Ngày bé, Syukriyatun Niamah được cha cô khuyến khích khám phá vẻ đẹp của Indonesia - quốc đảo du lịch nổi tiếng tại Đông Nam Á - thông qua hoạt động cắm trại và leo núi. Nhưng tất cả những gì cô ấn tượng về quê hương mình chỉ là ô nhiễm, rác thải tràn lan - "phụ phẩm" của một nền kinh tế phát triển nhanh.
Những khung cảnh thời thơ ấu đã thúc đẩy Niamah, hiện 28 tuổi, thành lập Robries - một công ty khởi nghiệp nhằm ngăn chặn rác thải nhựa ra đại dương hoặc chôn lấp truyền thống bằng cách biến chúng thành đồ nội thất và phụ kiện gia đình.
Từ bàn ghế đến bình hoa nhiều màu sắc, những thành quả đầu tiên đã được trưng bày trên trang web của công ty. Tại đó, người mua có thể tìm thấy một chiếc ghế đẩu làm hoàn toàn bằng nhựa tái chế được bán online với giá 626.000 rupiah Indonesia (41 USD), hay một bộ 4 chiếc đế lót ly có giá 150.000 rupiah.
"Chúng tôi sẽ mang những sản phẩm của mình đi khắp Indonesia để giáo dục nhiều người hơn và khuyến khích họ tham gia phong trào sống không rác thải" - Niamah nói với Nikkei Asia - "Chúng tôi cũng đang tìm cách thâm nhập thị trường toàn cầu".
Công ty trẻ 5 năm tuổi Robries đang tìm kiếm vòng tài trợ mới trị giá 250.000 USD, cho quy trình tái chế 4 loại chất thải nhựa gồm: polypropylen, polyetylen mật độ cao, polyetylen mật độ thấp và polystyrene tác động cao.
Niamah cho biết: "Chúng tôi đang có kế hoạch mở rộng năng lực tái chế của mình với các hệ thống tốt hơn và quy trình hiệu quả hơn. Bằng cách mang đến một góc nhìn mới về rác thải nhựa, tôi hy vọng sẽ thay đổi suy nghĩ của mọi người, giúp họ nhìn nhận lại hành vi tiêu dùng của mình".
Nhựa đang là một vấn đề nan giải ở Đông Nam Á, nơi đồ ăn, uống mang đi chủ yếu được đựng trong túi và hộp nhựa. Sự phụ thuộc vào nhựa ngày càng trở nên trầm trọng khi đại dịch Covid-19 khuyến khích việc sử dụng các dịch vụ giao đồ ăn.
Prak Kodali, Giám đốc điều hành và đồng sáng lập của pFibre có trụ sở tại Singapore, công ty sử dụng các thành phần thực vật biển phân hủy sinh học cho biết: "So với phần còn lại của thế giới, Nam và Đông Nam Á sử dụng nhựa dùng một lần nhiều hơn do giá cả phải chăng và tính tiện lợi".
Ở Đông Nam Á, các doanh nghiệp thân thiện với môi trường như pFibre đang tìm cách thúc đẩy "nền kinh tế tuần hoàn". Họ hy vọng sẽ giảm thiểu hoặc loại bỏ chất thải do con người tạo ra trong bối cảnh các chính phủ và công ty ở châu Á đang phải ứng phó với vấn đề biến đổi khí hậu ngày một cấp bách.
Kodali nói: "Chúng tôi đang cố gắng thay thế màng nhựa bằng một chất thay thế có thể phân hủy sinh học 100%, có thể phân hủy bên ngoài cơ sở công nghiệp mà không giải phóng bất kỳ khí độc hại hoặc chất độc nào trong quá trình này".
Còn tại Việt Nam, công ty nhượng quyền thương mại ReForm Plastic đang muốn tiến xa hơn với việc xử lý nhựa giá trị thấp thành vật liệu xây dựng và các sản phẩm khác. Bằng cách sử dụng các kỹ thuật ép nén, công ty này hướng đến chuyển đổi nhựa thành các tấm có thể dùng làm vật liệu cơ bản để tạo hình thành nhiều mặt hàng tiêu dùng, tương tự gỗ, kim loại hoặc bìa cứng.
