Quá trình quốc tế hóa văn hóa Việt Nam và Việt Nam hóa văn hóa quốc tế là một chiến lược quan trọng trong việc nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa những cơ hội mà nó mang lại và vượt qua những thách thức, Việt Nam cần có những chính sách, chiến lược toàn diện, linh hoạt trong bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa.
Vấn đề quốc tế hóa nền văn hóa Việt Nam được Đảng, Nhà nước, ngành VHTT&DL, các địa phương, đơn vị nghệ thuật cũng như giới nghệ sĩ đặc biệt quan tâm. Nghị quyết 33-NQ/TW của Hội nghị T.Ư 9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước cũng nhấn mạnh nhiệm vụ, phát triển công nghiệp văn hóa nhằm khai thác và phát huy những tiềm năng, giá trị đặc sắc của văn hóa Việt Nam; khuyến khích xuất khẩu sản phẩm văn hóa, góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới. Đồng thời chủ động mở rộng hợp tác văn hóa với các nước; tiếp nhận có chọn lọc tinh hoa văn hóa thế giới, làm phong phú thêm văn hóa dân tộc.
Kết luận số 57-KL/TW ngày 15/6/2023 của Bộ Chính trị về tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác thông tin đối ngoại trong tình hình mới đã xác định, một trong những nhiệm vụ trọng tâm là tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức thông tin đối ngoại, tập trung giới thiệu, lan tỏa mạnh mẽ đến cộng đồng quốc tế lịch sử, truyền thống, hình ảnh đất nước, con người, văn hóa, thành tựu của công cuộc đổi mới, các giá trị, tư tưởng cao đẹp của dân tộc Việt Nam, đóng góp của Việt Nam vào kho tàng văn hóa, tri thức nhân loại... Đồng thời tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa, các giá trị tiến bộ mang tính phổ quát của nhân loại, kinh nghiệm quốc tế... đáp ứng kịp thời nhu cầu thông tin trong nước.
Nghị quyết số 162/2024/QH15, ngày 27/11/2024 của Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 – 2035 cũng xác định mục tiêu tổng quát là chú trọng hội nhập quốc tế và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát huy sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam. Mục tiêu đến năm 2030, hàng năm, có ít nhất 5 sự kiện quốc tế lớn về văn hóa, nghệ thuật tại nước ngoài có sự tham gia chính thức của Việt Nam; đến năm 2035, phấn đấu các ngành công nghiệp văn hóa đóng góp 8% GDP của cả nước.
Đặc biệt, trong chương trình làm việc của Bộ Chính trị, Ban Bí thư năm 2025 đặt ra nhiệm vụ xây dựng đề án “Quốc tế hóa văn hóa Việt Nam và Việt Nam hóa văn hóa quốc tế”. Đây là một chủ trương đúng đắn và thiết thực, nhằm nâng cao vị thế của đất nước, con người và văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế. Theo Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính, Đề án nhằm cụ thể hóa chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước trong phát triển văn hóa, tăng cường hội nhập quốc tế, phát huy sức mạnh mềm của quốc gia, khẳng định vị thế, vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế.
Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế (Bộ VHTT&DL) Nguyễn Phương Hòa cho biết, quốc tế hóa văn hóa Việt Nam và Việt Nam hóa văn hóa quốc tế nhằm hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh và hạnh phúc, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Qua đó để văn hóa trở thành sức mạnh nội sinh phát triển đất nước nhanh và bền vững.
Đề án "Quốc tế hóa văn hóa Việt Nam và Việt Nam hóa văn hóa quốc tế" cũng kỳ vọng đưa Việt Nam chiếm lĩnh đỉnh cao mới trong sáng tạo nghệ thuật, tạo ra các tác phẩm đẳng cấp thế giới; hình thành các sản phẩm, thương hiệu văn hóa có chất lượng, năng lực cạnh tranh toàn cầu, xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ văn hóa ra nước ngoài. Đồng thời, xây dựng Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn của các sự kiện văn hóa, nghệ thuật tầm cỡ quốc tế.
