Pháp "dội gáo nước lạnh" vào hiệp định thương mại lịch sử giữa EU và Mercosur

Chính phủ Pháp vừa bất ngờ yêu cầu Liên minh châu Âu (EU) lùi thời hạn biểu quyết về hiệp định thương mại tự do với khối Mercosur (gồm các nước Argentina, Brazil, Paraguay và Uruguay).

Động thái trên được văn phòng Thủ tướng Pháp Sébastien Lecornu chính thức đưa ra trong một tuyên bố ngày 14/12. Tuyên bố khẳng định Paris muốn đẩy lùi các mốc thời gian trong tháng 12 để tiếp tục hoàn thiện một số biện pháp bảo vệ hợp pháp cho ngành nông nghiệp châu Âu.

Tuyên bố cũng nhấn mạnh, trong bối cảnh hội nghị thượng đỉnh Mercosur dự kiến diễn ra ngày 20/12, điều kiện cần thiết để các quốc gia thành viên EU bỏ phiếu phê chuẩn ký kết thỏa thuận vẫn chưa được đáp ứng đầy đủ.

Động thái của Pháp làm sâu sắc thêm rạn nứt trong nội bộ EU về hiệp định gây tranh cãi này. Theo dự kiến ban đầu, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen sẽ đặt bút ký kết thỏa thuận thương mại lịch sử với Mercosur trong chuyến thăm Brazil vào ngày 20/12.

Tuy nhiên, phía Brussels cần sự đồng thuận từ tất cả các nước thành viên trước khi hiệp định có triển vọng tạo ra thị trường chung với hơn 700 triệu dân này được chính thức thông qua.

Nỗi lo từ nông dân châu Âu

Bộ trưởng Kinh tế và Tài chính Pháp Roland Lescure, trong cuộc phỏng vấn với tờ Handelsblatt của Đức, thẳng thắn tuyên bố hiệp định ở dạng hiện tại "hoàn toàn không thể chấp nhận được". Ông Lescure nhấn mạnh Pháp đặt ra ba điều kiện tiên quyết: các điều khoản bảo vệ mạnh mẽ và hiệu quả khi hàng nông sản Nam Mỹ tràn vào châu Âu; áp dụng tiêu chuẩn sản xuất tương đương như nông dân EU phải tuân thủ; cùng với việc kiểm soát nhập khẩu chặt chẽ.

Nông dân Pháp và một số nước châu Âu khác lo ngại thỏa thuận sẽ tạo sự cạnh tranh không công bằng do tiêu chuẩn môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm và phúc lợi động vật ở Mercosur thấp hơn nhiều. Họ lo sợ các sản phẩm thịt bò, gia cầm, đường, mật ong từ Nam Mỹ sẽ làm suy yếu ngành nông nghiệp nội địa vốn đang gặp khó khăn.

Trong khi đó, các nước ủng hộ hiệp định như Đức, Thụy Điển và Tây Ban Nha cho rằng sự lo ngại của Pháp đã được đáp ứng phần lớn qua một số biện pháp bảo vệ bổ sung được đề xuất gần đây. EU cũng thông báo sẽ tăng cường kiểm soát biên giới đối với thực phẩm, động vật và thực vật nhập khẩu. 

Song phía Paris khẳng định những biện pháp này vẫn chưa hoàn chỉnh, cần được triển khai một cách mạnh mẽ và hiệu quả để đánh giá đầy đủ tác động.

Đan Mạch, nước đang giữ ghế chủ tịch luân phiên Hội đồng EU, kiên quyết tổ chức biểu quyết đúng hạn để Chủ tịch EC von der Leyen có thể ký kết tại Brazil. Dù vậy, cuộc thảo luận cuối cùng giữa các nước thành viên có thể kéo dài đến hội nghị thượng đỉnh các lãnh đạo EU vào cuối tuần này.

Nếu được thông qua, hiệp định EU - Mercosur sẽ tạo ra khu vực thương mại tự do lớn, thúc đẩy xuất khẩu ô tô, máy móc, rượu vang châu Âu sang Nam Mỹ, đồng thời mở cửa cho việc nhập khẩu nông sản từ đối tác. Năm 2024, Kim ngạch xuất khẩu của EU sang Mercosur đạt 57 tỷ euro và EU cũng là nhà đầu tư lớn nhất vào các nước thành viên Mercosur, với tổng giá trị đầu tư lên tới 390 tỷ euro vào năm 2023.

Tuy nhiên, sự trì hoãn từ Pháp khiến nhiều ý kiến lo ngại thỏa thuận có nguy cơ tan vỡ, đặc biệt khi Paraguay, thành viên Mercosur vốn có quan điểm hoài nghi, sắp tiếp quản ghế chủ tịch khối từ Brazil.

Cùng lúc, một cuộc biểu tình lớn của nông dân châu Âu dự kiến sẽ diễn ra tại Brussels (Bỉ) vào ngày 18/12 tới, đúng dịp hội nghị thượng đỉnh các lãnh đạo EU diễn ra, càng làm tăng áp lực lên khối trong bối cảnh hiệp định với Mercosur đang gây chia rẽ sâu sắc.

Theo tổ chức nông dân lớn nhất châu Âu Copa - Cogeca, sự kiện này có thể thu hút hàng nghìn người tham gia cùng hàng trăm máy kéo từ nhiều quốc gia, nhằm phản đối mạnh mẽ việc ký kết thỏa thuận mà họ xem là "đe dọa sự tồn vong" đối với ngành nông nghiệp nội địa.

Sau hơn hai thập kỷ đàm phán, hiệp định thương mại EU - Mercosur từng được kỳ vọng là bước đi chiến lược giúp EU đa dạng hóa đối tác thương mại giữa bối cảnh quan hệ kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc còn căng thẳng. Nhưng giờ đây, tương lai của nó đang như "chỉ mành treo chuông" trước sức ép từ lực lượng nông dân và những chia rẽ trong chính nội bộ châu Âu.