Thời khắc lịch sử diễn ra sau khi Thổ Nhĩ Kỳ tuần trước quyết định cho phép Phần Lan gia nhập NATO, nhưng chưa đề cập đến nước láng giềng Thụy Điển.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg hôm 3/4 cho biết đây là “một tuần lễ lịch sử” khi liên minh này “lần đầu tiên treo cờ Phần Lan tại trụ sở NATO” đánh dấu “một ngày tốt lành đối với an ninh của Phần Lan, Bắc Âu và NATO nói chung”. Ông cũng hy vọng Thụy Điển sẽ gia nhập NATO trong những tháng tới.
Quá trình gia nhập của Phần Lan
Phần Lan và Thụy Điển trong nhiều thập kỷ đã giữ lập trường không liên kết với NATO để tránh căng thẳng với Nga, nước vốn coi việc mở rộng liên minh là mối đe dọa an ninh. Phần Lan có đường biên giới dài hơn 1.000 km với Nga.
Chỉ 3 tháng sau khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt vào Ukraine, hai quốc gia Bắc Âu này đã từ bỏ vị thế trung lập và nộp đơn xin gia nhập NATO vào tháng 5/2022.
Helsinki và Stockholm vào cuối mùa hè năm 2022 đã chính thức được mời tham gia liên minh, với hầu hết các thành viên NATO chấp thuận đơn đăng ký của họ trong vòng vài tuần.
Tuy nhiên, theo các quy tắc gia nhập, bất kỳ thành viên nào cũng có thể phủ quyết việc một quốc gia mới tham gia, và Thổ Nhĩ Kỳ và Hungary đã đình trệ quá trình này. Ankara khẳng định Phần Lan và Thụy Điển cần có lập trường cứng rắn hơn đối với Đảng Công nhân người Kurd (PKK), vốn bị Thổ Nhĩ Kỳ coi là nhóm khủng bố.
Ba quốc gia đã đạt được thỏa hiệp – vào tháng 6. Ba nước đã ký một biên bản ghi nhớ để giải quyết những lo ngại của Ankara – và tuần trước, quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ đã nhất trí phê chuẩn việc Phần Lan gia nhập NATO.
Bước tiếp theo sẽ là Thụy Điển?
Các quan chức phương Tây đã bày tỏ sự lạc quan rằng Thụy Điển sẽ sớm cùng với nước láng giềng Bắc Âu gia nhập NATO, có khả năng trước thềm hội nghị thượng đỉnh NATO được tổ chức vào tháng 7 tại Vilnius, Litva.
Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ chưa tiết lộ khả năng chấp thuận tư cách thành viên NATO của Thụy Điển hay không, vốn đã bị đình trệ kể từ tháng 1/2023.
Trong khi đó, Hungary, thành viên NATO thứ hai cuối cùng chấp thuận cho Phần Lan gia nhập, nhận thấy có "rất nhiều bất bình cần được giải quyết" trước khi phê chuẩn đơn xin gia nhập của Thụy Điển, Reuters dẫn lời phát ngôn viên chính phủ Zoltán Kovács vào tuần trước.
Phát biểu với các phóng viên vào tuần trước, Phó Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ phụ trách các vấn đề Á-Âu Dereck Hogan cho biết các quan chức Mỹ "mong muốn cả Hungary và Thổ Nhĩ Kỳ xúc tiến việc Thụy Điển gia nhập càng sớm càng tốt".
Ông nói thêm rằng Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, người sẽ có mặt tại Brussels để dự lễ gia nhập của Phần Lan, sẽ gặp người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ để trao đổi về việc mở rộng NATO, một “chủ đề chính trong các cam kết công khai cũng như riêng tư”.
Bên cạnh đó, cuộc bầu cử tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 5 cũng giúp mọi thứ trở nên sôi nổi. Có suy đoán cho rằng ông Erdogan đang kìm hãm sự ủng hộ dành cho Thụy Điển vì lý do chính trị trong nước.
Mathieu Droin, chuyên gia NATO từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết: “Tôi nghĩ đây là một tình huống có lợi cho ông Erdogan, đặc biệt là vào thời điểm quan trọng vài tuần trước cuộc bầu cử tổng thống, giúp ông ấy thể hiện vai trò lãnh đạo”.
Theo NDTV, việc Phần Lan tham gia NATO là khoảnh khắc buồn vui lẫn lộn đối với liên minh vì hy vọng Thụy Điển sẽ tham gia cùng lúc.
Thụy Điển đã làm phật lòng nhà lãnh đạo Hungary Viktor Orban - một trong những đồng minh thân cận nhất của Putin ở châu Âu. Hungary chưa bao giờ đưa ra yêu cầu rõ ràng nhưng Thủ tướng Viktor Orban cáo buộc Stockholm và Helsinki truyền bá “những lời dối trá trắng trợn” về đất nước của ông.
Tuy nhiên, ngay cả khi các cuộc đàm phán về Thụy Điển tiếp tục kéo dài, điều đó không có nghĩa là đất nước này bị đưa vào vị thế kém an toàn hơn, chuyên gia Droin cho biết.
“Điều này chưa thay đổi đáng kể cục diện an ninh”, chuyên gia này khẳng định với The Hill. “Thụy Điển đã ở rất gần NATO [và] trong vài năm qua đã hội nhập thậm chí còn gần hơn. Cũng công bằng khi nhớ rằng đã có những đảm bảo an ninh được các đồng minh NATO khác đưa ra cho Thụy Điển, cũng như Liên minh châu Âu”.
Phản ứng của Nga
Tin tức về việc Phần Lan gia nhập liên minh quân sự đến vào thời điểm Nga vừa cam kết tăng cường phòng thủ gần biên giới với Phần Lan nếu NATO điều bất kỳ binh sĩ nào vào quốc gia Bắc Âu này.
"Nga sẽ tăng cường tiềm lực quân sự ở phía tây và tây bắc", Thứ trưởng Ngoại giao Nga Alexander Grushko nói với hãng thông tấn RIA Novosti. Ông nhấn mạnh: "Trong trường hợp có triển khai lực lượng của các thành viên NATO khác trên lãnh thổ Phần Lan, chúng tôi sẽ thực hiện các bước bổ sung để đảm bảo an ninh quân sự của Nga”.
