Nỗi niềm còn đọng lại

Năm học 2025 - 2026, Hà Nội có thêm 3 trường THPT công lập mới – một nỗ lực không thể phủ nhận của Thành phố trong việc mở rộng cơ hội học tập cho học sinh.

Thế nhưng, những con số vẫn lạnh lùng chỉ ra một sự thật: hệ thống trường công lập hiện tại mới chỉ đáp ứng được 64% nhu cầu của học sinh lớp 9 đăng ký dự tuyển lớp 10. Hơn 35% học sinh còn lại sẽ đứng ngoài cánh cửa ấy.

Cánh cửa hẹp khiến tỷ lệ “chọi” vào lớp 10 ngày càng cao đang tạo ra áp lực tâm lý lớn cho học sinh, gia đình và cả hệ thống giáo dục phổ thông. Một kỳ thi chuyển cấp, đáng ra chỉ nên là dịp để học sinh bước sang một giai đoạn trưởng thành hơn, thì giờ đây đã trở thành một “cuộc đua sinh tử” mà nhà nhà có con em vào lớp 10 đều “đứng ngồi không yên”.

Sự thiếu hụt này phản ánh một thực tế đáng trăn trở: có những em học sinh sẽ phải dừng lại sớm ước mơ phổ thông vì không đủ điều kiện theo học tại trường tư, có gia đình chật vật xoay xở chi phí để con không phải học trung tâm giáo dục thường xuyên, có những em buộc phải rẽ sang học nghề sớm hơn mong muốn. Và trong đó, có cả những giấc mơ học đại học, làm kỹ sư, bác sĩ… dần bị gác lại vì một suất vào lớp 10. Trong câu chuyện giáo dục, mỗi con số thống kê đều gắn liền với một giấc mơ tuổi trẻ. Một phần ba học sinh không có suất vào trường công lập không chỉ là con số – đó là tiếng thở dài của cha mẹ, là nỗi lặng thinh của đứa trẻ buộc phải rẽ sang con đường khác khi còn chưa kịp hiểu vì sao.

Mở rộng quy mô trường công lập rõ ràng là nỗ lực cần được tiếp tục. Nhưng bài toán không chỉ là thêm bao nhiêu trường, mà là cần quy hoạch mạng lưới hợp lý, đồng bộ với dân số và tốc độ đô thị hóa, đặc biệt ở các huyện ven đô đang có tốc độ tăng dân số cơ học cao. Chúng ta nói nhiều đến phổ cập giáo dục, nhưng một khi chưa phổ cập được cả cơ hội học tập công bằng, thì sự phổ cập đó vẫn chưa trọn vẹn.

Thêm vào đó, sự chênh lệch chất lượng giữa các trường nội thành và ngoại thành cũng là một vấn đề khiến phụ huynh không khỏi băn khoăn. Một học sinh ở Cầu Giấy có thể lựa chọn từ nhiều trường công lập với điểm đầu vào phù hợp với năng lực học tập. Trong khi một học sinh ở Ba Vì hay Mỹ Đức có thể chỉ có một hoặc hai trường gần nhà, và điểm đầu vào lại chênh lệch lớn so với khu vực nội thành. Tình trạng chênh lệch chất lượng dạy học tại các trường đã kéo dài trong nhiều năm, và khoảng cách ấy chưa có dấu hiệu được rút ngắn rõ rệt. Đây cũng là nỗi niềm trăn trở của bao thế hệ học sinh, phụ huynh và toàn xã hội.

Câu trả lời không chỉ nằm ở ngân sách, mà còn ở tầm nhìn quản lý. Hà Nội đã có những bước chuyển mình đáng ghi nhận trong đầu tư cho giáo dục vùng khó, nhưng nếu không có chính sách thu hút giáo viên giỏi về vùng xa, đầu tư toàn diện cho giáo dục thì những nỗ lực đó sẽ khó tạo nên đột phá.

Khi cánh cửa công lập chưa mở đủ rộng và khi chất lượng giáo dục chưa san đều trên bản đồ Thành phố, thì mỗi mùa tuyển sinh vẫn sẽ còn đọng lại những tiếng thở dài âm thầm của hàng vạn gia đình.