“Lỗ hổng trong kiến thức về ngôn ngữ học”
Như báo Kinh tế & Đô thị đã thông tin, những ngày gần đây, dư luận xã hội đang quan tâm đến ý kiến của nhà giáo Đào Quốc Vịnh- Hiệu trưởng trường Tiểu học Tô Hiến Thành (quận Hai Bà Trưng) về việc SGK Tiếng Việt 1, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống (bộ Kết nối) của Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục Việt Nam đã hoàn toàn loại bỏ chữ P với âm “pờ” ra khỏi chương trình học và cho rằng đó là “sai sót không thể chấp nhận được”. Nhà giáo Đào Quốc Vịnh cũng gửi thư ngỏ đến Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn và hy vọng rằng “Bộ trưởng sớm chỉ đạo việc này để các cháu người dân tộc được học chữ P một cách danh chính ngôn thuận bằng hướng dẫn ngay trong SGK…”.
Lên tiếng phản biện ý kiến trên, PGS.TS. Bùi Mạnh Hùng- Tổng chủ biên kiêm Chủ biên SGK Tiếng Việt 1, Bộ Kết nối khẳng định bảng chữ cái trong SGK Tiếng Việt 1 bộ Kết nối có đầy đủ 29 chữ cái theo quy định của Bộ GD&ĐT (trang 12, tập một); do vậy nói bộ Kết nối không dạy chữ P là “hoàn toàn không có cơ sở”; sách có dạy âm P cuối, thậm chí dạy nhiều. Còn về việc dạy âm đầu P (pờ) thì các bộ sách có thể có những cách khác nhau. Bộ Kết nối chọn cách thứ nhất, đó là dạy âm đầu P (âm pờ) trong bài dạy âm PH (âm phờ). Trước khi học âm PH, các học sinh được luyện đọc âm P, chứ không học âm P riêng và không có từ ứng dụng riêng cho âm đầu P. “Đây là cách rất quen thuộc với đông đảo giáo viên dạy Tiếng Việt lớp 1 trên cả nước trong 20 năm qua. SGK Tiếng Việt 1, bộ Kết nối kế thừa cách dạy này. Sau khi làm quen, tập đọc âm P ngay trước khi học âm PH, học sinh được luyện đọc âm đầu P trong một số bài học sau đó”- PGS.TS. Bùi Mạnh Hùng cho biết.
Theo dõi cách trả lời này, nhà giáo Đào Quốc Vịnh cho rằng tác giả cuốn sách đang “không phân biệt được âm pờ và chữ P”. Ở mấy trang đầu sách có bảng chữ cái thật. Nhưng đưa bảng chữ cái mà không dạy âm “pờ” và chữ P ghi âm “pờ” thì đó không phải là nội dung dạy học!
“Chủ biên cho rằng, trong Tiếng Việt âm P (pờ) có thể xuất hiện ở đầu hoặc cuối âm tiết, sách của họ đã dạy âm P ở cuối âm tiết. Lập luận này của những chuyên gia biên soạn SGK thực sự làm tôi ngỡ ngàng vì lỗ hổng trong kiến thức về ngôn ngữ học. Họ đã không phân biệt được phụ âm đầu “pờ” và phụ âm cuối “pờ”. Đây là hai âm vị hoàn toàn khác nhau. Tôi mong rằng các vị chuyên gia biên soạn SGK Tiếng Việt hãy đọc lại và suy ngẫm thật thấu đáo cuốn sách của Giáo sư Đoàn Thiện Thuật mà đại diện NXB Giáo dục Việt Nam đã viện dẫn để hiểu rõ hơn thế nào là phụ âm đầu và phụ âm cuối”, nhà giáo Đào Quốc Vịnh nói.
Cần thẳng thắn nhìn vào sự thật
Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tô Hiến Thành cho rằng, trong khoa học, nhất là các ngành khoa học xã hội, trong đó có ngành Ngôn ngữ học, về lý thuyết các nhà khoa học có thể có những ý kiến khác nhau nhưng không phải ai cũng tán thành quan điểm như chủ biên cuốn sách đã dẫn. Bởi lẽ nếu nói rằng trong Tiếng Việt không có phụ âm đầu pờ thì vì sao mọi người Việt Nam bình thường đều phát âm được những từ mở đầu bằng pờ như “Pác Bó”, “Pa-cô”, “Sa Pa”, “đèn pin”, “pa nô”,…? Phải khẳng định rằng không thể coi “Pác Bó”, “Sa Pa”, “Pa-cô”,… là từ ngoại lai chưa Việt hóa được. Còn về các từ như “pa nô”, “pin”, “pi-a-nô” thì thời điểm các từ này nằm ở “ngoại vi “ như chủ biên cuốn sách nêu đã quá xa xưa. Hàng chục năm nay, những từ này đã được đưa vào từ điển Tiếng Việt.
Nhà giáo Đào Quốc Vịnh lập luận: “Các vị cho rằng, sách Tiếng Việt Lớp 1 của bộ Kết nối dạy chữ P theo giải pháp dạy chữ P giống với Tiếng Việt 1 của Bộ GD&ĐT theo chương trình Tiếng Việt năm 2000. Đây là việc làm tùy tiện, mang tính sao chép nhưng thiếu đồng bộ. Bởi vì sách Tiếng Việt 1 theo chương trình năm 2000 đã cũ kỹ, cần phải đổi mới nên mới có Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Hơn nữa, trong cuốn sách cũ đó tác giả tuy không dạy âm pờ nhưng có dạy chữ P ngay trong SGK và vở tập viết cho học sinh. Điều này, những người viết sách đã không đọc tham khảo….