Người đồng sáng lập của ReForm Plastic, Kasia Weina, cho biết, tính đến nay, công ty khởi nghiệp này đã chuyển đổi hơn 500 tấn nhựa "thấp và không có giá trị" thành sản phẩm hữu ích. Cô khẳng định công ty có khả năng xử lý tới 6.000 tấn tại 8 nhà máy. ReForm Plastic cũng đặt mục tiêu mở 100 cơ sở trên khắp thế giới, sử dụng hơn 2.500 công nhân, đồng thời xử lý hơn 100.000 tấn chất thải nhựa hàng năm vào năm 2030.
"Bằng cách trở thành cửa hàng một điểm đến nhận xử lý rác thải quản lý sai, chúng tôi có thể tạo ra tác động môi trường tích cực hơn, trên quy mô lớn hơn" - Weina nói với Nikkei Asia.
Những nỗ lực như vậy có ý nghĩa toàn cầu, khi mà nhựa chiếm 80% tổng số rác thải trong các đại dương trên thế giới - theo một ước tính của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế. ASEAN, nơi tạo ra hàng chục triệu tấn rác thải nhựa mỗi năm, cam kết vào năm 2021 sẽ chống lại rác thải đại dương.
Circulate Initiative, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa đại dương ở Nam và Đông Nam Á, cho biết 11 triệu tấn rác thải nhựa đổ vào đại dương mỗi năm, với con số dự kiến sẽ tăng gấp 3 lần vào năm 2040.
Bởi vì nhựa có thể mất hàng trăm năm để phân hủy, nên chỉ riêng việc loại bỏ ô nhiễm nhựa ở Ấn Độ và Indonesia vào năm 2030 được ước tính sẽ loại bỏ 150 triệu tấn khí thải nhà kính.
Thách thức đối với các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực này là huy động vốn vào thời điểm các nhà đầu tư đang bị cản trở bởi những bất ổn kinh tế vĩ mô toàn cầu, lãi suất tăng và áp lực lạm phát. Hoạt động giao dịch liên quan đến các công ty môi trường bền vững đã giảm 24% vào năm 2022 xuống còn 159,3 tỷ USD, mức thấp nhất trong 2 năm qua - theo báo cáo vào tháng 1 của nhà cung cấp dữ liệu tài chính Refinitiv.
Tuy nhiên, những nỗ lực tài trợ hiệu quả đã hỗ trợ đáng kể cho nền kinh tế tuần hoàn. Circulate Initiative - mạng lưói ươm tạo, kết nối các nhà đầu tư và các công ty trẻ với chương trình nghị sự bền vững - cho biết họ đã giúp các công ty khởi nghiệp huy động được 59 triệu USD vốn kể từ khi được thành lập vào năm 2019.
Cùng năm đó, chuyên gia quản lý đầu tư Circulate Capital đã ra mắt quỹ đầu tư đầu tiên trên thế giới dành riêng cho các công ty khởi nghiệp và doanh nghiệp nhỏ chống lại mối đe dọa nhựa đại dương.
Đối tác đầu tư của công ty ở châu Á, Caroline Wee, nói rằng họ hy vọng sẽ giúp các công ty khởi nghiệp đảm bảo nguồn vốn cần thiết ở các giai đoạn tăng trưởng khác nhau để đạt được quy mô và lợi nhuận.
"Vốn, sự kiên nhẫn và tinh thần chấp nhận rủi ro là cần thiết để ươm tạo và đầu tư vào các doanh nghiệp và dự án giai đoạn đầu sẽ trở thành tương lai của quản lý và tái chế chất thải" - Wee nhấn mạnh - "Các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực quản lý và tái chế rác thải nhựa vẫn đang đối mặt với những thách thức do thiếu tầm nhìn".
