Khi Công ước "ra tay" bảo vệ trái tim

Không chỉ đối phó với tội phạm công nghệ cao trên phạm vi toàn cầu, Công ước còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc khi giúp bảo vệ hàng triệu nạn nhân trước những dạng lừa đảo tinh vi, trong đó có lừa đảo tình cảm trực tuyến – romance scam.

“Bẫy yêu online” – tội phạm mạng đánh thẳng vào cảm xúc con người

Không ồn ào như tấn công ransomware, không dữ dội như các vụ lộ dữ liệu hàng triệu tài khoản, lừa đảo tình cảm trực tuyến (romance scam) âm thầm nhưng để lại hậu quả nặng nề và dai dẳng nhất. Nhiều nạn nhân không chỉ mất tiền, mà còn bị tổn thương tinh thần, khủng hoảng tâm lý và thậm chí sụp đổ niềm tin vào xã hội.

Romance scam là hình thức tội phạm mạng giả vờ yêu đương để chiếm đoạt tài sản. Các đối tượng lừa đảo thường giả danh người nước ngoài – doanh nhân, sĩ quan quân đội, bác sĩ quốc tế, kỹ sư dầu khí, chuyên gia tài chính… để lấy lòng tin. Chúng xuất hiện trên Facebook, Zalo, Telegram, Instagram… với những lời mở đầu quen thuộc: “Anh đang công tác xa”, “Anh muốn tìm một mối quan hệ chân thành”, “Anh nghiêm túc với em”… để bắt đầu kế hoạch tiếp cận.

Chiêu thức chung là: tạo thiện cảm – xây dựng lòng tin – lấy cảm xúc – chiếm đoạt tài sản – biến mất. Chúng nói chuyện ngọt ngào, nhắn tin quan tâm mỗi ngày, thường xuyên thổ lộ “yêu xa nhưng chân thật”, gửi ảnh đời sống sang trọng để tạo ảo giác đáng tin.

Các chuyên gia Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) phân tích, kẻ lừa đảo thường dùng chiến thuật thao túng tâm lý, đẩy cảm xúc nạn nhân vào trạng thái lệ thuộc. Chúng tấn công bằng “sự lãng mạn kỹ thuật số” không ồn ào nhưng bền bỉ, khiến nạn nhân mơ về “một đám cưới tương lai” rồi rơi vào bẫy lúc nào không hay.

Theo các chuyên gia, những kịch bản lừa đảo phổ biến gồm có: Giả vờ gửi quà từ nước ngoài về: báo gửi quà gồm ngoại tệ, vàng, trang sức kèm “giấy tờ hải quan giả”. Nạn nhân được yêu cầu chuyển “phí nhận hàng, phí thông quan, thuế giá trị cao” rồi mất trắng sau khi chuyển tiền. Giả danh chuyên gia tài chính: dụ dỗ đầu tư tiền ảo, forex, chứng khoán quốc tế. Ban đầu cho rút lãi nhỏ để tạo lòng tin, sau đó chiếm đoạt khi nạn nhân dồn số tiền lớn. Tống tình – tống tiền (sextortion): lừa quay video riêng tư rồi đe dọa tung clip lên mạng nếu không chuyển tiền. Giả vờ gặp tai nạn – cần giúp đỡ: dựng bi kịch giả như bị tai nạn, bị giữ ở sân bay, gặp khủng hoảng gia đình… để xin tiền.

Hiệp hội an ninh mạng Quốc gia NCA cảnh báo các dấu hiệu nhận diện rõ ràng với hình thức lừa đảo này là: Làm quen rất nhanh, tỏ tình sớm chỉ sau vài ngày. Từ chối gọi video, tránh gặp mặt trực tiếp. Hồ sơ mạng xã hội rất “đẹp” nhưng thiếu tương tác. Thường gửi ảnh mạo danh lấy từ Internet. Thúc giục giữ bí mật mối quan hệ. Tìm cách vay mượn – xin chuyển tiền – nhờ đứng tên tài khoản.

Đặc biệt, đối tượng không lấy tiền ngay mà chúng lấy lòng tin trước. Và khi đã chiếm được lòng tin, nạn nhân thường rơi vào trạng thái lệ thuộc cảm xúc, khó thoát bẫy…

Công ước Hà Nội – Lá chắn pháp lý trước “bẫy yêu xuyên biên giới”

Romance scam nguy hiểm ở chỗ, 99% các đường dây đều hoạt động xuyên biên giới. Chúng sử dụng tài khoản ngân hàng nước ngoài, rửa tiền qua ví điện tử quốc tế và mạng lưới trung gian kỹ thuật số, khiến cơ quan chức năng khó truy vết nếu chỉ xử lý trong phạm vi từng quốc gia.

Vì vậy, Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) sắp được mở ký tại Việt Nam vào ngày 25 – 26/10/2025 được xem là cơ chế pháp lý quốc tế đầu tiên tạo nền tảng hợp tác toàn cầu trong xử lý tội phạm mạng. Công ước quy định các nước phải phối hợp điều tra, chia sẻ dữ liệu, hỗ trợ truy bắt, dẫn độ tội phạm, thu hồi tài sản trong các vụ án mạng xuyên biên giới.

Theo Tiến sĩ Trần Hải Linh - Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Công ước Hà Nội sẽ giúp tạo nên cơ chế hợp tác pháp lý thống nhất, giúp truy tìm tội phạm mạng hiệu quả hơn, tránh kẻ xấu lợi dụng sự “khác biệt pháp luật giữa các quốc gia” để trốn tránh trách nhiệm. Đây là nền tảng đặc biệt quan trọng để ngăn chặn các mô hình lừa đảo xuyên quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Không chỉ xử lý tội phạm, Công ước còn bảo vệ nạn nhân - một nội dung nhân văn hiếm thấy trong các văn kiện quốc tế về an ninh mạng. Khi Công ước đi vào thực thi, nạn nhân Việt Nam bị lừa đảo từ các đối tượng nước ngoài sẽ có cơ hội được hỗ trợ pháp lý tốt hơn, đòi quyền lợi minh bạch hơn và xử lý vụ việc nhanh hơn nhờ hợp tác quốc tế 24/7.

Mặc dù, Công ước Hà Nội được xem là “lá chắn pháp lý” nhưng sự cảnh giác của mỗi cá nhân mới là lớp bảo vệ đầu tiên. Hiệp hội an ninh mạnh Quốc gia NCA khuyến cáo: Không chuyển tiền, không gửi mã OTP cho người quen qua mạng. Không cung cấp thông tin cá nhân – tài chính cho người lạ. Không gửi ảnh/video riêng tư tránh bị tống tiền. Không tin lời yêu nhanh – hứa hẹn ảo – quà tặng quốc tế. Khi nghi ngờ, phải trình báo cơ quan công an ngay lập tức.