Theo Thứ trưởng Thường trực Bộ VHTT&DL Lê Hải Bình, Việt Nam là một đất nước có hơn 4.000 năm lịch sử, đã tích luỹ, tạo ra và phát huy được nhiều giá trị, bản sắc văn hóa riêng của dân tộc, làm nên hồn cốt, sức mạnh của dân tộc; đồng thời tiếp thu và góp phần đóng góp vào nền văn hóa chung của nhân loại. Văn hóa đã đồng hành cùng dân tộc, góp phần đưa Việt Nam hội nhập sâu, rộng vào nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu, nền văn minh nhân loại.
Hiện nay, Việt Nam trong nhóm 40 nước có nền kinh tế lớn nhất thế giới và 20 nền kinh tế hàng đầu về thương mại và thu hút đầu tư nước ngoài; có quan hệ ngoại giao với 193 nước là thành viên Liên Hợp quốc; xây dựng các mối quan hệ đối tác, hợp tác chiến lược, đối tác chiến lược toàn diện với tất cả các cường quốc trên thế giới và khu vực. "Những thành tựu nổi bật của đất nước, của dân tộc, đặc biệt trong 40 năm đổi mới vừa qua, với vai trò không thể thiếu của văn hóa, là nền tảng và điều kiện quan trọng để Việt Nam hiện thực hóa tầm nhìn chiến lược, bước vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc" - Thứ trưởng Thường trực Lê Hải Bình chia sẻ.
Theo các chuyên gia, việc một quốc gia ảnh hưởng văn hóa tới một quốc gia khác là điều không hiếm gặp, nhưng không có nghĩa nó sẽ tạo ra cả một làn sóng lan rộng, tác động trực tiếp vào các châu lục và trên phạm vi toàn thế giới. Hàn Quốc là một trong những trường hợp hiếm hoi đã khẳng định được sự thành công trong việc quảng bá văn hóa dân tộc. Chính phủ Hàn Quốc cũng đang đặt mục tiêu đến năm 2030 đạt quy mô thị trường K-culture 300.000 tỷ won và xuất khẩu văn hóa 50.000 tỷ won, thông qua tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp, thúc đẩy R&D công nghệ văn hóa, ứng dụng AI vào toàn bộ quy trình sản xuất – sáng tạo – phân phối nội dung.
Rất nhiều quốc gia đã coi chiến lược quảng bá hình ảnh đất nước bằng truyền thông của Hàn Quốc là con đường mẫu mực, trong đó có cả cường quốc về văn hóa truyền thống là Trung Quốc. Theo đó, việc triển khai gia tăng sức mạnh mềm văn hóa ra thế giới trong đó có khu vực Đông Nam Á của Trung Quốc được thực hiện trên ba phương thức chính: thành lập Học viện Khổng Tử; thúc đẩy các hoạt động giao lưu văn hóa giữa các nước; xuất khẩu các sản phẩm văn hóa như truyền hình, phim ảnh, âm nhạc… ra toàn thế giới. Đến nay, Trung Quốc có 58 trung tâm văn hóa, 450 Viện Khổng Tử trên thế giới.
Nhìn nhận đúng cách thức mà Hàn Quốc đã phát triển nền văn hóa của họ trên phạm vi châu lục và thế giới, Việt Nam – một quốc gia có nền văn hóa truyền thống lâu đời và quý báu, sẽ rút ra được nhiều bài học kinh nghiệm trong việc khai thác các tiềm năng kinh tế, xã hội do văn hóa mang lại. Đó không chỉ là việc tuyên truyền văn hóa trong phạm vi quốc gia, mà cần coi đó là một thị trường đầy tiềm năng để quảng bá, tiếp thị ra quốc tế.
Quốc tế hóa không chỉ là xu hướng mà còn là một yêu cầu cần thiết trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, là chìa khóa cho sự phát triển thịnh vượng trong tương lai. Quốc tế hóa văn hóa Việt Nam là quá trình giới thiệu và lan tỏa các giá trị văn hóa, truyền thống, nghệ thuật của Việt Nam ra thế giới, đồng thời tạo cơ hội để văn hóa Việt Nam được giao lưu, học hỏi và kết nối với các nền văn hóa khác, làm cho văn hóa Việt Nam trở thành một phần của dòng chảy văn hóa toàn cầu.