“Tôi cho rằng, NXB Giáo dục Việt Nam và các tác giả cần thẳng thắn nhìn vào sự thật. Nếu giải pháp của các vị đúng thì tại sao quyển Tiếng Việt 1 thuộc bộ Chân trời sáng tạo cũng do PGS.TS Bùi Mạnh Hùng làm Tổng chủ biên và do NXB Giáo dục Việt Nam ấn hành lại dạy âm pờ và chữ P ngay ngay từ phần “Âm” (trang 60 tập 1)", nhà giáo Đào Quốc Vịnh đưa ra đối chứng.
Dạy chữ P độc lập là cần thiết
Theo dõi tranh luận về vấn đề trên, nhiều giáo viên dạy Tiếng Việt lớp 1 bộ Kết nối cho hay, đúng là sách này có bộ 29 chữ cái ở đầu sách và không có bài về chữ P, âm “pờ” riêng. Theo tiến trình bài học, khi học chữ PH, giáo viên vẫn dành thời lượng giới thiệu, hướng dẫn về chữ P, âm “pờ” để học sinh nắm lại. Tuy nhiên, vì là hướng dẫn thêm mà không phải bài riêng nên thời lượng để học sinh học chữ P, âm “pờ” rất ít. “Với học sinh đọc thông, viết thạo thì không phải là vấn đề nhưng với các em học chậm, đọc chậm, chưa được làm quen với âm, với chữ sẽ rất thiệt thòi, nhất là trong giai đoạn học trực tuyến”- cô Nguyễn Thị Kim Chi, giáo viên dạy lớp 1 tại quận Hà Đông bày tỏ.
Theo cô Kim Chi, do có hơn 30 năm dạy cấp 1, trải nghiệm qua nhiều lần thay đổi sách nên cô nắm rõ được chương trình dạy, cách dạy qua nhiều giai đoạn khác nhau; từ đó kế thừa, kết hợp cả cách dạy cũ và mới; sách thiếu chỗ nào cô sẽ tự bổ sung, cập nhật cho học sinh. Nhưng với những giáo viên trẻ chưa được tiếp cận bộ sách trước đó hoặc kể cả giáo viên lâu năm nhưng không tâm huyết, nếu dạy lướt qua chữ P, âm “pờ” mà không hướng dẫn đầy đủ cho học sinh hoặc sách có thế nào chỉ dạy thế ấy thì rất thiếu sót. Lường được vấn đề này, trong các buổi sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn, cô vẫn luôn đề đạt ý kiến về việc giáo viên cần chú ý dành thời gian giới thiệu về chữ P, âm “pờ” cho học sinh trước khi dạy và phân tích chữ PH, âm "phờ".
Cô giáo trẻ Lê Mai Trang, giáo viên lớp 1 tại huyện Thanh Oai chia sẻ: Dù không dạy chữ P độc lập nhưng trong thiết kể bài giảng Powerpoint, cô cũng có giới thiệu chữ P, âm “pờ” cho học sinh. Cô Trang cho rằng, vì không có tiết riêng nên việc dạy chữ P, âm “pờ” không thể kỹ; trong khi với từ có chữ P đứng đầu đều đọc rất khó như “pin”, “pí pa pí pô”, “pao”…. Nếu thiết kế bài học về chữ P, âm “pờ” độc lập thì giáo viên có nhiều thời gian để dạy và học sinh cũng có nhiều thời gian để học, đọc; như vậy sẽ hợp lý hơn. Cô Trang và nhiều đồng nghiệp có chung quan điểm rằng: Dạy chữ P, âm “pờ” độc lập là cần thiết.
Dạy Tiếng Việt cho các em không thể không dạy âm “pờ”, chữ P
Trong các kết quả nghiên cứu về ngữ âm học Tiếng Việt từ cuối thế kỷ trước, âm “pờ” được coi là âm mượn từ tiếng Âu châu. Nói cách khác, người ta quan niệm đó là âm không có trong Tiếng Việt. Về bản chất, nó là phụ âm môi – môi, khi phát âm hơi bật ra nên gọi là phụ âm bật hơi, tắc vô thanh. Tuy nhiên, đó là nhìn nhận “pờ” với tính chất là phụ âm đầu.
Trong cấu tạo âm tiết tiếng Việt, “pờ” còn tham gia với tư cách là phụ âm cuối. Nó có mặt trong rất nhiều từ như: Khiếp (khiếp đảm, khiếp vía, khiếp hãi), tiếp (tiếp nhận, tiếp theo, tiếp tục). Đặc biệt là nó có mặt trong nhiều từ láy: Chiêm chiếp, thiêm thiếp … Do đó, dạy Tiếng Việt cho các em không thể không dạy âm “pờ”, chữ P. Trên phương diện từ vựng, vào thời điểm đó, các kết quả nghiên cứu cho thấy, các từ có âm “pờ” mở đầu tồn tại rất ít. Đó là các từ như: pinh pông (bóng bàn), pô pô lin, pê ni xi lin… Tuy nhiên, đến giai đoạn hiện nay thì tình hình đã khác nhiều. Do quá trình hội nhập khu vực và thế giới, số lượng các từ có âm “pờ” từ nước ngoài vào Việt Nam không còn ít như trước mà ngày một tăng lên. Như thế, việc không dạy âm “pờ”, chữ P trong Sách Tiếng Việt 1 của bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống” (NXB Giáo dục Việt Nam) là chủ trương không đúng và lạc hậu với tình hình…”- PGS.TS Nguyễn Hữu Đạt, Viện trưởng Viện Ngôn ngữ và Văn hóa phương Đông.
