Doanh nghiệp trước áp lực tăng lương tối thiểu vùng

Áp lực tăng chi phí, doanh nghiệp đề xuất giảm mức tăng lương

Bộ Tư pháp hiện đang thẩm định dự thảo Nghị định quy định mức lương tối thiểu đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động, dự kiến áp dụng từ ngày 1/1/2026. Dự thảo do Bộ Nội vụ chủ trì, đề xuất điều chỉnh mức lương tối thiểu tăng bình quân 7,2% so với hiện nay. Cụ thể, vùng I đạt 5,31 triệu đồng/tháng, vùng II là 4,73 triệu đồng, vùng III là 4,14 triệu đồng và vùng IV là 3,7 triệu đồng/tháng.

Theo tính toán của Bộ Nội vụ, mức tăng này sẽ giúp tiền lương thực tế cao hơn khoảng 0,6% so với mức sống tối thiểu của người lao động vào cuối năm 2026, sau khi đã dự phòng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng khoảng 3,7%/năm. Việc điều chỉnh này cũng phù hợp với Kết luận số 64-KL/TW của Bộ Chính trị về cải cách chính sách tiền lương, hướng tới đảm bảo mức sống tối thiểu cho người lao động và gia đình họ.

Nếu không điều chỉnh, theo Bộ Nội vụ, đến cuối năm 2026, lương tối thiểu sẽ thấp hơn 6,6% so với nhu cầu tối thiểu. “Không tăng lương sẽ khiến đời sống người lao động tiếp tục bị bào mòn bởi lạm phát, dẫn đến tâm lý bất ổn và nguy cơ tranh chấp lao động tăng cao” – báo cáo của Bộ nêu rõ.

Tuy nhiên, phía DN lại bày tỏ nhiều lo ngại. Nhiều ý kiến cho rằng mức tăng 7,2% là khá cao, có thể khiến chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm đội lên, đặc biệt trong bối cảnh thị trường tiêu thụ chưa thực sự phục hồi. Một số DN xuất khẩu lo ngại khi giá nhân công tăng, lợi thế cạnh tranh của Việt Nam với các nước trong khu vực như Indonesia, Campuchia hay Bangladesh sẽ bị thu hẹp.

Góp ý vào dự thảo Nghị định, Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, trong bối cảnh nhiều DN vẫn phục hồi chậm sau đại dịch, việc tăng lương mạnh có thể “vượt sức chịu đựng”, nhất là với khối DN nhỏ và vừa chiếm hơn 93% tổng số DN trong ngành. “Chi phí nhân công chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành. Chỉ cần lương tăng 7% là DN đã phải gánh thêm hàng chục tỷ đồng mỗi năm. Ngoài ra, lương tối thiểu tăng còn kéo theo các khoản đóng bảo hiểm xã hội, kinh phí công đoàn, trợ cấp khác tăng tương ứng” – góp ý của Hiệp hội nêu rõ.

Từ thực tế đó, Hiệp hội Dệt may Việt Nam kiến nghị chỉ nên tăng ở mức 6 – 6,5%, đồng thời chia lộ trình điều chỉnh thành hai giai đoạn để DN có thời gian thích ứng, thay vì áp dụng ngay từ đầu năm 2026.

Cùng chung lo ngại trên, Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho rằng, việc áp dụng ngay mức tăng 7,2% có thể gây áp lực cho các ngành sử dụng nhiều lao động giản đơn. Theo hiệp hội này, cần cân nhắc kỹ để vừa bảo đảm đời sống người lao động, vừa tránh gây “sốc chi phí” cho DN, nhất là trong bối cảnh nhiều DN nghiệp đang phải vay vốn lưu động với lãi suất cao.

Trước những băn khoăn đó, Bộ Nội vụ khẳng định phương án tăng 7,2% đã được tính toán kỹ lưỡng, trên cơ sở cân đối lợi ích giữa người lao động và người sử dụng lao động. Theo Bộ Nội vụ, tác động của mức tăng này đối với chi phí sản xuất là không quá lớn, bình quân chỉ tăng khoảng 0,5 - 0,6%; riêng các ngành thâm dụng lao động như dệt may, da giày tăng khoảng 1,1 - 1,2%.