Việt Nam hóa văn hóa quốc tế chính là một dạng tiếp biến văn hóa và đồng thời bản địa hóa văn hóa ngoại nhập, hay nói một cách khách là điều chỉnh, thích nghi, tái tạo lại các yếu tố văn hóa từ bên ngoài để phù hợp với văn hóa địa phương, hấp thụ giá trị quốc tế mà không làm mất bản sắc dân tộc.
Mục tiêu của Đề án “Quốc tế hóa văn hóa Việt Nam và Việt Nam hóa văn hóa quốc tế” đến năm 2035 và tầm nhìn đến 2045 là hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh và hạnh phúc, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, trở thành sức mạnh nội sinh phát triển đất nước nhanh và bền vững, nâng cao vị thế trên trường quốc tế, góp phần tích cực đưa Việt Nam đóng vai trò, vị trí quan trọng trong nền văn minh của nhân loại.
Theo Đề án, Bộ VHTT&DL đã đề ra những giải pháp cụ thể cho từng lĩnh vực. Trong đó ở lĩnh vực điện ảnh, đầu tư sản xuất phim quảng bá bản sắc văn hóa Việt Nam tại nước ngoài; tạo ra những bộ phim có kịch bản tốt, sâu sắc, phản ánh chân thực văn hóa, con người và lịch sử Việt Nam. Điều này sẽ giúp tạo dựng hình ảnh và thương hiệu riêng cho điện ảnh Việt Nam trên trường quốc tế. Đồng thời củng cố và đẩy mạnh thương hiệu các liên hoan phim quốc tế tại Việt Nam như Liên hoan phim quốc tế Hà Nội (HANIFF), Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng (DANAFF)…
Trong lĩnh vực mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm, quảng bá văn hóa, thương hiệu Việt Nam tại các sự kiện quốc tế lớn tại nước ngoài như các triển lãm, trưng bày quốc tế (Venice Biennale, London Design Biennale...). Trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, đăng cai, tổ chức các sự kiện quốc tế có quy mô, uy tín, phát triển các thương hiệu festival, lễ hội, cuộc thi, sự kiện văn hóa, nghệ thuật chất lượng, giải thưởng âm nhạc... tại Việt Nam nhằm chủ động tiếp thu, giới thiệu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, ưu tiên gắn với hệ thống các thành phố sáng tạo của Việt Nam. Cùng với đó, tổ chức các chương trình roadshow văn hóa (Creative Việt Nam) để hỗ trợ quảng bá hình ảnh con người, văn hóa, thế mạnh của các địa phương với bạn bè quốc tế; xúc tiến, xuất khẩu các sản phẩm, dịch vụ văn hoá và sáng tạo Việt Nam ra nước ngoài.
Ngoài ra, đẩy mạnh hợp tác với UNESCO và các tổ chức quốc tế trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản thế giới thông qua hoạt động nghiên cứu, nhận diện giá trị di sản văn hóa và thiên nhiên tiêu biểu của Việt Nam để lập hồ sơ trình UNESCO ghi vào Danh mục di sản thế giới. Đặc biệt, xây dựng các tour du lịch chuyên sâu về văn hóa, lịch sử và phong tục tập quán của Việt Nam dành cho khách quốc tế.
Sự phát triển bùng nổ của công nghệ số, các nền tảng mạng xã hội cho phép âm nhạc, nghệ thuật hiện đại có thể vượt ra ngoài biên giới, tiếp cận sâu rộng hơn với công chúng quốc tế. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, trong quá trình hội nhập quốc tế về văn hóa cần đặc biệt quan tâm tới việc gìn giữ bản sắc.
