng. Từ cơ sở, văn hóa đang sống động, lan tỏa và trở thành nguồn lực quan trọng cho hành trình phát triển bền vững của địa phương.

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giai đoạn 2021-2025, tỉnh Điện Biên đã phân bổ hơn 44 tỷ đồng cho các ngành, các huyện thực hiện Dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”. Từ nguồn vốn này, các huyện, các ngành trong tỉnh đã đầu tư xây dựng 3 điểm đến du lịch tiêu biểu vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tổ chức 6 cuộc khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số; hỗ trợ 4 nghệ nhân người dân tộc thiểu số. Cùng với đó, các huyện, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức 50 lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ truyền dạy văn hóa phi vật thể; thực hiện 2 chương trình nghiên cứu phục hồi, bảo tồn phát huy văn hóa phi vật thể các dân tộc thiểu số có nguy cơ mai một; hỗ trợ hoạt động 167 đội văn nghệ truyền thống…