Đại diện Bộ Nội vụ nhấn mạnh, đa phần DN hiện đã trả lương cao hơn mức tối thiểu, do đó ảnh hưởng thực tế chỉ tập trung ở nhóm lao động thu nhập thấp - nơi DN phải tăng phần đóng bảo hiểm bắt buộc. Việc điều chỉnh lần này được kỳ vọng sẽ góp phần giữ ổn định quan hệ lao động và tạo động lực làm việc, đặc biệt trong bối cảnh nhiều DN đang cần nguồn nhân lực có tay nghề để phục hồi sản xuất.

PGS.TS Vũ Quang Thọ - giảng viên Khoa Nhân sự, Học viện Hành chính Quốc gia nhận định, việc tăng lương tối thiểu vùng là “điều tất yếu” sau nhiều năm chậm điều chỉnh. “Gần 10 năm qua, giá cả leo thang trong khi lương tối thiểu gần như đứng yên. Mức tăng 7,2% là hợp lý, thể hiện nỗ lực của Nhà nước trong việc chăm lo cho người lao động. Dù chỉ tăng 1% thôi cũng là sự ghi nhận với những người trực tiếp tạo ra giá trị cho nền kinh tế” – PGS.TS Vũ Quang Thọ nêu ý kiến.

Cần chính sách đồng hành để DN thích ứng

Theo các chuyên gia, tăng lương tối thiểu là xu hướng tất yếu, song cần có chính sách “đi kèm” để giúp DN vượt qua giai đoạn điều chỉnh. Cụ thể, Nhà nước nên xem xét giảm hoặc giãn một số loại thuế, phí, hoặc điều chỉnh các khoản đóng góp bắt buộc, giúp DN có thêm nguồn lực tái đầu tư, chuyển đổi công nghệ, tăng năng suất. Bên cạnh đó, cần mở rộng các gói tín dụng ưu đãi cho DN nhỏ và vừa - nhóm chịu ảnh hưởng lớn nhất khi chi phí lao động tăng, nhằm bảo đảm dòng tiền, duy trì sản xuất và việc làm.

Một số chuyên gia đề xuất Nhà nước nên sớm xây dựng Quỹ hỗ trợ năng suất lao động Quốc gia, tập trung vào các dự án chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo trong DN. Khi năng suất tăng, thu nhập của người lao động có thể cải thiện thực chất, lương tối thiểu khi đó mới có ý nghĩa bảo đảm cuộc sống bền vững.

Theo PGS.TS Vũ Quang Thọ, tăng lương chỉ thực sự có ý nghĩa khi đi cùng tăng năng suất lao động. Nếu năng suất không tăng tương ứng, lương tăng chỉ khiến chi phí đội lên mà không giúp DN phát triển. Vì vậy, song song với điều chỉnh lương, DN cần đầu tư công nghệ, cải tiến quy trình, đào tạo nâng cao tay nghề cho người lao động để tạo ra giá trị gia tăng cao hơn.

Đồng quan điểm, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Hoàng Quang Phòng cho rằng, cộng đồng DN cần thay đổi mạnh mẽ để thích ứng với thực tế mới. “Mức tăng vừa thông qua là cao, bản thân tôi cũng có chút băn khoăn. Tuy nhiên, Hội đồng Tiền lương Quốc gia hoạt động trên cơ chế đồng thuận, khi đã thống nhất thì các bên đều phải tuân thủ” – ông Hoàng Quang Phòng chia sẻ.

Theo ông Hoàng Quang Phòng, DN buộc phải đổi mới mô hình quản trị, tối ưu quy trình lao động, áp dụng khoa học, công nghệ và cải thiện điều kiện làm việc. Đây là con đường duy nhất để duy trì chỉ số phát triển, bảo vệ việc làm và giữ chân lao động có tay nghề trong bối cảnh chi phí ngày càng tăng.

Đại diện VCCI cho biết, thời gian tới, VCCI sẽ phối hợp với các hiệp hội ngành nghề tổ chức các chương trình đào tạo quản trị, chuyển đổi số và tiết giảm chi phí cho DN, nhằm giúp họ nâng cao năng lực cạnh tranh và chuẩn bị ứng phó với các áp lực thuế quốc tế, đặc biệt là thuế carbon, thuế chống trợ cấp từ Mỹ và châu Âu.