Bảo đảm quyền của giáo viên, học sinh

Hệ lụy từ dạy thêm, học thêm tràn lan

Trong phiên trả lời chất vấn tại Quốc hội về vấn đề DTHT, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn phân tích: sở dĩ cần DTHT vì “chưa đủ”, trong đó có thể kể: lương giáo viên chưa đủ sống; chưa đủ trường lớp để học sinh không phải cạnh tranh, đặc biệt ở các khu đô thị và TP lớn, việc thi vào THPT còn căng thẳng hơn thi đại học. Cùng với đó, phụ huynh chưa đủ niềm tin và thỏa mãn khi con mình thành tích chưa cao; hiệu trưởng, giáo viên cũng chưa hoàn thành trách nhiệm trong giảng dạy chương trình chính; trong quản lý, cơ chế, điều hành cũng còn nhiều thứ chưa đủ...

Dưới góc độ chuyên môn, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn chia sẻ hệ thống trang bị kiến thức kiểu cũ bao gồm: SGK là đóng gói kiến thức để chuyển giao, thầy cô là người truyền thụ, thi cử là kiểm tra kiến thức, đi cùng với đó là luyện thi, là bài mẫu, văn mẫu, toán mẫu, toán đố, là học thuộc. Như vậy, DTHT là một khâu trong chuỗi hệ thống trang bị kiến thức này. Bộ trưởng nêu trăn trở: "Nếu cứ tiếp tục dạy học theo kiểu trang bị kiến thức, khi thời đại kiến thức bùng nổ, việc theo đuổi kiến thức sẽ không được đổi mới và đứng trước nguy cơ thất bại. Việc DTHT sẽ níu kéo, làm cho việc trang bị kiến thức theo lối cũ được bảo lưu và cản trở sự đổi mới. DTDT có thể củng cố kiến thức, nhưng ít đem lại giá trị cho sự phát triển con người và nhìn dưới góc độ hệ lụy sâu xa sẽ thấy cần quyết liệt loại bỏ tình trạng DTDT tiêu cực".

Nhấn mạnh ý nghĩa của Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT về quản lý DTHT, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng, Thông tư 29 không chỉ giải quyết vấn đề xã hội mà là một phần của công cuộc đổi mới, làm cho trường học thay đổi, mở đường cho hệ thống mới của giáo dục, phát triển năng lực của trẻ em. Đó chính là năng lực tự học, tự mở rộng kiến thức để ứng phó thời đại bùng nổ tri thức. Cần hạn chế việc dạy thêm trong và ngoài trường để học sinh có thời gian đọc tài liệu, trang bị kỹ năng cần thiết khác và "phải giữ tuổi thơ cho trẻ em".

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT cho rằng không thể có giải pháp duy nhất hay một sớm một chiều mà cần giải pháp tổng thể để khắc phục bất cập của tình trạng DTHT. Trước mắt, cần hoàn thành tốt chương trình chính khóa, giáo viên phải hoàn thành hết trách nhiệm công vụ của mình ngay trong chương trình chính khóa, đây là vấn đề quan trọng của đổi mới giáo dục. Về chương trình, sẽ có những nội dung cần phải điều chỉnh, trong đó tăng tính thực học, kiên quyết bỏ những nội dung học nhưng kém tính thực tiễn, tính ứng dụng, kém yếu tố phát triển con người.

Cùng với đó, một trong những giải pháp được Bộ GD&ĐT kiên trì đề xuất nhiều năm qua, đó là đưa dạy thêm vào ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Thảo luận về nội dung này tại Quốc hội vào tháng 11/2023, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn từng chia sẻ: Bộ GD&ĐT đã có văn bản quy định đầy đủ việc kiểm soát dạy thêm trong khuôn khổ nhà trường gồm đạo đức nhà giáo, quy tắc ứng xử, văn hóa học đường, thực thi công vụ. Tuy nhiên, môi trường ngoài nhà trường còn thiếu cơ sở pháp lý để điều tiết, giám sát. Trong quá trình sửa Luật Đầu tư, Bộ GD&ĐT đã gửi văn bản cho Thủ tướng, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Bộ KH&ĐT (nay là Bộ Tài Chính) đề nghị bổ sung DTHT vào danh mục kinh doanh có điều kiện để có cơ sở pháp lý xử lý bên ngoài trường học. Nhưng không rõ lý do tại sao từ năm 2020, 2021 việc này không được chấp thuận.

