Việc sử dụng vũ khí hạt nhân đã được coi là điều không tưởng trong 77 năm kể từ khi Mỹ chứng tỏ sức mạnh hủy diệt của chúng. Tuy nhiên khi Nga đề cập việc sẵn sàng đưa vũ khí hạt nhân vào một cuộc chiến tranh thông thường, liệu có đáng lo ngại?
Tổng thống Nga Vladimir Putin không phải lần đầu đề cập tới kho vũ khí hạt nhân kể từ khi triển khai chiến dịch quân sự vào Ukraine hồi tháng 2/2022.
Điều mà Nga đặc biệt quan tâm là thái độ của nước này đối với vũ khí hạt nhân chiến thuật hoặc phi chiến lược.
Nga đã làm gì?
Trong một bài phát biểu nêu rõ lý do Nga triển khai chiến dịch quân sự vào Ukraine, ông Putin cảnh báo rằng bất kỳ quốc gia nào can thiệp sẽ phải gánh chịu “những hậu quả chưa từng trải qua trong lịch sử”.
Vào ngày 21/9, sau cuộc phản công của Ukraine được hỗ trợ bởi tình báo Mỹ và vũ khí do phương Tây tài trợ, ông Putin đã mô tả đó là cuộc chiến sinh tử với Mỹ và các đồng minh, đồng thời thề sẽ “dùng mọi biện pháp để bảo vệ nước Nga và người dân. Đây không phải là một trò lừa bịp”.
Bỏ qua những lời hoa mỹ, Nga thường xuyên tổ chức các cuộc tập trận để kiểm tra các hệ thống cung cấp vũ khí chiến lược, bao gồm phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) và tên lửa hành trình tầm ngắn. Các chuyên gia quân sự đã xem xét cách Nga có thể sử dụng vũ khí chiến thuật trong một cuộc xung đột thông thường, như cuộc xung đột ở Ukraine.
Vũ khí hạt nhân chiến thuật là gì?
"Chiến thuật" là một thuật ngữ không chính xác cho vũ khí hạt nhân có thể được sử dụng trong chiến tranh. Nói chung, điều đó có nghĩa là vũ khí có đầu đạn kém mạnh hơn (đầu nổ của tên lửa, rocket hoặc ngư lôi) và được phóng ở tầm ngắn hơn – bằng mìn, pháo, tên lửa hành trình hoặc bom do máy bay thả xuống – so với hạt nhân “chiến lược”. Vũ khí mà Mỹ và Nga có thể dùng để tấn công thông qua ICBM.
Các hiệp định kiểm soát vũ khí giữa Mỹ và Liên Xô (và sau đó là giữa Mỹ và Nga) bắt đầu từ những năm 1970 thường tập trung vào việc giảm số lượng vũ khí hạt nhân chiến lược chứ không phải vũ khí chiến thuật.
Vũ khí hạt nhân chiến thuật có thể mạnh đến mức nào?
Trong khi các đầu đạn chiến lược mạnh nhất hiện nay được đo bằng hàng trăm kiloton, vũ khí hạt nhân chiến thuật có thể có đương lượng nổ dưới 1 kiloton hoặc tới hàng chục kiloton.
Ở một khía cạnh nào đó, hai quả bom nguyên tử do Mỹ thả xuống hai thành phố Hiroshima và Nagasaki của Nhật Bản năm 1945 có đương lượng nổ lần lượt là khoảng 15 kiloton và 20 kiloton.
Tấn công hạt nhân phù hợp với học thuyết quân sự của Nga như thế nào?
Kể từ năm 2000, học thuyết quân sự được chia sẻ công khai của Nga đã cho phép sử dụng vũ khí hạt nhân “nhằm đối phó với sự xâm lược quy mô lớn sử dụng vũ khí thông thường trong các tình huống quan trọng đối với an ninh quốc gia của Liên bang Nga”. Chiến lược của Nga được gọi là “leo thang để giảm leo thang” khi dự tính sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật trên chiến trường để thay đổi tiến trình của một cuộc xung đột thông thường.
Các nhà ngoại giao Nga, trong nỗ lực xoa dịu lo ngại về những gì có thể xảy ra ở Ukraine, đã nói rằng vũ khí hạt nhân sẽ chỉ được sử dụng để chống lại các lực lượng thông thường nếu “sự tồn tại” của Nga “gặp nguy hiểm”.
Bộ Quốc phòng Mỹ đã báo cáo vào năm 2018 rằng Nga có "những lợi thế đáng kể" so với Mỹ và các đồng minh trong lực lượng hạt nhân chiến thuật và đang cải thiện khả năng vận chuyển. Các nhà nghiên cứu tại Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ ước tính rằng vào năm 2022, Nga có 4.477 đầu đạn hạt nhân, trong đó 1.525 - khoảng một phần ba - có thể được coi là chiến thuật.
Thế giới sẽ phản ứng thế nào?
Vì Ukraine không phải là thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO)– nên Mỹ và các đồng minh của họ không có nghĩa vụ phải bảo vệ nước này. Nhưng phương Tây sẽ chịu áp lực rất lớn trong việc đáp trả một cuộc tấn công hạt nhân, thậm chí có thể bằng vũ khí chiến thuật riêng.
Mỹ được cho là có khoảng 150 quả bom trọng lực hạt nhân B-61 - loại thả từ máy bay, với năng suất thay đổi có thể thấp tới 0,3 kiloton - trú tại 5 quốc gia NATO: Bỉ, Đức, Hà Lan, Italia và Thổ Nhĩ Kỳ. Hai thành viên khác của NATO - Anh và Pháp có kho vũ khí hạt nhân riêng.
Trong khi đó, Ba Lan gần đây đã bày tỏ sự quan tâm đến việc “chia sẻ” vũ khí hạt nhân của Mỹ, điều này có thể có nghĩa là bất cứ điều gì từ việc cung cấp máy bay hộ tống hoặc máy bay trinh sát cho một nhiệm vụ hạt nhân đến việc thực sự lưu trữ vũ khí.
