Ninh Bình phát triển nông thôn mới gắn với gìn giữ bản sắc văn hóa

Triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh, tỉnh Ninh Bình luôn xác định văn hóa là nền tảng tinh thần vững chắc, là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã và đang lan tỏa sâu rộng, tạo chuyển biến rõ rệt trong nhận thức và hành động của cộng đồng, góp phần xây dựng môi trường văn hóa an toàn, lành mạnh; nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân.

Sau khi hoàn thành mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, cả 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình (cũ) đã bước vào giai đoạn tiếp theo với trọng tâm là xây dựng nông thôn mới nâng cao và nông thôn mới kiểu mẫu. Tại Ninh Bình, sau khi sáp nhập các đơn vị hành chính, bộ máy chính quyền 2 cấp được vận hành linh hoạt hơn, trong đó yếu tố văn hóa được xác định là tiêu chí cốt lõi, tạo sự khác biệt cho quá trình phát triển. Văn hóa được lồng ghép với các tiêu chí về môi trường, du lịch, cảnh quan, an toàn giao thông…, tạo thành hệ giá trị đa tầng, từ đó nâng cao chất lượng sống của người dân ở từng thôn, xóm, khu dân cư.

Sở Văn hóa và Thể thao đã bám sát định hướng của Tỉnh ủy, UBND tỉnh để triển khai đồng bộ các chương trình phát triển văn hóa cơ sở; đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao hiểu biết và trách nhiệm của cộng đồng trong xây dựng đời sống văn hóa, quản lý lễ hội, xây dựng nếp sống văn minh trong tình hình mới. Các địa phương đã linh hoạt kết hợp phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” với các mục tiêu nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu và đô thị văn minh.

Nhiều mô hình sáng tạo như “Xã nông thôn mới sáng - xanh - sạch - đẹp - an toàn”, “Làng quê đáng sống”, “Khu dân cư kiểu mẫu”, “Tuyến phố văn minh”… đã góp phần tạo dựng nếp sống văn minh, không gian sống hiện đại mà vẫn đậm đà bản sắc. Hệ thống thiết chế văn hóa như nhà văn hóa, khu thể thao, thư viện cộng đồng được đầu tư xây dựng, nâng cấp, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa ngày càng đa dạng của người dân.

Hiện 100% xã, phường của tỉnh đều có nhà văn hóa đạt chuẩn, 100% thôn, tổ dân phố có điểm sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Phong trào thể dục, thể thao quần chúng tiếp tục phát triển mạnh, với hơn 31% dân số tham gia luyện tập. Nhiều hội diễn, liên hoan văn hóa - thể thao được tổ chức, tạo môi trường rèn luyện, giao lưu lành mạnh, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Song song với đó, Sở Văn hóa và Thể thao cũng tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá thực chất tình hình triển khai các phong trào tại cơ sở. Tháng 9/2025, Sở đã tiến hành kiểm tra công tác quản lý, tổ chức lễ hội, xây dựng đời sống văn hóa và thực hiện chính sách gia đình tại 17 xã, phường trên địa bàn tỉnh. Kết quả khảo sát tại các nhà văn hóa, trụ sở hành chính và khu vực lễ hội cho thấy, bên cạnh những điểm sáng về đầu tư cơ sở vật chất và hoạt động cộng đồng, một số địa phương - đặc biệt là xã, phường mới sáp nhập - vẫn còn hạn chế về nhân lực văn hóa, cách bình xét danh hiệu văn hóa còn mang tính hình thức, hoạt động câu lạc bộ chưa phong phú.

Trên cơ sở đó, đoàn công tác đã đề nghị các địa phương tiếp tục phát huy vai trò Ban chỉ đạo phong trào; đẩy mạnh phối hợp giữa các đoàn thể, đổi mới công tác tuyên truyền, triển khai hiệu quả Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình; đồng thời gắn kết phong trào văn hóa – văn nghệ, thể dục thể thao với tiêu chí văn hóa trong xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu và đô thị văn minh.

Cùng với các xã có phong trào mạnh như Gia Viễn, Gia Vân, Yên Từ hay tổ dân phố Tây thuộc phường Tây Hoa Lư, ngày càng có nhiều mô hình nổi bật được xây dựng và nhân rộng. Trong đó, Lễ hội Báo Bản làng Nộn Khê của xã Yên Từ được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia vào cuối năm 2024, cho thấy những nỗ lực bền bỉ trong gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống.

Xây dựng nếp sống văn hóa cơ sở gắn với xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh đã trở thành quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và chung tay của toàn xã hội. Để tiếp tục đẩy mạnh phong trào này, ngành Văn hóa và Thể thao Ninh Bình sẽ phối hợp với các cơ quan, ban ngành hoàn thiện cơ chế, chính sách; phát huy vai trò truyền thông qua báo chí, truyền thanh cơ sở, mạng xã hội; khuyến khích xã hội hóa đầu tư cho văn hóa; bảo tồn và khai thác hiệu quả di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững.

Với quyết tâm chính trị cao, sự đồng lòng của người dân và định hướng phát triển đúng đắn, Ninh Bình đang từng bước kiến tạo một diện mạo nông thôn mới bền vững, giàu bản sắc, nơi mỗi vùng quê, mỗi khu phố đều trở thành không gian sống văn minh, đáng tự hào.