Vì sao nên đưa vào ngành nghề kinh doanh có điều kiện?

Hiểu một cách đơn giản, nếu dạy thêm đưa vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện thì tổ chức, cá nhân muốn dạy thêm phải đáp ứng các điều kiện về hoạt động đầu tư giáo dục mới được cấp phép hoạt động thay vì như hiện nay là chỉ cần đăng ký hoạt động kinh doanh. Mặc dù có nhiều ý kiến tranh luận khi đưa học thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện do không liên quan đến quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng, bảo vệ môi trường như quy định; nhưng cũng có không ít quan điểm đồng tình.

Theo PGS.TS Chu Cẩm Thơ, Trưởng Ban Nghiên cứu - Đánh giá giáo dục, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, tuy chưa có nghiên cứu đầy đủ về tác động của việc dạy thêm đến an sinh quốc gia, quy mô kinh tế hay sức khỏe tinh thần, thể chất, trí tuệ, sự phát triển của nguồn nhân lực… nhưng dễ dàng nhận thấy, dạy thêm thực sự có ảnh hưởng rất lớn đến toàn xã hội. Nếu dựa vào những tiêu chí ảnh hưởng đến an sinh như sự phổ biến của ngành nghề, sự phát triển của nguồn nhân lực… thì dạy thêm thực sự là ngành nghề đặc biệt.

Khi được quản lý như một danh mục kinh doanh có điều kiện, công tác quản lý hoạt động dạy thêm sẽ được thực hiện chặt chẽ. Việc đưa dạy thêm vào danh mục kinh doanh có điều kiện sẽ giúp minh bạch hóa thông tin về các đơn vị cung cấp dịch vụ dạy thêm; khi đó, phụ huynh, học sinh, giáo viên dễ dàng lựa chọn và so sánh, ngăn chặn hoạt động dạy thêm trái phép, không bảo đảm chất lượng.

Trao đổi với báo chí về vấn đề này, Luật sư Trần Xuân Tiền - Trưởng Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) bày tỏ: “Việc đưa dạy thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện là một đề xuất cần thiết". Khi đưa dịch vụ dạy thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, phạm vi quản lý mở rộng, không chỉ thuộc quản lý của Bộ GD&ĐT mà còn chịu sự điều chỉnh của Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, phải đáp ứng điều kiện về thuế, giấy phép kinh doanh và chịu xử phạt nặng nếu vi phạm. Trong tương lai, các cơ sở dạy thêm phải hoạt động bài bản như một DN giáo dục. Việc đưa dạy thêm vào danh mục kinh doanh có điều kiện sẽ giúp kiểm soát tốt hơn các trung tâm dạy thêm, ngăn chặn tình trạng chạy đua điểm số, dạy thêm quá tải, gây áp lực cho học sinh cũng như cho giáo viên.

Chia sẻ về nội dung trên, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn cho biết, đề xuất này của Bộ GD&ĐT không mới và đã được trao đổi, đề cập, phân tích rất nhiều lần. Chỉ khi dạy thêm là ngành nghề kinh doanh có điều kiện thì bộ, ngành, địa phương mới có đủ cơ sở, điều kiện để quản lý hoạt động này; từ đó không chỉ bảo đảm chất lượng dạy học mà còn bảo đảm quyền lợi của người học, thu nhập chính đáng của giáo viên và quản lý thuế với các đơn vị tổ chức.