Khuyến nông cộng đồng - Gieo hạt tri thức trên cánh đồng quê hương

Mở đầu bức thư, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan viết: một buổi chiều cuối mùa nước nổi, về thăm một xã mới hợp nhất ở Đồng Tháp. Ngồi trên chiếc xuồng nhỏ xuôi dòng kênh, nghe tâm tư của người nông dân, rằng "Giờ tụi tôi trồng lúa vất vả hơn xưa. Mặn lên, phèn ra, thời tiết thất thường. Mà xã giờ cũng ít cán bộ nông nghiệp, muốn hỏi kỹ thuật cũng khó".

Lời than ấy cứ ám ảnh đến tận hôm nay. Nó như tiếng gõ nhắc nhở rằng: giữa thời đại chuyển đổi số, nông dân vẫn cần một người để hỏi, một người cùng ra đồng, cùng cầm tay chỉ việc.

Từ những trăn trở, day dứt và ý tưởng khởi nguồn từ trái tim, Trung tâm Khuyến nông quốc gia đã ấp ủ một sáng kiến: phát triển lực lượng khuyến nông cộng đồng tại các xã mới hợp nhất, trước tiên ở đồng bằng sông Cửu Long, nơi đang chịu áp lực kép: biến đổi khí hậu và biến động thị trường.

Ông Lê Minh Hoan cho rằng: khuyến nông cộng đồng không chỉ là cán bộ đi phổ biến kỹ thuật, mà là những người bạn đồng hành tri thức: biết lắng nghe, biết chia sẻ, biết kết nối nông dân với hợp tác xã, doanh nghiệp, nhà khoa học, chính quyền.

Theo đó, lực lượng khuyến nông cộng đồng sẽ là bộ nhớ tri thức của xã: lưu giữ dữ liệu mùa vụ, dịch bệnh, thị trường, kết nối với hệ thống khuyến nông số. Người truyền cảm hứng học tập suốt đời: tổ chức lớp tập huấn ngay tại cánh đồng, trung tâm học tập cộng đồng, hướng dẫn nông dân sử dụng điện thoại thông minh, ứng dụng công nghệ số. Và là chiếc cầu nối tin cậy: giúp doanh nghiệp, Hợp tác xã truyền tải yêu cầu kỹ thuật của thị trường, hợp đồng liên kết một cách minh bạch; giúp nông dân phản hồi khó khăn, kiến nghị chính sách.

Tầm nhìn của Trung tâm Khuyến nông quốc gia là để mỗi xã trở thành "trạm học tập cộng đồng" về nông nghiệp, để nông dân học bất kỳ lúc nào, học từ người thật - việc thật - mô hình thật - câu chuyện thật. Đó cũng là bước chuẩn bị cho một nền nông nghiệp thông minh, nông thôn hạnh phúc - nơi tri thức trở thành sức mạnh nội sinh.

Tâm thư của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cũng đã lời nhắn gửi đến lãnh đạo và cộng đồng, rằng: mong lãnh đạo các tỉnh, các sở, ngành hãy hiểu hết sứ mạng của lực lượng khuyến nông trong chuyển đổi nông nghiệp, xây dựng nông thôn. Từ đó tiếp tục quan tâm, bố trí nguồn lực, tạo cơ chế để Trung tâm Khuyến nông quốc gia triển khai thành công đề án này. Mong rằng các doanh nghiệp, hợp tác xã hãy coi lực lượng khuyến nông cộng đồng như cầu nối quan trọng đến nông dân, để cùng chia sẻ lợi ích và rủi ro, cùng kiến tạo chuỗi ngành hàng bền vững.

Ông Lê Minh Hoan cũng tin rằng, các anh chị em khuyến nông cộng đồng sẽ là những hạt giống tri thức được gieo khắp đồng bằng, sẽ nảy mầm tri thức, nở hoa hy vọng, kết quả hạnh phúc.

Bức tâm thư cũng nói rõ: “Đừng chỉ nhắm vào những mục tiêu lớn lao ở tận chân trời. Hãy tạo ra những điều lớn lao từ những điều bình dị nhất, từ một hạt giống, một bờ ruộng, một buổi tập huấn ngay tại sân nhà văn hóa ấp, trên cánh đồng. Chính từ đó, một vùng quê sẽ đổi thay”.

Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia Hoàng Văn Hồng cho biết, sau khi các địa phương triển khai chính quyền 2 cấp, hệ thống khuyến nông vẫn duy trì hiệu quả. Toàn vùng đang hoạt động 1.013 Tổ Khuyến nông cộng đồng với hơn 10.360 thành viên, được xem như “cánh tay nối dài” của ngành nông nghiệp đến từng xã, ấp.

Sự thay đổi mô hình chính quyền khiến tổ chức khuyến nông cộng đồng đứng trước yêu cầu kiện toàn lại để phù hợp. Hai phương án được đưa ra. Phương án 1: giữ nguyên các Tổ khuyến nông cộng đồng hiện có, đặt tại Trạm Khuyến nông khu vực, tổ trưởng là cán bộ khuyến nông, phạm vi hoạt động liên xã. Phương án 2: tổ chức lại trên cơ sở các tổ hiện có, đặt tại UBND xã, lãnh đạo xã làm tổ trưởng, phạm vi hoạt động quy mô xã.

Dù theo phương án nào, nhiệm vụ cốt lõi vẫn là bám sát nhu cầu thực tế của nông dân, tổ chức tập huấn ngắn hạn, áp dụng phương pháp “cầm tay chỉ việc” kết hợp đào tạo trực tuyến. Hội nghị cũng nhấn mạnh cần xây dựng giáo trình khuyến nông đơn giản, gắn với thực tiễn sản xuất, tích hợp chuyển đổi số và sản xuất an toàn, giảm phát thải.

Một điểm mới là đề xuất xây dựng “trạm học tập cộng đồng về nông nghiệp” – nơi nông dân học tập mọi lúc, theo nhóm nhỏ, với sự hỗ trợ của cán bộ kỹ thuật. Mục tiêu là giúp nông dân không chỉ nắm kỹ thuật, mà còn biết quản lý rủi ro, phân tích thị trường, tiến tới ứng dụng công nghệ số, IoT, AI, blockchain trong nông nghiệp thông minh.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho rằng, lực lượng khuyến nông cộng đồng cần phát triển thành lực lượng đa chức năng: chuyển giao công nghệ, cơ giới hóa sản xuất, tư vấn hợp tác xã, dịch vụ cây trồng vật nuôi, tư vấn chuyển đổi số, kiểm soát dịch bệnh. Ông cũng đề nghị tạo cơ chế để các tổ khuyến nông cộng đồng tham gia dịch vụ cho doanh nghiệp, gắn chặt nhiệm vụ với Đề án 1 triệu ha lúa và mục tiêu tăng trưởng xanh của vùng đến năm 2030.