Phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa": nền tảng gắn kết cộng đồng ở Thái Nguyên

Lấy người dân làm trung tâm, phong trào lan tỏa từ cơ sở

Sau sáp nhập đơn vị hành chính, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tại Thái Nguyên bước sang giai đoạn phát triển mới với quy mô rộng hơn, cách làm linh hoạt hơn và chất lượng ngày càng được nâng cao. Từ đô thị trung tâm đến vùng sâu, vùng xa, từ khu dân cư đông đúc đến các thôn bản còn nhiều khó khăn, tinh thần đoàn kết và ý thức xây dựng đời sống văn hóa tiếp tục được lan tỏa mạnh mẽ.

Hiện nay, tỉnh có 92 xã, phường với hàng nghìn khu dân cư và hơn 414.000 hộ gia đình. Đây là “lực lượng nòng cốt” tạo nên sức sống bền bỉ cho phong trào suốt chặng đường 25 năm (2000-2025). Chính từ cơ sở, phong trào được nuôi dưỡng, lan tỏa và phát triển theo hướng ngày càng thực chất, lấy người dân làm trung tâm, cộng đồng làm chủ thể.

Một điểm nổi bật trong triển khai phong trào tại Thái Nguyên là cách làm linh hoạt của Ban Chỉ đạo các cấp khi chủ động lồng ghép đồng bộ với những chương trình trọng tâm như xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, cùng các cuộc vận động lớn do Mặt trận Tổ quốc phát động và các phong trào thi đua yêu nước của tỉnh. Nhờ đó, phong trào tránh được sự chồng chéo, dàn trải, đồng thời phát huy tối đa nội lực và sự chủ động của người dân.

Ở mỗi khu dân cư, người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà trực tiếp tham gia bàn bạc, thống nhất xây dựng quy ước, hương ước phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, phong tục, tập quán của địa phương. Cách làm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” giúp các nội dung của phong trào trở nên gần gũi, dễ hiểu, dễ thực hiện và có sức sống lâu dài.

Từ những việc làm giản dị trong đời sống hàng ngày như giữ gìn vệ sinh môi trường, ứng xử văn minh nơi công cộng, chấp hành pháp luật, các chuẩn mực văn hóa dần được hình thành và trở thành thói quen chung của cộng đồng. Phong trào vì thế không mang tính hình thức mà đi vào chiều sâu, tác động trực tiếp đến chất lượng đời sống của người dân.

Tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái tiếp tục được phát huy thông qua nhiều hoạt động thiện nguyện, hỗ trợ nhau trong cộng đồng. Nhiều người dân tự nguyện hiến đất, góp công, góp của để xây dựng đường giao thông, nhà văn hóa, công trình phúc lợi; chung tay giúp đỡ các hộ nghèo cải thiện cuộc sống; hỗ trợ học sinh có hoàn cảnh khó khăn đến trường bằng những phần quà thiết thực như xe đạp, sách vở, đồ dùng học tập.

Thiết chế văn hóa cơ sở - không gian kết nối và gìn giữ bản sắc

Từ nguồn lực xã hội hóa trong Nhân dân, hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao cơ sở của tỉnh ngày càng được quan tâm đầu tư, nâng cấp. Những nhà văn hóa, sân thể thao khang trang không chỉ hiện diện tại các phường trung tâm như Phan Đình Phùng, Gia Sàng, Quyết Thắng mà còn lan tỏa đến các xã vùng sâu, vùng khó khăn như Nghiên Loan, Phúc Lộc, Nà Phặc, góp phần thu hẹp khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa các vùng miền.

Nhà văn hóa thôn, xóm, tổ dân phố dần trở thành không gian sinh hoạt cộng đồng quen thuộc, nơi người dân gặp gỡ, giao lưu, chia sẻ tâm tư, tình cảm. Đây cũng là nơi diễn ra các hoạt động câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ, thể thao, đồng thời gìn giữ và trao truyền những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc như hát Then, đàn Tính, múa khèn, hát Soọng cô, hát ru, hát ví cùng nhiều nghi lễ truyền thống.

Không chỉ là không gian sinh hoạt văn hóa, nhà văn hóa cơ sở còn là địa điểm tổ chức các hội nghị tuyên truyền, phổ biến chủ trương, chính sách mới của Đảng, Nhà nước; nơi người dân tham gia thảo luận, đóng góp ý kiến cho những vấn đề chung của khu dân cư. Việc cải thiện không gian cộng đồng đã góp phần quan trọng giúp phong trào phát triển ổn định, gắn kết và bền vững hơn.

Một đổi mới đáng chú ý trong thực hiện phong trào tại Thái Nguyên là cách thức đánh giá, công nhận các danh hiệu văn hóa theo hướng dân chủ, công khai, thực chất. Mỗi hộ gia đình tự đánh giá mức độ tham gia phong trào, tự chấm điểm theo bộ tiêu chí thống nhất. Sau khi được Ban Công tác Mặt trận thẩm định, danh sách gia đình văn hóa được niêm yết công khai tại nhà văn hóa để người dân cùng theo dõi, giám sát.

Cách làm minh bạch, không chạy theo thành tích đã góp phần nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở. Những năm gần đây, toàn tỉnh có trên 98% hộ gia đình đăng ký tham gia phong trào hằng năm, hơn 90% thôn, tổ dân phố phấn đấu đạt chuẩn văn hóa - con số phản ánh rõ sự đồng thuận và hưởng ứng tích cực của người dân.

Phát huy những kết quả đạt được, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tại Thái Nguyên tiếp tục được định hướng phát triển theo hướng xây dựng xã hội văn minh, an toàn, giàu bản sắc. Sức mạnh cộng đồng cùng các giá trị văn hóa truyền thống không ngừng được bồi đắp, trở thành nguồn lực quan trọng góp phần đưa Thái Nguyên phát triển nhanh, mạnh và bền vững trong giai đoạn mới.