NSND Nguyễn Xuân Bắc - Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn (Bộ VHTT&DL) cho rằng, để phát triển công nghiệp văn hóa trong bối cảnh mới cần phải bảo đảm hai tiêu chí về “bản sắc và hiện đại”. Bởi bản sắc chính là kết tinh của dân tộc Việt Nam, là yếu tố không thể lẫn với các nền văn hóa khác. Phải làm sao để mỗi tác phẩm nghệ thuật khi thể hiện, khán giả ngay lập tức có thể nhận ra đó văn hóa, bản sắc của Việt Nam. Bản sắc văn hóa là nền tảng vững chắc và cũng là chìa khóa để công nghiệp văn hóa Việt Nam phát triển và đi ra thế giới.
“Mặt khác, công nghiệp văn hóa cần đáp ứng tiêu chí hiện đại, đáp ứng được yêu cầu, thị hiếu của công chúng, nhất là khi chúng ta đang sống trong thời đại công nghệ số hóa, có thể chia sẻ văn hóa của Việt Nam tới mọi nơi trên thế giới, để thế giới có thể cảm nhận được giá trị văn hóa của Việt Nam” – NSND Nguyễn Xuân Bắc nói.
Tại buổi làm việc về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa năm 2025, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng yêu cầu các đơn vị phải huy động nguồn lực, hỗ trợ, tạo điều kiện cho các đoàn nghệ thuật, công ty tổ chức sự kiện tư nhân tham gia vào quá trình nghiên cứu, hướng tới xuất khẩu văn hóa, đặc biệt ở các loại hình nghệ thuật như xiếc và múa rối.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đề nghị, những chương trình nghệ thuật khi biểu diễn ở nước ngoài phải mang đậm bản sắc, có sự tính toán kỹ về thị trường. Trước mắt, phải tập trung vào những thị trường có đông người Việt Nam sinh sống, tổ chức ở các quốc gia Việt Nam đã ký kết văn kiện hợp tác về văn hóa. “Quốc tế hóa văn hóa Việt Nam đi đôi với bảo tồn văn hóa truyền thống thông qua các chương trình nghệ thuật chất lượng” – Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh.
Phát biểu tại Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Văn hóa (28/8/1945 – 28/8/2025) tổ chức ngày 25/8 vừa qua, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nhấn mạnh bài học kinh nghiệm: Bản sắc là gốc, hội nhập là cành. Bản sắc giúp ta đứng vững và trường tồn; hội nhập giúp ta nở hoa kết trái và lan tỏa. Bảo tồn và phát triển bổ sung cho nhau trong một thực thể hữu cơ sống động. Văn hóa muốn nở hoa phải có môi trường lành mạnh và nguồn lực tương xứng. Đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho tương lai, cho "mạch nguồn" sức mạnh dân tộc.
Tổng Bí thư đề nghị, phát triển công nghiệp văn hóa và kinh tế sáng tạo trở thành trụ cột mới của tăng trưởng; hoàn thiện thể chế thị trường văn hóa, cơ chế tài chính, chính sách thuế, tín dụng, đất đai, đầu tư, dữ liệu; khuyến khích doanh nghiệp văn hóa, khởi nghiệp sáng tạo; xây dựng cụm, khu công nghiệp sáng tạo, "thung lũng văn hóa" gắn với các đô thị lớn và trung tâm du lịch. Cùng với đó, tăng cường ngoại giao văn hóa, quảng bá hình ảnh quốc gia; chủ động tham gia các mạng lưới sáng tạo quốc tế; tổ chức các sự kiện, liên hoan, festival, tuần văn hóa quy mô khu vực và thế giới; đưa tinh hoa Việt Nam ra thế giới và đưa tinh hoa thế giới về với Việt Nam trên tinh thần hòa bình, hữu nghị, tôn trọng khác biệt, học hỏi lẫn nhau, hòa nhập chứ không hòa tan.
Xem các bài viết liên quan đến loạt bài “Văn hóa quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới”:
Bài 1: Khi văn hóa là cầu nối ngoại giao
Bài 2: Việt Nam – điểm đến của các sự kiện văn hóa tầm cỡ thế giới
